Thủ đoạn công nghệ tinh vi của các vụ việc "bắt cóc online"
Trong thời gian ngắn liên tiếp nhiều vụ việc học sinh, sinh viên bị lừa "bắt cóc online" gây chấn động dư luận. Điểm chung của các vụ này là nạn nhân bị cô lập tinh thần qua các ứng dụng mạng xã hội, buộc quay video cầu cứu rồi gửi về cho gia đình nhằm tống tiền. Đây là thủ đoạn tội phạm công nghệ cao, lợi dụng mạng xã hội và cả công nghệ deepfake để thao túng tâm lý. Những vụ việc liên tiếp này cho thấy đây không còn là hiện tượng cá biệt mà đã trở thành vấn nạn đáng lo ngại.
Các vụ việc "bắt cóc online" trở thành vấn nạn đáng lo ngại gần đây
ẢNH: CTV
Khác với những chiêu trò lừa đảo truyền thống, "bắt cóc online" không dùng bạo lực trực tiếp mà khai thác công cụ số để thao túng tâm lý. Các đối tượng thường giả mạo cuộc gọi video trên Zalo, Messenger, giả làm cơ quan chức năng và đưa thẻ ngành giả để tạo lòng tin. Đáng lo ngại hơn, công nghệ deepfake còn được sử dụng để làm giả gương mặt và giọng nói, khiến cuộc gọi trông giống thật đến mức khó phân biệt.
Sau đó, nạn nhân bị yêu cầu rời khỏi ký túc xá hay nhà trọ, thuê phòng riêng để làm việc trực tuyến với nhóm lừa đảo. Gia đình ở nhà thì liên tục nhận được tin nhắn, clip cầu cứu từ chính con mình, buộc phải chuyển tiền gấp. Từ những cuộc gọi giả danh công an trước đây, thủ đoạn nay đã nâng cấp thành các cuộc gọi có hình ảnh và bằng chứng giả mạo, khiến nạn nhân và gia đình càng khó phân biệt thật - giả.
Deepfake – khi công nghệ bị kẻ xấu lợi dụng
Deepfake là công nghệ trí tuệ nhân tạo có khả năng ghép mặt, giả giọng để tạo ra video, âm thanh giống thật đến mức đánh lừa người xem. Chỉ với vài bức ảnh hoặc đoạn clip công khai trên mạng xã hội, kẻ gian có thể dựng lên một phiên bản giả để phục vụ kịch bản lừa đảo. Trong các vụ "bắt cóc online", deepfake biến những đoạn video call tưởng chừng vô hại thành công cụ tống tiền nguy hiểm. Khi hình ảnh mặc quân phục, giọng nói nghiêm nghị xuất hiện trực tiếp trên màn hình, nhiều nạn nhân tin rằng mình đang đối diện với công an thật. Nguy cơ càng lớn khi deepfake ngày càng dễ tiếp cận, chi phí thấp và có thể sản xuất hàng loạt, mở ra cơ hội cho tội phạm mở rộng quy mô lừa đảo nhanh chóng.
Làm sao dùng mạng xã hội an toàn hơn?
Để phòng tránh, người dùng cần trang bị kỹ năng số và luôn giữ cảnh giác. Trước hết là nguyên tắc "3 không": không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng cho số lạ; không làm theo hướng dẫn từ cuộc gọi hay tin nhắn mạo danh công an, tòa án; và không tự cách ly bản thân theo yêu cầu của người lạ trên mạng.
Bên cạnh đó, cần xác minh đa chiều: khi nhận tin nhắn hay clip cầu cứu, hãy liên hệ trực tiếp với người thân qua nhiều kênh và báo ngay cho công an địa phương thay vì vội vàng chuyển tiền.
Vấn nạn "bắt cóc online" cho thấy tội phạm mạng đang tận dụng triệt để công nghệ mới để lừa đảo
ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH DAILY TRUST
Người dùng cũng nên tăng cường an toàn số bằng cách bật bảo mật hai lớp cho tài khoản mạng xã hội, email; hạn chế công khai lịch học, địa chỉ, thông tin cá nhân và nên sử dụng công cụ lọc cuộc gọi rác, cảnh báo giả mạo.
Với học sinh, sinh viên, việc giáo dục kỹ năng số đặc biệt quan trọng: các em cần được dạy cách nhận diện deepfake và những hình thức lừa đảo trực tuyến, đồng thời khuyến khích chia sẻ ngay khi gặp tình huống bất thường thay vì im lặng xử lý một mình.
Vấn nạn "bắt cóc online" cho thấy tội phạm mạng đang tận dụng triệt để công nghệ mới để lừa đảo. Khi ranh giới giữa thật và giả trên không gian số ngày càng mờ nhạt, cảnh giác và kỹ năng số chính là lá chắn quan trọng nhất giúp người dùng tự bảo vệ mình và gia đình.
