Vào tháng 3/2024, Nga bắt đầu xây dựng tuyến đường sắt cao tốc (ВСМ) đầu tiên, nối Moscow với Saint Petersburg. Tuyến dài 679 km, đi qua sáu vùng của Nga. Thời gian di chuyển không dừng giữa hai thành phố dự kiến là 2 giờ 15 phút, với vận tốc tàu trên 250 km/h. Tổng thống Nga nhấn mạnh rằng trong quá trình xây dựng phải ưu tiên sử dụng các công nghệ và thiết bị nội địa.
Ý tưởng về tuyến đường sắt cao tốc ở Nga đã có từ rất lâu. Năm 1991, Tổng thống Nga khi đó đã ký sắc lệnh thành lập tuyến Saint Petersburg – Moscow. Tuy nhiên, đến cuối thập niên 1990, Nga không thể thu hút vốn đầu tư nước ngoài, và tập đoàn RAO “Đường sắt cao tốc” được thành lập cho dự án đã phá sản.
Kế hoạch mới xuất hiện vào giai đoạn 2000 – 2010, lần này với tuyến Moscow – Kazan, sau đó kéo dài đến Yekaterinburg. Lúc đó, Nga đã tham khảo công nghệ đường sắt cao tốc của Nhật, Pháp, Trung Quốc. Tuy nhiên, sau đó, tham vọng của Nga càng lớn hơn khi năm 2014, Nga và Trung Quốc ký biên bản ghi nhớ hợp tác: tuyến Moscow – Kazan (thời gian di chuyển 3,5 giờ) sẽ là một phần của hành lang vận tải cao tốc Á – Âu Moscow – Bắc Kinh.
Năm 2015, Trung Quốc sẵn sàng đầu tư 104 tỷ ruble vốn góp vào công ty dự án. Tuy nhiên, dự án không bao giờ được triển khai với lý do chi phí quá cao, trong khi lưu lượng hành khách tiềm năng thấp.
Sau đó, Nga lên lại kế hoạch xây đường sắt cao tốc đầu tiên. Theo tờ Vedomosti, Thứ trưởng Giao thông Nga cho biết vào tháng 5/2023, Nga đã mời các công ty Trung Quốc tham gia xây dựng và tài trợ cho dự án nhưng cần tạo điều kiện phù hợp. Phái Nga nói rằng đã nghiên cứu kinh nghiệm Trung Quốc, đặc biệt là tàu “Fuxing”.
Theo ông Pavel Ivankin, Chủ tịch Trung tâm nghiên cứu “Vận tải và Hạ tầng” của Nga, có ba hướng triển khai đường sắt cao tốc: Tự chủ hoàn toàn (tự phát triển toàn bộ công nghệ trong nước); Nhập khẩu (mua công nghệ nước ngoài); và Hợp tác (dùng công nghệ của đối tác).
Sau khi nghiên cứu, Nga hiện đang chọn con đường thứ nhất. Thực tế, trước năm 2022, Nga từng xem xét hợp tác với châu Âu, đồng thời đánh giá thận trọng với công nghệ Trung Quốc. Sau đó, Nga quyết định gia nhập câu lạc bộ đường sắt cao tốc phải bằng chính công nghệ của mình, đó là điều chính phủ đang hướng tới.
Mới đây, tổng số vốn đầu tư cho tuyến đường sắt tốc độ cao đầu tiên của nước Nga đã được công bố, rơi vào khoảng 2,2 nghìn tỷ Ruble (gần 24 tỷ USD).
Theo ông Mikhail Burmistrov, Tổng giám đốc hãng phân tích Infoline, phần hợp tác mà Trung Quốc quan tâm nhất có thể là phát triển tàu cao tốc, và cung cấp thiết bị kỹ thuật (tự động hóa, điều khiển, tín hiệu).
Bà Alla Yurova, Giám đốc xếp hạng doanh nghiệp của NRA nhận định, trong quá trình thực hiện, Nga vẫn có thể mua một số công nghệ hoặc vật liệu từ Trung Quốc, hoặc nhận hỗ trợ tư vấn kỹ thuật. Thực tế, doanh nghiệp Trung Quốc quan tâm vì mạng lưới trong nước đã gần đạt giới hạn phát triển, nên Nga là thị trường mới đầy tiềm năng, với nhu cầu cấp bách và nguồn vốn lớn sẵn có.
Theo Bộ Giao thông Vận tải Nga, dự án sẽ giúp Nga tích lũy kinh nghiệm, phát triển ngành đường sắt cao tốc trong nước và xuất khẩu công nghệ sang châu Phi, châu Á. Nga đang chọn con đường đổi mới độc lập, quyết tâm làm chủ công nghệ để tạo lợi thế trên thị trường quốc tế. Việc xây dựng đường sắt cao tốc không chỉ mang lại giá trị kinh tế lớn, mà còn thúc đẩy phát triển nhiều ngành liên quan, tạo ra lợi nhuận khổng lồ cho quốc gia.
Theo trang Global railwway, Nga có thể tận dụng hệ thống đường sắt thông minh sẵn có của mình để phát triển đường sắt cao tốc. Như công nghệ thực tế vào được áp dụng vào quy trình giám sát hoạt động toàn tuyến. Hệ thống này hỗ trợ cho nhân viên tuyến đầu làm việc tại các cơ sở cung cấp điện, tự động hóa và cơ điện từ xa.
Hay hệ thống Internet vạn vật (IoT), BIM và dữ liệu lớn đã triển khai nhiều dịch vụ như trạm biến áp kéo kỹ thuật số, quản lý vòng đời cơ sở hạ tầng, phân tích dự đoán và nơi làm việc di động cho công nhân cơ sở hạ tầng.
Trong đó, công nghệ BIM là công nghệ phổ biến trong xây dựng hiện đại, giúp mô phỏng toàn bộ dự án từ giai đoạn thiết kế đến thi công và quản lý vận hành. BIM sẽ tạo ra mô hình 3D của tuyến đường sắt cao tốc, giúp tối ưu hóa việc lập kế hoạch, quản lý tài nguyên và giám sát tiến độ xây dựng. BIM cũng cho phép các bên liên quan theo dõi mọi chi tiết về cấu trúc và kỹ thuật của dự án, đảm bảo tính chính xác và giảm thiểu rủi ro.
Công nghệ IoT có thể được sử dụng để theo dõi các thiết bị xây dựng và thu thập dữ liệu trong thời gian thực. Các cảm biến IoT sẽ giúp giám sát tình trạng của các máy móc xây dựng, quản lý hiệu quả nguồn lực và cải thiện độ an toàn trên công trường. Ngoài ra, IoT có thể giúp theo dõi tình trạng của tuyến đường và hạ tầng sau khi hoàn thành, đảm bảo hoạt động tối ưu và bảo trì hiệu quả.
Ngoài ra, Big News Network cho biết, Nga vừa mới phê duyệt siêu dự án đường sắt cao tốc dài 4.500km, với tàu nội địa đạt tốc độ 400 km/h. Với quy mô 4.500km, Nga sẽ vượt qua Tây Ban Nha (3.970km) để sở hữu mạng lưới đường sắt cao tốc lớn nhất châu Âu, đồng thời đứng thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc. Đáng chú ý, đoàn tàu mới của Nga cũng sẽ vượt mặt kỷ lục tốc độ 320 km/h của TGV Pháp.
