Làm gì để tăng trưởng 2 con số?

Tổng lực tạo đà tăng trưởng cao

Tin tưởng mục tiêu tăng trưởng GDP 2 con số trong năm 2026, TS Nguyễn Văn Điển, Trưởng khoa Kinh tế chính trị - Học viện Chính trị Khu vực II, phân tích: Từ đầu năm nay, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết đặt mục tiêu tăng trưởng GDP đạt 8% trở lên để tạo nền tảng cho mục tiêu tăng trưởng cao hơn trong các năm tiếp theo. Thực tế là tới quý 3/2025, chúng ta đã đạt tăng trưởng GDP 8%. Chỉ tiếc là những cơn bão lớn liên tiếp từ cuối tháng 10 tới đầu tháng 11 đã gây tác động rất lớn, làm tổn thất hàng trăm ngàn tỉ đồng, ảnh hưởng tới tốc độ tăng trưởng chung của cả năm. Mặc dù vậy, Chính phủ vẫn đang cố gắng dồn lực trong quý 4/2025 để kéo lại, đạt mục tiêu tăng trưởng cả năm 8%. Đây sẽ là bước lấy đà rất tốt để VN bước sang 2026 là năm chính thức bắt đầu kỷ nguyên mới vươn mình phát triển.

"Tại mốc lịch sử này, sẽ có hàng loạt dự án trọng điểm của cả nước được khởi công và về đích. Gần nhất có thể kể đến Cảng Hàng không quốc tế Long Thành sẽ chính thức bay thương mại, kéo theo nhiều dự án cao tốc, đường sắt đồng loạt kết nối tới sân bay. Cùng với đó có dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, 2... Tổng vốn đầu tư công vô cùng lớn. Đối với các quốc gia khác, 1 đồng vốn đầu tư công có thể kéo theo 3 - 4 đồng từ các thành phần kinh tế khác. Còn ở một quốc gia đang thiếu hạ tầng như VN thì 1 đồng vốn đó có thể kéo thêm tới 20 đồng. Như vậy, đột phá hạ tầng sẽ là trụ cột rất mạnh của kinh tế nước ta trong năm tới", TS Nguyễn Văn Điển dẫn chứng cụ thể.

ẢNH: HOÀNG TRỌNG QUỲNH

Song song, kinh tế số có rất nhiều tiềm năng. Từ nền tảng Nghị quyết 57 và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, khu vực đầu tư tư nhân từ chỗ đóng góp 20% vào tăng trưởng kinh tế hiện nay sẽ tăng trưởng tới 2 - 3 con số. Một số lĩnh vực như nghe nhìn trực tuyến, gọi xe công nghệ, thương mại điện tử, nông nghiệp tuần hoàn áp dụng công nghệ cao, du lịch thông minh… sẽ tăng rất mạnh, có thể đạt mức tăng hơn 40%. Cùng với đó, đầu tư FDI cũng đang có rất nhiều kỳ vọng. Như vậy, một trong 3 trụ cột truyền thống là đầu tư chắc chắn sẽ tiếp tục đột phá. 

Trụ cột thứ hai là xuất khẩu, chúng ta có dư địa lớn khi đàm phán VN - Mỹ đã mang về kết quả tốt. Một số loại thuế đối ứng đầu năm bị áp tới 49%, nay đã giảm còn 19%. Những ngành bị áp thuế cao 18 - 19% đều là những ngành xuất ít, còn các ngành lợi thế của VN như lương thực thực phẩm chỉ chịu thuế suất thấp. Đây là lợi thế cạnh tranh rất lớn của VN. Về trụ cột thứ 3 là tiêu dùng trong nước thì VN vẫn đang là nền kinh tế có dân số vàng với dân số trẻ chiếm đa số. Khi kinh tế có triển vọng thì tiêu dùng cũng có dấu hiệu ấm lại. Thời gian qua, cả du lịch quốc tế và nội địa đều ghi nhận tăng trưởng mạnh, kích thích mua sắm người dân tăng. "Nhìn chung, cả 3 trụ cột truyền thống đều đang có triển vọng sức bật rất lớn. Đầu năm 2026 khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 01 với các giải pháp toàn diện và quyết tâm cao thì mục tiêu tăng trưởng trên 10% sẽ trong tầm tay", TS Nguyễn Văn Điển nhìn nhận.

Về phần mình, đánh giá mục tiêu tăng trưởng GDP trên 10% cho năm sau là rất thách thức, chuyên gia kinh tế Trần Anh Tùng (Trường ĐH Kinh tế - Tài chính TP.HCM) nói để đạt được mục tiêu này, nền kinh tế phải tăng tốc vượt trội trong điều kiện thế giới còn biến động, lạm phát và thương mại toàn cầu chưa hoàn toàn phục hồi. Muốn vậy, đầu tư công cần chuyển từ dàn trải sang tập trung vào các dự án lan tỏa, tháo nút thắt pháp lý để tư nhân tham gia mạnh hơn vào nhiều lĩnh vực. Xuất khẩu phải đa dạng hóa thị trường và nâng hàm lượng giá trị, trong khi tiêu dùng nội địa cần được hỗ trợ thông qua chính sách thuế linh hoạt, kích cầu gắn với du lịch và dịch vụ đô thị. Đồng thời, VN cần tái cấu trúc động lực tăng trưởng theo hướng ưu tiên các lĩnh vực công nghệ cao có khả năng tiếp nhận chuyển giao công nghệ bắt buộc…

Thực hiện mô hình tăng trưởng mới

Theo TS Nguyễn Văn Điển, bên cạnh 3 trụ cột tăng trưởng truyền thống, VN còn những động lực tăng trưởng mới là kinh tế số và thể chế. Tới đây, Nghị quyết đặc thù bổ sung sửa đổi luật Đất đai sẽ tháo gỡ loạt điểm nghẽn liên quan đến nhà đất. Rất nhiều dự án bất động sản đang tắc nghẽn sẽ được tháo gỡ, kéo theo phục hồi dòng vốn trong khu vực này lên tới hàng trăm ngàn tỉ, thậm chí triệu tỉ đồng. Bên cạnh đó, chủ trương thay đổi cách tính thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh cũng sẽ dần chính thức hóa bộ phận kinh tế phi chính thức này trở thành một đại biểu trong quân đoàn sản xuất, kinh doanh. Số liệu cho thấy hiện có khoảng 3,8 - 3,9 triệu hộ kinh doanh có quy mô doanh thu từ 200 triệu đồng đến dưới 3 tỉ đồng/năm, trong đó chỉ có khoảng 1,6 triệu hộ kê khai thuế. Hơn 2,2 triệu hộ trước đóng thuế môn bài mỗi năm khoảng 300 triệu đồng, giờ kê khai là đã có thêm 6.000 tỉ đồng nộp ngân sách. Chưa kể, nếu tính thuế theo doanh thu và lợi nhuận trực tiếp, các hộ có cơ hội kinh doanh vươn lên thì mức đóng góp còn nhiều hơn. Mặc dù vậy, vị chuyên gia kinh tế này vẫn lưu ý cần nghiên cứu mức tính thuế một cách cẩn trọng để vừa mang tính động viên các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, vừa tạo điều kiện cho họ phát triển ổn định. Cùng với đó, cần xem xét kéo dài hỗ trợ thuế giá trị gia tăng, điều tiết một số chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp sau ảnh hưởng của bão lũ.

ẢNH: NGỌC THẮNG

Trong khi đó, TS Nguyễn Quốc Việt - chuyên gia chính sách công, Trường ĐH Kinh tế, ĐH Quốc gia Hà Nội, lưu ý các mục tiêu phát triển kinh tế cao không chỉ cho năm 2026 mà cho cả nhiệm kỳ tiếp theo. Để thực hiện mục tiêu này, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng xác định 3 động lực đổi mới mang tính đột phá. Thứ nhất, kinh tế tư nhân được nâng từ vị thế "động lực quan trọng" lên "một động lực quan trọng nhất" của nền kinh tế. Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã đề ra nhiều giải pháp và mục tiêu cụ thể, mang tính kỳ vọng cao, giúp khu vực tư nhân vươn lên mạnh mẽ.

Thứ hai, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo được xác định là động lực chính, mang tính đột phá, là nền tảng để đạt tăng trưởng nhanh và hiệu quả. Thứ ba, kết hợp các động lực tăng trưởng với vai trò của Nhà nước, cả góc độ quản lý lẫn góc độ chính sách. Thay vì chỉ thực hiện chức năng quản lý, vai trò của Nhà nước được nhấn mạnh là chủ thể kiến tạo, dẫn dắt và thúc đẩy phát triển, thông qua việc xây dựng nền hành chính công vụ và thể chế liêm chính, hiện đại, được vận hành trên nền tảng chuyển đổi số. "Đây là sự thay đổi về tư duy tăng trưởng, hướng tới mô hình hiệu quả - bao trùm - bền vững, lấy khu vực tư nhân, khoa học công nghệ và Nhà nước kiến tạo làm 3 trụ cột phát triển trong giai đoạn tới", TS Nguyễn Quốc Việt tin tưởng.

"Mở khóa" thể chế để kích hoạt động lực tăng trưởng mới

Việc thúc đẩy các động lực tăng trưởng kinh tế là chuyện cần thiết nhưng nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng cải cách thể chế cũng quan trọng không kém. Theo TS Nguyễn Quốc Việt, hiện nay vẫn tồn tại những "sợi dây vô hình" - là các ràng buộc về thể chế, quy định, quy trình - tuy có tác dụng giữ cho hệ thống ổn định, nhưng lại đang vô tình kìm hãm động lực phát triển. Những sợi dây này không chỉ "trói" người dân và doanh nghiệp (DN), mà còn đang trói buộc cả khu vực công, làm giảm hiệu quả thực thi dù chủ trương, chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, cơ quan quản lý, các cấp chính quyền đã bao quát, đầy đủ, trúng và đúng. Do vậy, để tạo ra đột phá trong mô hình tăng trưởng, điều tiên quyết là phải "mở khóa" thể chế. Khi giải quyết triệt để tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn trong pháp luật, quy hoạch và chính sách, các chủ trương mới có thể được thực thi thực chất và hiệu quả.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Muốn vậy, trước hết, hệ thống chính sách và pháp luật cần được tinh gọn hơn nữa. Mỗi lĩnh vực chỉ nên được quy định trong một đạo luật thống nhất, có tính ổn định, dễ dự báo, dễ tuân thủ và thực thi. Song song, cần xây dựng hành lang thể chế mới để thúc đẩy cạnh tranh và khuyến khích các mô hình kinh tế mới. VN cần mạnh dạn triển khai các mô hình sandbox (thí điểm có kiểm soát) cho những lĩnh vực đổi mới như công nghệ tài chính (fintech), tài sản ảo, năng lượng tái tạo, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh… Đồng thời, cần kết hợp các chính sách trong việc hỗ trợ phát triển DN thực sự hiệu quả, tạo động lực, nhất là chính sách về tài khóa hoặc tiền tệ. Chính sách hỗ trợ phải hướng tới nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh, tránh dàn trải hoặc kích thích đầu cơ, tạo bong bóng tài sản và gây áp lực lạm phát.

"Để thể chế thực sự phát huy hiệu quả, Nhà nước cần chuyển sang mô hình "kiến tạo phát triển", giảm đến mức thấp nhất sự can thiệp trực tiếp vào kinh tế thị trường, tạo điều kiện để xã hội và DN tự vận hành, sáng tạo. Nếu không tháo gỡ, con thuyền khó tăng tốc, thậm chí mắc kẹt trong "vùng an toàn" của chính mình", TS Nguyễn Quốc Việt chia sẻ.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Đồng quan điểm, chuyên gia Trần Anh Tùng nêu thực trạng hiện nay, DN vẫn vướng rất nhiều về thủ tục đất đai, đầu tư, thuế, hải quan. Nguyên nhân chính đến từ việc bộ máy hành chính sau sáp nhập vẫn còn chồng chéo, người dân và DN vẫn chưa hết phải "kêu" vì những vướng mắc rất cơ bản. Thứ nhất, thủ tục vẫn mang tư duy "hồ sơ giấy", sáp nhập bộ máy nhưng không sáp nhập quy trình, khiến DN - nhất là DN lĩnh vực công nghệ - phải đi qua nhiều tầng xét duyệt. Có những dự án mất 3 - 6 tháng mới được cấp phép. Thứ hai, chúng ta muốn đẩy mạnh kinh tế số nhưng dữ liệu công không liên thông. Thuế, đất đai, đầu tư, đăng ký kinh doanh vẫn "đóng silo", khiến DN AI, fintech, govtech không thể xây dựng giải pháp số dựa trên dữ liệu thời gian thực. Thứ ba, sau sáp nhập vẫn chưa xác định rõ trách nhiệm cá nhân, dẫn đến tình trạng "không ai sai nhưng việc không chạy". Để cả động lực truyền thống và động lực mới được phát huy tối đa, đóng góp cho kỳ phát triển mới rất cao sắp tới, ông Trần Anh Tùng đề nghị tiếp tục cải cách mạnh mẽ về thể chế. Đầu tiên, cần định nghĩa lại cải cách hành chính theo hướng số hóa quy trình, không chỉ số hóa biểu mẫu. Một thủ tục được coi là cải cách chỉ khi DN nộp trực tuyến, được xử lý tự động, không phải "in ra - ký lại - đóng dấu". 

Bên cạnh đó, phải định nghĩa tài sản dữ liệu công là tài sản quốc gia có thể khai thác kinh tế, không phải dữ liệu nội bộ của từng bộ ngành. Chính phủ cần ban hành khung pháp lý về chia sẻ dữ liệu theo tiêu chuẩn API, cho phép DN truy cập dữ liệu dân cư, đất đai, thuế trong mô hình "dữ liệu có kiểm soát", vừa đảm bảo bảo mật, vừa tạo giá trị. Cuối cùng, phải có một định nghĩa mới về trách nhiệm công vụ: không phải "đúng quy trình", mà là "đúng kết quả". Cán bộ giải quyết thủ tục phải chịu trách nhiệm về thời gian xử lý. Bộ máy chỉ vận hành thông suốt khi trách nhiệm cá nhân được gắn với tiến độ và kết quả.