Hiệp hội Nhà thầu tiếp tục "cầu cứu" Thủ tướng vì giá vật liệu tăng, nhiều DN không muốn làm dự án đầu tư công

Chênh lệch đơn giá - định mức khiến nhiều DN không muốn làm dự án đầu tư công

Nêu ý kiến tại Hội nghị toàn quốc giữa Thủ tướng Chính phủ với các doanh nghiệp diễn ra sáng 11/8, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam, tiếp tục thay mặt các doanh nghiệp nhà thầu nêu kiến nghị, "cầu cứu" Thủ tướng vì giá vật liệu tăng cao.

Ông Hiệp cho biết với tình hình bão giá vật liệu xây dựng tăng cao đến 18 - 40% suốt từ 2021 đến nay, cộng với những khó khăn về nguồn nhân lực do hậu quả của COVID-19 và công việc về xây dựng cũng trở nên hạn hẹp, khó khăn do những vướng mắc về thủ tục pháp lý trong việc đầu tư nên tình hình chung các doanh nghiệp xây dựng từ nay đến cuối năm vẫn còn rất nhiều khó khăn.

Phần lớn doanh nghiệp trong ngành xây dựng dự kiến chỉ đạt 80 - 90% kế hoạch đặt ra về doanh thu và sản lượng. Nhưng điều đáng lo ngại là dòng tiền và hiệu quả kinh doanh sụt giảm mạnh vì chi phí lớn. Cụ thể, vấn đề lớn nhất mà các nhà thầu gặp phải là vấn đề đơn giá – định mức.

Đại diện Hiệp hội cho hay hiện các công trình xây dựng, đặc biệt các công trình vốn đầu tư công đều sử dụng hệ thống đơn giá định mức do Bộ Xây dựng ban hành làm căn cứ cho cả khâu lập tổng mức đầu tư và thanh toán cho các dự án ở tất cả các loại hình công việc.

Tuy nhiên, do trình độ công nghệ của chúng ta phát triển rất nhanh nên một số công việc chúng ta không có định mức, một số công việc định mức đã trở nên lạc hậu không cập nhật kịp thời với giá thực tế nên dẫn tới những khó khăn cho các nhà thầu, đặc biệt với khu vực đầu tư công.

"Điều này dẫn đến tình trạng một số doanh nghiệp xây dựng không muốn đảm nhận các dự án đầu tư công", ông Hiệp nói.

Trước tình hình trên, Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam đề xuất Thủ tướng giao Bộ Xây dựng cùng với các hiệp hội doanh nghiệp nghiên cứu bổ sung, thay đổi hệ thống định mức đơn giá theo lộ trình.

Trước mắt, bổ sung các định mức chưa có và điều chỉnh từng bước cập nhật với công nghệ xây dựng mới đồng thời chuyển hướng dần theo hướng xây dựng đơn giá tổng hợp để lập tổng mức đầu tư cho các dự án, bỏ dần hệ thống định mức chi tiết.

Cũng như có chế tài với các địa phương trong việc công bố các chỉ số giá vật liệu không cập nhật với giá thị trường.

Có doanh nghiệp nợ đọng hàng nghìn tỷ kéo dài qua nhiều năm

Liên quan tới vấn đề nợ đọng xây dựng, Hiệp hội đề xuất Thủ tướng giao Bộ KH&ĐT và Bộ Tài chính rà soát lại các chủ đầu tư vốn ngân sách để thống kê chính xác số lượng nợ tồn xây dựng trong các năm trước, báo cáo Thủ tướng phương án cắt hết các nợ dồn toa để giải quyết dứt điểm cho các nhà thầu.

Đối với vốn đầu tư ngoài ngân sách, đề nghị Thủ tướng giao Bộ KH&ĐT và Bộ Xây dựng nghiên cứu chế tài yêu cầu chủ đầu tư phải có bảo lãnh thanh toán của ngân hàng cho 20% vốn thanh toán cuối dự án, khi dự án kết thúc để đảm bảo sự bình đẳng cho các nhà thầu với chủ đầu tư. Trước mắt, có chế tài cụ thể để cơ quan chức năng giải quyết cho các khoản nợ đọng kể cả biện pháp công bố tình trạng chây ì thanh toán của một số chủ đầu tư.  

Theo Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam, nợ đọng không thanh toán được khá phổ biến ở tất cả các doanh nghiệp, các tổng công ty, tập đoàn xây dựng hầu hết đều có nợ đọng từ vài trăm đến vài nghìn tỷ trong khi vốn eo hẹp phải vay ngân hàng để trang trải thi công với lãi suất thông thường khoảng 9 - 10%/năm.

Do đó, có những tập đoàn một quý năm 2022 đạt doanh thu đến 3.000 tỷ nhưng hiệu quả chỉ đạt xấp xỉ 10 tỷ đồng. Chính vì những khoản nợ đọng này nên các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đứng trước nguy cơ phá sản nếu không thu hồi được nợ. 

Ông Hiệp cũng cho rằng, chưa sự bình đẳng giữa chủ đầu tư và nhà thầu đặc biệt trong khâu thanh toán khi các nhà thầu phải có tới 4 loại bảo lãnh ngân hàng nhưng ở phía chủ đầu tư thì không có bất kỳ bảo lãnh nào. Vì vậy, phần lớn mọi rắc rối thường xảy ra ở khoảng 20% thanh toán cuối đời dự án.

Một số dự án áp dụng dạng hợp đồng trọn gói hoặc hình thức đơn giá cố định trong bối cảnh vật liệu xây dựng tăng cao từ 20-35% mà hợp đồng thì kéo dài 3-4 năm khiến cho các các doanh nghiệp xây dựng đều tiến thoái lưỡng nan.

Do đó, Hiệp hội Nhà thầu đề xuất Thủ tướng giao cho Bộ Xây dựng và Bộ KH&ĐT nghiên cứu xem xét mô hình hợp đồng cho từng loại hình đầu tư trong đó ở loại hình đầu tư ngoài ngân sách cần có cơ chế bảo lãnh thanh toán của chủ đầu tư ở 20% cuối cùng.

Đồng thời xem xét điều chỉnh các loại hình hợp đồng phù hợp với thông lệ quốc tế (FIDIC) cụ thể dạng hợp đồng trọn gói chỉ được áp dụng khi các yếu tố đầu vào được xác định rõ ràng cộng với tiến độ chỉ thực hiện trong vòng 24 tháng.

Về cơ chế thanh quyết toán cần có chế tài bình đẳng giữa các chủ thể hợp đồng, đặc biệt cần quy định rõ cơ chế xử lý các khối lượng phát sinh trong hợp đồng, đặc biệt đối với đầu tư công về quyền hạn phê duyệt của chủ đầu tư để được thanh toán.

Đối với các khoản chậm trả do lỗi của chủ đầu tư cần có chế tài phạt theo lãi suất ngân hàng thương mại áp dụng, ông Hiệp đề nghị. 

Vấn đề nguồn vốn tín dụng và lãi suất, các doanh nghiệp xây dựng cho biết hiện nhiều ngân hàng bị siết room tín dụng nên tín dụng cho doanh nghiệp xây dựng cũng bị hạn chế và mặt bằng lãi suất còn cao dẫn đến nhà thầu gặp nhiều khó khăn trong khâu huy động vốn. Do đó, Hiệp hội Nhà thầu đề xuất Thủ tướng giao Ngân hàng Nhà nước có hướng dẫn bổ sung những ưu tiên hợp lý cho tín dụng xây dựng, đặc biệt là các dự án trọng điểm theo quan điểm hỗ trợ cho sản xuất.