Từ rửa bát thuê đến làm hiệu trưởng
Duy Anh sinh ra tại Đông Anh (Hà Nội), từng là cán bộ lớp năng nổ trong các hoạt động đoàn, đội. Sau tốt nghiệp THPT, anh thi trượt Học viện An ninh, lựa chọn mà gia đình mong muốn để có công việc ổn định. Bế tắc, anh đưa ra quyết định du học Nhật Bản nhờ sự kết nối từ bạn của mẹ. Năm 2005, anh bắt đầu học tiếng Nhật và vào tháng 4.2006 đã đặt chân tới Fukuoka.
Với vốn tiếng Nhật hạn chế, anh phải vừa học vừa làm thêm tại nhà hàng, cửa hàng tiện lợi. Từ công việc rửa bát, anh dần học chế biến món ăn, rèn luyện tiếng Nhật và mở rộng quan hệ với bạn bè quốc tế.
Anh bắt đầu thi vào các trường đại học ở Nhật nhưng lại trượt trường công lập mà đỗ vào dân lập. Song nhờ sự kiên trì, cuối cùng, sau 3 năm nỗ lực, Duy Anh thi đỗ vào đại học công lập Hyogo, ngành kinh tế quốc tế. Đây là một trong bốn trường dạy kinh doanh và kinh tế hàng đầu Nhật Bản. Trong môi trường đại học khắc nghiệt, chỉ có 200 sinh viên quốc tế nhưng chỉ mình anh là người Việt. Anh tự hào là người Việt đầu tiên tốt nghiệp chuyên ngành này tại trường vào năm 2013.
Nguyễn Duy Anh hiện đang là hiệu trưởng một trường Nhật ngữ tại Nhật Bản
ẢNH: NVCC
Sau khi tốt nghiệp, Duy Anh ở lại Nhật. Anh làm phiên dịch viên cho các nghiệp đoàn và trường Nhật ngữ Osaka Minami, thậm chí hỗ trợ cảnh sát với các vụ việc liên quan đến người Việt. Qua 2 năm làm việc với vai trò phiên dịch, tuyển sinh và hỗ trợ đời sống sinh viên, anh đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm và hiểu rõ các vấn đề mà du học sinh Việt gặp phải.
Nhận thấy người Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan đều có trường ở Nhật, nhưng người Việt lại không, nên anh chia sẻ ý tưởng này với thầy hiệu trưởng và bắt tay ngay vào việc. Cả hai tự làm mọi thủ tục, từ thành lập công ty và xây dựng cơ sở vật chất. Anh làm việc miệt mài trong một năm, từ 8 giờ tối đến khuya. Cuối cùng trường Nhật ngữ GAG Japanese Language Institute ra đời vào tháng 5.2015, với 40 học viên, trong đó có 20 người Việt Nam và 20 người Nepal. Tuy nhiên, lúc này anh cũng chỉ là nhân viên, làm ở phòng hành chính và tuyển sinh.
Thời gian sau, anh âm thầm nộp hồ sơ ứng tuyển vào vị trí hiệu trưởng và tháng 5.2021, anh Duy Anh chính thức được bổ nhiệm vị trí hiệu trưởng của trường.
Với vai trò hiệu trưởng, Duy Anh đối mặt nhiều áp lực lớn, đặc biệt là trong xã hội Nhật nghiêm khắc về quy tắc. Thời điểm dịch Covid-19, anh đã đưa ra những quyết định táo bạo là thuê hai khách sạn lớn để đón, cách ly và cung cấp cơm cho hàng trăm sinh viên từ Việt Nam, Nepal, Ấn Độ, Sri Lanka... Anh còn huy động cộng đồng người Việt để hỗ trợ việc cung cấp suất ăn.
Nhờ đó, trong đại dịch trường đã lãi gấp ba so với bình thường. Nhờ thành tựu nói trên, anh mở rộng trường và xây thêm Học viện Nhật ngữ GAG. Từ chỉ tiêu 100 học viên ban đầu, hiện nay trường đã tăng gấp 5 lần, đạt 520 chỉ tiêu tuyển sinh mỗi năm, cao nhất trong 10 năm. Trường hiện có 2 cơ sở, 2 ký túc xá và gần 100 phòng thuê ngoài cho học viên. Học viên Việt Nam chiếm khoảng 50%, còn lại đến từ 20 quốc gia khác. Anh Duy Anh quản lý 4 nhân viên người Việt và 60 giảng viên người Nhật, và nhiều vị trí khác, tổng cộng khoảng 80 nhân sự.
"Qua nhiều năm, rất nhiều học viên của chúng tôi đã thành công. Có em trở thành kỹ sư công nghệ tại các tập đoàn lớn ở Tokyo, có em làm điều dưỡng, y tá tại bệnh viện Nhật, có em học tiếp lên đại học rồi trở thành giảng viên, nhà nghiên cứu", Duy Anh chia sẻ khoảnh khắc về phần thưởng vô giá cho người làm giáo dục.
Duy Anh trong lần gặp ông Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư T.Ư Đảng, Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam sang thăm Nhật Bản
ẢNH: NVCC
Điều làm anh tự hào nhất là nhiều cựu học sinh sau khi ổn định sự nghiệp đã quay lại hỗ trợ trường, tài trợ học bổng cho khóa sau, đứng lớp hướng dẫn kỹ năng xin việc, chia sẻ kinh nghiệm sống ở Nhật. Có học viên gửi thư cảm ơn rằng: "Nếu không có GAG, chúng em đã không có hành trang để đứng vững nơi đất khách".
Kết nối mạng lưới dạy tiếng Việt toàn cầu
Năm 2018, khi cộng đồng người Việt tại Fukuoka lớn mạnh, Duy Anh được bầu làm Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội người Việt tại Fukuoka. Với vai trò này, anh phụ trách các hoạt động văn hóa cộng đồng. Điểm nhấn đáng nhớ nhất là tổ chức lễ hội tết đầu tiên của cộng đồng người Việt tại Nhật rất hoành tráng. Vào tháng 10.2024, anh được bầu làm Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, một vị trí quan trọng trong việc kết nối kiều bào với quê hương.
Trong suốt hành trình ấy, anh luôn thôi thúc bản thân: "Mình có thể làm gì để gìn giữ văn hóa và tiếng Việt cho thế hệ sau". Chính câu hỏi đó là ngọn lửa dẫn anh đến con đường gắn bó với việc dạy tiếng Việt cho con em kiều bào.
Thực tế, từ năm 2019, Duy Anh đã vận hành lớp tiếng Việt đầu tiên tại Fukuoka, tuy vậy, phải dừng lại vì dịch Covid-19. Rồi sau đó, những lớp học được mở lại, hoàn toàn miễn phí cho bà con. Từ giáo viên, cơ sở vật chất cho đến giáo trình, tất cả đều dựa trên tinh thần thiện nguyện. Cùng với sự bảo trợ chính thức của Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) và sự đồng hành của nhiều trí thức, thầy cô kiều bào trên khắp năm châu, Mạng lưới dạy tiếng Việt toàn cầu ra đời và Duy Anh vinh dự được bầu làm Tổng thư ký.
Mô hình của mạng lưới dựa trên ba nguyên tắc: tự nguyện - chia sẻ - lan tỏa. Ban điều phối gồm các đại diện theo khu vực (châu Âu, bắc Mỹ, châu Á, Úc…), có ban chuyên môn phụ trách giáo trình, phương pháp giảng dạy, có nhóm truyền thông kết nối thông tin. Hoạt động trực tuyến nhưng thường xuyên tổ chức tọa đàm, tập huấn, hội thảo, gắn kết chặt chẽ với cơ quan trong nước. Mạng lưới không phải là một "cơ quan hành chính", mà là ngôi nhà chung để những ai tâm huyết với tiếng Việt cùng nhau hành động.
Duy Anh (bên trái) trong lần cùng lãnh đạo Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Fukuoka, Nhật Bản chia sẻ về dạy tiếng Việt
ẢNH: NVCC
Cuối cùng, ngày 31.5 "Mạng lưới dạy tiếng Việt" chính thức vận hành. Đến nay, đã có gần 500 thành viên là thầy cô, tình nguyện viên, cán bộ hội đoàn ở hơn 30 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Duy Anh nói rằng, trong mạng lưới đó, đã triển khai những dự án mang tính nền tảng, trong đó có việc xây dựng "Bản đồ số tiếng Việt toàn cầu" như là công cụ trực tuyến ghi nhận, kết nối và chia sẻ thông tin về các lớp học tiếng Việt của cộng đồng ở khắp nơi. Kết quả nổi bật là sự hình thành một hệ thống lớp học tiếng Việt kiều bào ngày càng lan tỏa khắp 5 châu.
"Bản đồ số tiếng Việt" chính là một bước khởi đầu để tiến tới hình thành một hệ sinh thái tiếng Việt toàn cầu. Nếu như trước đây, mỗi lớp học tiếng Việt ở kiều bào giống như những "ốc đảo" nhỏ bé, hoạt động đơn lẻ và thiếu thông tin về nhau, thì nay nhờ bản đồ số, tất cả đã có thể hiện diện trên cùng một nền tảng. Người cần tìm lớp học, giáo viên hay tài liệu chỉ cần vài thao tác là có thể kết nối.
Giá trị lớn nhất của hệ sinh thái này nằm ở sự liên kết. Nó giúp các thầy cô không còn đơn độc, có nơi để chia sẻ khó khăn, tìm sự hỗ trợ về chuyên môn. Phụ huynh ở bất cứ đâu cũng có thể tiếp cận thông tin nhanh chóng, lựa chọn lớp học phù hợp cho con. Đồng thời, bản đồ số còn giúp các cơ quan trong nước nắm bắt rõ tình hình, từ đó có chính sách hỗ trợ sát thực tế hơn.
Xa hơn, hệ sinh thái tiếng Việt toàn cầu sẽ trở thành một kho dữ liệu sống động về hoạt động dạy và học tiếng Việt của kiều bào. Đây không chỉ là công cụ để duy trì lớp học, mà còn là kênh quảng bá văn hóa Việt, giúp bạn bè quốc tế thấy được sức sống và khát vọng giữ gìn ngôn ngữ mẹ đẻ của cộng đồng người Việt trên khắp thế giới.
"Mỗi lớp học tiếng Việt kiều bào chính là một đại sứ quán văn hóa thu nhỏ của Việt Nam ở nước ngoài. Giá trị ấy vượt xa khuôn khổ giáo dục, mà là đóng góp cho ngoại giao nhân dân và hình ảnh quốc gia", Duy Anh bày tỏ.
