Sáng 14.11, lễ khánh thành công trình tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt Hang Tám Cô (xã Thượng Trạch, Quảng Trị) đã diễn ra trang nghiêm, xúc động tại khu di tích, nơi lưu giữ ký ức bi tráng về sự hy sinh của 13 liệt sĩ đúng 53 năm trước.
Buổi lễ có sự tham dự của bà Ngô Phương Ly, Phu nhân Tổng Bí thư Tô Lâm; ông Lê Ngọc Quang, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng; ông Nguyễn Văn Phương, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị; lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Trị, Thanh Hóa, Lào Cai… cùng các tướng lĩnh lực lượng vũ trang, thân nhân liệt sĩ và đông đảo người dân.
Bà Ngô Phương Ly, Phu nhân Tổng Bí thư Tô Lâm, và các đại biểu cắt băng khánh thành công trình
ẢNH: THANH LỘC
Công trình nặng nghĩa tri ân
Ngày 14.11.1972 là một dấu mốc không thể quên trong lịch sử Trường Sơn. Tại chính mảnh đất này, 8 thanh niên xung phong (TNXP) và 5 chiến sĩ pháo binh đã anh dũng hy sinh khi đang làm nhiệm vụ trên tuyến đường 20 - Quyết Thắng. Giai đoạn 1966 - 1973, tuyến đường này hứng chịu lượng bom đạn nhiều không kể xiết. Từng tấc đất thấm máu, mồ hôi, nước mắt của bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến, công nhân giao thông và nhân dân, những con người đã góp phần viết nên khúc tráng ca bất khuất của dân tộc. Năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã xếp hạng Hang Tám Cô là Di tích quốc gia đặc biệt.
Ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Ban quản lý), cho biết năm 2005, tỉnh Quảng Bình (cũ) đã xây dựng Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ Đường 20 - Quyết Thắng tại khu di tích nhằm tri ân và giáo dục truyền thống cách mạng. Tuy nhiên, quy mô và cảnh quan di tích vẫn còn khiêm tốn so với tầm vóc lịch sử của địa danh.
Xuất phát từ yêu cầu đó, tháng 9.2025, Ban quản lý phối hợp các đơn vị liên quan triển khai thi công công trình tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt Hang Tám Cô. Vượt qua điều kiện thời tiết bất lợi, sau 47 ngày thi công, công trình hoàn thành đúng vào dịp tưởng niệm 53 năm ngày hy sinh của 13 liệt sĩ (14.11.1972 - 14.11.2025).
Phu nhân Ngô Phương Ly trò chuyện với các cựu chiến binh và thân nhân các anh hùng liệt sĩ
ẢNH: NGUYỄN PHÚC
Đặc biệt, trong lúc thi công khu vực cửa hang, vị trí từng bị bom Mỹ đánh sập, đơn vị thi công đã phát hiện một số hài cốt liệt sĩ và nhiều di vật. Ngay sau đó, cơ quan chức năng phối hợp gia đình tiến hành xác minh. Theo nguyện vọng thân nhân, ngày 8.11, tỉnh Quảng Trị đã tổ chức lễ viếng, truy điệu và an táng các hài cốt tại ngôi mộ chung ngay tại vị trí các anh, các chị đã ngã xuống, để muôn đời sau được tưởng nhớ.
Theo ông Thái, ngôi mộ chung của 13 liệt sĩ được thiết kế theo phong cách truyền thống, dùng vật liệu vận chuyển từ một số địa phương là quê hương của các liệt sĩ. Đồng thời, toàn bộ khuôn viên di tích Hang Tám Cô và Đền tưởng niệm được cải tạo theo ngôn ngữ kiến trúc sinh thái xanh, với hệ thống chiếu sáng, vật liệu bền vững, bố cục hài hòa với không gian thiêng và bản sắc văn hóa dân tộc.
Thỏa lòng người đang sống
Có mặt từ sớm, bà Mai Thị Liên, em ruột liệt sĩ pháo binh Mai Đức Hùng (Ninh Bình), cho hay trong ngày truy điệu và an táng liệt sĩ (8.11), bà không sắp xếp được, nên lần này quyết vào. "Tôi cảm nhận anh trai mình nằm ở đây, kết quả thử ADN cũng chứng minh điều đó. Như thế này là mãn nguyện lắm rồi!", bà Liên xúc động nói.
Đông đảo người dân đến thắp hương tri ân các anh hùng liệt sĩ tại khu vực mộ an táng tập thể
ẢNH: NGUYỄN PHÚC
Ông Sầm Văn Ánh (cháu ruột liệt sĩ Sầm Văn Mắc, quê Lào Cai) kể lại hành trình nhiều năm vào Phong Nha - Kẻ Bàng: "Mỗi năm, tỉnh Quảng Bình cũ tổ chức lễ giỗ, tôi đều vào. Đợt tôn tạo lần này lại phát hiện thêm phần hài cốt còn lại của chú tôi, đó là tin vui mà gia đình không ngờ tới. Tôi đã vào đây nhiều lần và lần nào cũng cảm nhận sự quan tâm rất chu đáo của các cấp, các anh chị trong vườn. Tôi rất hài lòng và tự hào".
Không riêng bà Liên, ông Ánh mà tất cả thân nhân của các liệt sĩ ngã xuống tại Hang Tám Cô đều được đón tiếp, chăm lo đặc biệt trong dịp này. Bà Ngô Phương Ly, Phu nhân Tổng Bí thư Tô Lâm, đã đến tận nơi thăm hỏi, động viên, trao những phần quà nghĩa tình đến từng gia đình, khiến bầu không khí thêm phần lắng đọng, ấm lòng.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Trần Phong, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, nhấn mạnh công trình tôn tạo Hang Tám Cô mang ý nghĩa đặc biệt sâu sắc đối với Đảng bộ và nhân dân tỉnh. Ông bày tỏ sự trân trọng đối với tấm lòng của gia đình Tổng Bí thư Tô Lâm, đặc biệt là Phu nhân Ngô Phương Ly, người đã dành tình cảm sâu nặng và phát tâm tài trợ kinh phí xây dựng công trình sau lần đầu đến dâng hương tại di tích.
Ông Phong khẳng định: "Công trình được thực hiện công phu, trang nghiêm và hài hòa với cảnh quan núi rừng Trường Sơn. Đây không chỉ là một di tích lịch sử đặc biệt mà còn là địa chỉ đỏ, điểm đến linh thiêng trong hành trình tri ân, giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ".
Vẫn còn 500.000 liệt sĩ chưa xác định được danh tính
Tại lễ khánh thành, đại tá Trần Hồng Phú, Phó cục trưởng Cục Quản lý hành chính về trật tự xã hội (Bộ Công an), cho biết cả nước hiện còn 200.000 hài cốt liệt sĩ chưa được quy tập và 300.000 hài cốt đã an táng nhưng thiếu thông tin. Bộ Công an đang chủ trì xây dựng kho dữ liệu ADN lớn nhất từ trước đến nay, dự kiến thu thập khoảng 1 triệu mẫu của thân nhân liệt sĩ. Đến nay, Ngân hàng gien liệt sĩ đã cập nhật 343.662 thông tin liệt sĩ chưa xác định danh tính và 313.640 dữ liệu thân nhân, đồng thời hỗ trợ xác định danh tính cho 23 hài cốt, trong đó có 7 mẫu tại Hang Tám Cô.
