J. Robert Oppenheimer: Thiên tài khoa học hay kẻ hủy diệt thế giới?

Khởi chiếu ngày 11/8 tại Việt Nam, bộ phim được mong chờ “Oppenheimer” là một trong những tiểu sử bom tấn đầu tiên ra rạp kể từ khi đại dịch Covid-19 kết thúc.

Tác phẩm mới nhất của đạo diễn Christopher Nolan với nội dung về một mối đe dọa hiện hữu, là chuyện kể về bom nguyên tử qua lăng kính của người chế tác ra nó, J. Robert Oppenheimer – được nam tài tử Cillian Murphy thủ vai.

Với một dàn diễn viên phụ đầy các ngôi sao nổi tiếng như Matt Damon, Emily Blunt, Florence Pugh và Robert Downey Jr., bộ phim được dựa trên cuốn tiểu sử “American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer.” từng đoạt giải thưởng văn học và báo chỉ nổi tiếng Pulitzer của hai tác giả Kai Bird và Martin J. Sherwin.

Robert Oppenheimer là ai?

Oppenheimer được coi là cha đẻ của bom nguyên tử. Sinh ngày 22/4/1904 tại New York (Mỹ), ông là con trai của một nhà nhập khẩu hàng dệt may người Đức. Ông nhanh chóng trở thành một nhà vật lý nổi tiếng, được chính phủ Hoa Kỳ tuyển dụng để chế tạo bom nguyên tử nhằm dập tắt mối đe dọa từ Đức Quốc xã.

Thế nhưng sự nghiệp của ông bị hủy hoại bởi những tranh cãi khi ông gặp khó khăn trong việc đối phó với những tác động của vụ nổ hạt nhân đầu tiên trên thế giới.

Trong cuộc phỏng vấn hai thập kỷ sau vụ nổ quả bom thí nghiệm Trinity tại một sa mạc New Mexico ngày 16/7/1945, Oppenheimer nói “Chúng tôi biết thế giới sẽ không còn như cũ. Một vài người đã cười, một vài thì khóc, còn lại thì đều im lặng”. Ông nói ông nhớ một dòng trong cuốn  Bhagavad Gita của Hindu rằng “Giờ đây, tôi đã trở thành Thần chết, kẻ hủy diệt của thế giới”.

Oppenheimer tin việc tạo ra bom nguyên tử là cần thiết để kết thúc Thế chiến II. Thế nhưng ông đã bị ám ảnh rằng chính việc tạo ra quả bom ấy, ông cũng đang tạo ra sự hủy diệt của thế giới.

Chính những xung đột đạo đức đó đã khiến ông ra sức phản đối việc chế tạo bom nhiệt hạch (bom H), và rồi bị cáo buộc tội làm chậm quá trình phát triển loại bom này.

Năm 1954, Ủy ban Năng lượng nguyên tử Hoa Kỳ (AEC) từng nói: “Nếu Tiến sĩ Oppenheimer nhiệt tình ủng hộ chương trình nhiệt hạch, dự án bom H đã có thể được theo đuổi một cách mạnh mẽ hơn, làm tăng khả năng thành công sớm hơn trong lĩnh vực này”.

Dự án Manhattan

Sự trỗi dậy của Adolf Hitler ở Đức đã khiến các nhà vật lý như Albert Einstein, Leo Szilard và Eugene Wigner đưa ra cảnh báo với chính phủ Hoa Kỳ về mối nguy hiểm với nhân loại nếu Đức quốc xã chế tạo được bom hạt nhân trước.

Đáp lại những lời cảnh báo đó, chính phủ Hoa Kỳ tập hợp một nhóm thiên tài vật lý nguyên tử, đứng đầu là Oppenheimer – một nhà vật lý danh tiếng thế giới nhờ những nghiên cứu hạt hạ nguyên tử.

Trong cái dự án có tên Dự án Manhattan đó, Oppenheimer và nhóm của ông đã chuyển nghiên cứu của họ tới một vị trí xa xôi ở Los Alamos, thuộc New Mexico. Và vào tháng 7 năm 1945, vụ nổ hạt nhân đầu tiên trên thế giới đã xảy ra.

Chưa đầy 1 tháng sau đó, vào ngày 6 và ngày 9/8/1945, quân đội Hoa Kỳ đã thả những quả bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki, khiến 110.000 người thiệt mạng ngay lập tức và hàng chục ngàn người khác thiệt mạng trong năm. Và tháng 10 năm đó, Oppenheimer đã xin từ chức.

Những năm cuối đời của cha đẻ bom nguyên tử

Năm 1947, Oppenheimer trở thành người đứng đầu Viện Nghiên cứu cao cấp tại Princeton, New Jersey. Từ năm 1947 đến năm 1952, ông là chủ tịch Ủy ban cố vấn chung của Ủy ban Năng lượng nguyên tử, và đã phản đối việc phát triển bom nhiệt hạch vào tháng 10/1949.

Hậu Thế chiến II, khi thế giới bước vào Chiến tranh Lạnh, Oppenheimer từng bị tình báo Hoa Kỳ nghi ngờ có quan hệ với cộng sản.

Oppenheimer từng phải đối mặt với những cáo buộc không trung thành vì sự phản đối việc chế tạo bom nhiệt hạch, cũng như tình bạn của ông với các sinh viên cộng sản ủng hộ chống phát xít trong cuộc Nội chiến Tây Ban Nha những năm 1930. Và kết quả là vào năm 1954, ông mất quyền truy cập thông tin mật, cũng như vị trí cố vấn của Chính phủ Hoa Kỳ. Trong khi đó, mối đe dọa dai dẳng về một cuộc chiến tranh hạt nhân chi phối chính trị quốc tế.

Oppenheimer đã dành những năm còn lại cuộc đời cho những mối bận tâm ngày càng gia tăng về những xung đột giữa đạo đức và tiến bộ của khoa học. Ông đã nghỉ hưu tại Viện Nghiên cứu vào năm 1966 và qua đời ở tuổi 62.

Năm ngoái, Bộ Năng lượng Hoa Kỳ đã chính thức bãi bỏ việc AEC thu hồi quyền truy cập của Oppenheimer, gọi quy trình năm 1954 là “sai sót”.

Trong một phát ngôn vào tháng 12, Bộ trưởng Năng lượng Jennifer Granholm cho biết: “Thời gian trôi qua, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy sự thiên vị và không công bằng trong quy trình mà Tiến sĩ Oppenheimer phải tuân theo. Trong khi đó lại cho thấy thêm nhiều bằng chứng về lòng trung thành và lòng yêu nước của ông”.