Để ngăn chặn tình trạng đầu cơ trong đấu giá đất, Bộ Tư pháp đã trình Chính phủ dự thảo nghị quyết mới. Đơn vị này đề xuất nâng mức tiền đặt cọc của cá nhân tham gia đấu giá và trường hợp giao đất để thực hiện dự án đầu tư tối thiểu 20%, tối đa 50% giá khởi điểm. Theo quy định hiện hành, với cá nhân, mức tối thiểu là 5%, tối đa 20%; với dự án đầu tư lần lượt là 10% và 20%.
Viện Nghiên cứu và Đánh giá Thị trường Bất động sản Việt Nam (VARS IRE) đề xuất siết chặt điều kiện tham gia đấu giá, yêu cầu người dự phải chứng minh năng lực tài chính, mục đích sử dụng rõ ràng và có bảo lãnh ngân hàng. Tỷ lệ đặt cọc nên nâng lên 20-30% giá trị khu đất để tăng tính ràng buộc.
Hiệp hội bất động sản TP HCM (HoREA) cũng ủng hộ đề xuất nâng mức tiền đặt trước lên tối thiểu 20% và tối đa 50% giá khởi điểm, thay cho mức 10-20% hiện nay, nhằm sàng lọc nhà đầu tư thiếu năng lực tài chính và ngăn người tham gia chỉ để đẩy giá rồi rút lui.
Nhiều giải pháp được đề xuất để ngăn chặn đầu cơ trong đấu giá đất (Ảnh: Hải Long).
Tuy nhiên, luật sư Phạm Thanh Tuấn (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), lại cho rằng câu chuyện không đơn giản chỉ là nâng mức tiền cọc đủ lớn để người tham gia buộc phải cân nhắc nghiêm túc, thay vì “đấu cho vui”.
Cụ thể hơn, nếu một cá nhân đấu giá lô đất ở vài tỷ đồng, việc tăng đặt cọc có thể chấp nhận được. Nhưng với một doanh nghiệp tham gia dự án hàng nghìn tỷ, đặt trước tới 50% gần như bất khả thi. Doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ bị loại khỏi cuộc chơi, còn các doanh nghiệp lớn cũng khó xoay vốn kịp.
Thực tế, tiền sử dụng đất vốn đã chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng mức đầu tư, trong khi luật lại chỉ yêu cầu vốn chủ sở hữu từ 15 đến 20% tổng mức đầu tư, tùy thuộc quy mô diện tích dự án. Nếu tăng mức đặt cọc quá cao, thị trường sẽ teo tóp người chơi, và nguy cơ độc quyền hoặc thông đồng lại xuất hiện.
Luật sư cũng cho rằng biên độ dao động từ 20% đến 50% nếu không có hướng dẫn chi tiết sẽ dẫn đến tình trạng mỗi địa phương một kiểu. Một số nơi có thể mặc định áp dụng mức 50% khiến nhiều doanh nghiệp e ngại, người dân cũng không mặn mà.
Do đó, ông Tuấn nêu điều quan trọng không chỉ là nâng tiền đặt trước, mà phải phân biệt rõ giữa cá nhân và doanh nghiệp, đồng thời có tiêu chí thống nhất để áp dụng. Với cá nhân, việc nâng mức tiền đặt trước 50% là hợp lý, nhưng với doanh nghiệp, con số này nên có sự cân nhắc kỹ lưỡng.
Luật sư tin rằng điểm hợp lý và được kỳ vọng nhất chính là quy định về bồi thường chi phí. Trước đây, người bỏ cọc chỉ mất khoản đặt trước. Nay, nếu còn tình trạng đấu giá bỏ cọc, họ còn phải thanh toán toàn bộ chi phí tổ chức cuộc đấu giá.
Với những phiên đấu giá lớn, khoản chi phí này có thể rất cao, thậm chí vượt cả số tiền đặt trước. Chế tài này đủ sức nặng, buộc người tham gia phải tính toán kỹ lưỡng, bởi coi đấu giá như một “trò chơi” có thể dẫn tới thiệt hại nặng nề.
Ở góc độ tổng quan, luật sư Phạm Thanh Tuấn cho rằng nếu chỉ thay đổi về đấu giá sẽ không giải quyết tồn tại về đấu giá đất đai thời gian qua. Gốc rễ nằm ở việc xác định giá đất khởi điểm quá thấp so với thị trường. Nếu bảng giá đất được điều chỉnh sát thực tế, ngay từ đầu cuộc chơi đã sòng phẳng hơn.
Để chấm dứt cảnh đấu giá bỏ cọc, ông Tuấn đề xuất cần điều chỉnh đồng bộ cả 3 yếu tố: Bảng giá đất phù hợp, dữ liệu thị trường bất động sản thật sự minh bạch và chính sách tài chính đủ sức kiểm soát đầu cơ. Khi đó, đấu giá đất mới thực sự trở thành một công cụ công bằng để phân bổ nguồn lực đất đai.
