Theo Tổng cục Thống kê (GSO), tổng tỷ suất sinh (TFR) của Việt Nam đã giảm liên tục trong 3 năm qua, từ 2,01 con/phụ nữ năm 2022 xuống còn 1,96 năm 2023 và 1,91 trong nửa đầu năm 2024. Mức thấp chưa từng thấy trong lịch sử thống kê dân số. Xu hướng sinh ít, trì hoãn sinh con của giới trẻ đang khiến Việt Nam phải đối mặt với một nguy cơ nghiêm trọng già hóa dân số nhanh và thiếu hụt lực lượng lao động trong tương lai gần.
Việt Nam chính thức đạt mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ) từ năm 2005. Tuy nhiên, trong vòng 2 thập kỷ qua, xu hướng sinh ít tiếp tục gia tăng. Đáng chú ý, khoảng cách sinh nở giữa các vùng miền ngày càng lớn. Khu vực Tây nguyên, Trung du Bắc bộ vẫn duy trì mức sinh cao, trong khi TP.HCM và Hà Nội đều có mức sinh dưới 1,5 con/phụ nữ - thấp hơn cả nhiều quốc gia phát triển.
Biểu đồ cho thấy tỷ suất sinh của Việt Nam giảm xuống mức thấp
LÊ CẦM
Có sự thay đổi đáng kể về độ tuổi phụ nữ sinh con lần đầu
Bác sĩ Nguyễn Viết Đức - Khoa Sản phụ, Bệnh viện đa khoa Xuyên Á Long An, cho biết hiện nay, phụ nữ mang thai và sinh con ở độ tuổi lớn hơn so với trước đây đã được ghi nhận rõ ràng trong nhiều nghiên cứu và báo cáo thống kê, đặc biệt tại các nước đang phát triển cũng như phát triển, trong đó có Việt Nam.
Ngày càng nhiều phụ nữ đến khám thai trong độ tuổi trên 30, thậm chí trên 35 tuổi. Số ca sinh con lần đầu ở phụ nữ tuổi 30-34 và 35-39 tăng lên rõ rệt. Ngược lại, tỷ lệ sinh ở phụ nữ tuổi 20-24 đang giảm xuống.
"Có sự thay đổi đáng chú ý trong độ tuổi sinh con lần đầu tại Việt Nam. Nếu trước đây, phụ nữ thường sinh con đầu lòng ở tuổi 22-25 thì nay, độ tuổi sinh con lần đầu phổ biến đã dịch chuyển lên 28-32 tuổi, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM. Một số phụ nữ lựa chọn sinh con đầu lòng ở độ tuổi 35 trở lên và số trường hợp này đang ngày một tăng", bác sĩ Viết Đức chia sẻ.
Có sự thay đổi đáng chú ý trong độ tuổi sinh con lần đầu tại Việt Nam
MINH HỌA: AI
Theo thống kê sơ bộ 2024 của GSO, tuổi kết hôn trung bình lần đầu của dân số là 27,3, tăng 2,1 năm so với năm 2019, trong đó nam giới kết hôn muộn hơn nữ giới 4,2 năm (tương ứng là 29,4 năm và 25,2 năm). Nữ ở khu vực thành thị kết hôn muộn hơn đáng kể so với nữ ở khu vực nông thôn, chênh lệch tuổi kết hôn trung bình lần đầu của nữ thành thị cao hơn của nữ nông thôn là 2,7 năm (26,8 năm so với 24,1 năm).
Theo tiến sĩ - bác sĩ Bùi Chí Thương, Trưởng khối Sản, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, sở dĩ hiện nay xu hướng kết hôn muộn, mang thai muộn và có con muộn ngày càng phổ biến là do có sự thay đổi về quan điểm lối sống, thời đại, vai trò của phụ nữ trong xã hội tăng lên.
"Tuy nhiên, kết hôn muộn có thể gặp hiếm muộn cao hơn vì dự trữ buồng trứng giảm, các bệnh của tử cung tăng, đặc biệt những bệnh liên quan tắc vòi trứng cũng tăng", tiến sĩ Bùi Chí Thương cho hay.
Nguy cơ già hóa dân số và thiếu hụt lao động trẻ
Theo kết quả Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024, sau 5 năm, kể từ năm 2019 đến nay, quy mô dân số Việt Nam tăng thêm 4,9 triệu người. Tỷ lệ tăng dân số bình quân năm giai đoạn 2019 - 2024 là 0,99%/năm, giảm 0,23 điểm phần trăm so với giai đoạn 2014-2019 (1,22%/năm).
Chỉ số già hóa năm 2024 là 60,2%, tăng 11,4 điểm phần trăm so với năm 2019 và 16,9 điểm phần trăm so với năm 2014. Số lượng người già từ 60 tuổi trở lên là 14,2 triệu người, tăng 2,8 triệu người (tương ứng gấp 1,25 lần) so với năm 2019 và tăng 4,7 triệu người (tương ứng gấp 1,5 lần) so với năm 2014. Dự báo đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tăng gần 4 triệu người so với năm 2024.
Chỉ số già hóa năm 2024 là 60,2%, tăng 11,4 điểm phần trăm so với năm 2019
MINH HỌA: AI
Theo GSO, dân số già hóa cũng gây ra nhiều thách thức cho tăng trưởng kinh tế cũng như hạ tầng cơ sở và các dịch vụ an sinh xã hội. Bên cạnh đó, các nghiên cứu còn chỉ ra rằng dân số già hóa còn tác động mạnh đến mối quan hệ gia đình, lối sống, hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt là hệ thống hưu trí quốc gia.
Đây cũng là xu hướng chung trên thế giới. Theo báo cáo tình trạng dân số thế giới 2025, chủ đề dân số đang ngày càng được quan tâm nhiều hơn, cùng với đó là sự gia tăng các quan ngại. Những vấn đề được chú ý nhiều nhất bao gồm tỷ suất sinh giảm, già hóa dân số và thiếu hụt lực lượng lao động... (Còn tiếp)
