Hang Tám Cô: Dịu nỗi đau sau hơn nửa thế kỷ !

Lễ truy điệu và an táng các hài cốt liệt sĩ vừa tìm thấy ở khu vực Hang Tám Cô được tỉnh Quảng Trị long trọng tổ chức tại Đền thờ các anh hùng liệt sĩ Đường 20 Quyết Thắng (xã Thượng Trạch, H.Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình cũ, nay thuộc Quảng Trị) vào sáng 8.11 vừa qua. Đây là kết quả của đợt tìm kiếm, quy tập do Đội 589 (Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Trị) thực hiện từ ngày 1 - 15.10, khi địa phương tiến hành tôn tạo, chỉnh trang khu di tích. Ngay tại vị trí cửa hang cũ bị sập, lực lượng chức năng đã phát hiện nhiều di vật và phần hài cốt của các liệt sĩ hy sinh năm 1972.

ẢNH: THANH LỘC

ẢNH: THANH LỘC

Theo nguyện vọng của thân nhân, UBND tỉnh Quảng Trị đã phối hợp Công ty CP Gene Story hỗ trợ xét nghiệm ADN từ nguồn xã hội hóa. Kết quả cho thấy 8 mẫu ADN trùng khớp với thân nhân các liệt sĩ, khẳng định danh tính những người từng nằm lại trong lòng đất đá suốt hơn nửa thế kỷ qua.

ẢNH: THANH LỘC

Các phần hài cốt, di vật được an táng trong một ngôi mộ chung xây dựng ngay lối vào Hang Tám Cô - nơi ghi dấu trận bom lịch sử, như một cách tri ân, tưởng nhớ công lao to lớn của các anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh cho độc lập, tự do của Tổ quốc.

"ĐOÀN TỤ" TRONG NƯỚC MẮT

Giữa dòng người lặng lẽ cúi đầu trước linh cữu, ông Đinh Văn Yên (61 tuổi, ở xã Hải Quang, Ninh Bình) không giấu nổi xúc động nhớ về anh trai, liệt sĩ Đinh Công Đính - người đã ngã xuống tại Hang Tám Cô năm 1972. Hơn 50 năm trôi qua, gia đình ông Yên mới được đón nhận tin vui rằng mẫu ADN trùng khớp với hài cốt vừa quy tập.

ẢNH: THANH LỘC

"Anh Đính nhập ngũ khi mới 19 tuổi, rồi hy sinh chỉ sau vài tháng ra chiến trường. Gia đình tìm kiếm suốt mấy chục năm nhưng vô vọng. Đến hôm nay, khi nghe tin đã tìm thấy hài cốt, tất cả chúng tôi đều bật khóc. Dù các anh chị hòa chung một nấm mồ, nhưng với gia đình, đó là sự trở về trọn vẹn", ông Yên nghẹn ngào.

Không giấu được nước mắt, ông Mai Quang Thế (72 tuổi, ở xã Hải An, Ninh Bình), em trai liệt sĩ Mai Đức Hùng, đứng lặng hồi lâu bên hương khói nghi ngút. Ông Thế kể anh Hùng là con cả trong gia đình có 7 anh chị em, nhập ngũ năm 1972, phục vụ trong lực lượng pháo binh. Khi hay tin anh hy sinh ở đường 20 Quyết Thắng, cả nhà đã nhiều lần vượt hàng trăm cây số vào Quảng Trị tìm kiếm, nhưng đành trở về trong tuyệt vọng.

ẢNH: THANH LỘC

"Giờ đây, khi phần hài cốt được tìm thấy và xác định ADN, chúng tôi coi như anh đã được trở về. Nơi đây được chính quyền và nhân dân hương khói chu đáo, linh hồn anh chắc sẽ thanh thản hơn", ông Thế nói, mắt hướng về phía núi rừng Trường Sơn.

Sự kiện này không chỉ mang lại niềm an ủi cho thân nhân, mà còn là dấu mốc quan trọng trong công tác tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sĩ, giúp khép lại một trong những câu chuyện đau thương nhất trên tuyến đường huyết mạch Trường Sơn. Trước đó, năm 1996, tỉnh Quảng Bình (cũ) và ngành chức năng đã tiến hành khai quật, tìm danh tính các liệt sĩ ở Hang Tám Cô, nhưng chưa có kết quả như kỳ vọng. Năm 2017, Báo Thanh Niên đăng loạt bài dài kỳ Hang Tám Cô - Huyền thoại và sự thật, mang lại những tác động nhất định trong việc xác định lại danh tính của các liệt sĩ…

LỜI KỂ CỦA NHÂN CHỨNG

Trong dòng người dự lễ, ông Trần Công Hòa (71 tuổi, ở xã Phụng Công, Hưng Yên), người lính pháo binh năm xưa, đứng lặng nhìn ngôi mộ chung của các đồng đội. Ông là một trong những nhân chứng hiếm hoi còn sống của trận bom thảm khốc ngày 14.11.1972 tại Hang Tám Cô.

Ông Hòa nhớ lại: "Lúc ấy, mưa lớn kéo dài. Một số anh em pháo binh và thanh niên xung phong vào trú tạm trong hang. Bất ngờ, máy bay Mỹ xuất hiện và ném bom. Tiếng nổ kép vang lên, khiến khối bộc phá trong hang phát nổ theo. Tôi ở cách đó chừng 200 m, chạy tới chỉ thấy khói mù mịt, đất đá đổ sập, mọi người trong hang không ai còn sống sót".

Cửa hang khi ấy bị tảng đá khổng lồ chặn kín, những người ở ngoài chỉ kịp thu nhặt vài mảnh di thể. "Tôi là y tá của đơn vị, trực tiếp khâm liệm nhiều di hài đồng đội. Mọi thứ tan nát, nhưng chúng tôi đã tổ chức truy điệu, coi đó như nghi lễ đưa tiễn cuối cùng", ông Hòa nghẹn ngào.

Giờ đây, khi chứng kiến đồng đội được đưa về an táng trong tiếng nhạc truy điệu trầm hùng, ông Hòa nói đó là sự trở về của linh hồn, của tình đồng chí không bao giờ phai. "Tôi như được gặp lại họ, những người đã nằm lại trong lòng núi suốt hơn nửa thế kỷ. Nỗi đau hôm ấy, giờ đã được xoa dịu phần nào", ông nói, mắt đỏ hoe.

TỪ ĐỊA NGỤC ĐẠN BOM ĐẾN BIỂU TƯỢNG BẤT Tử

Hang Tám Cô nằm ở Km16+500 đường 20 Quyết Thắng - tuyến đường huyết mạch chi viện cho miền Nam, một trong những "tọa độ lửa" khốc liệt nhất Trường Sơn những năm 1971 - 1972.

Ngày 14.11.1972, máy bay Mỹ trút bom xuống khu vực này khi một nhóm thanh niên xung phong và chiến sĩ pháo binh đang làm nhiệm vụ giữ đường. Cú nổ kinh hoàng đã chôn vùi 13 người, gồm 8 thanh niên xung phong và 5 chiến sĩ pháo binh, trong hang đá. Hang Tám Cô đã trở thành biểu tượng thiêng liêng của lòng quả cảm, nơi tuổi trẻ hóa thành bất tử. Hơn nửa thế kỷ trôi qua, những câu chuyện về các liệt sĩ vẫn được kể lại trong tiếng gió rừng Trường Sơn, trong khói hương nghi ngút mỗi khi tháng 7 về.

Đọc điếu văn tại lễ truy điệu, ông Lê Đức Tiến, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, xúc động bày tỏ lòng thành kính: "Các anh, các chị đã hiến trọn tuổi thanh xuân cho độc lập, tự do của Tổ quốc. Hang Tám Cô mãi mãi là biểu tượng bất diệt của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Hơn nửa thế kỷ qua, thế hệ hôm nay vẫn luôn khắc ghi công ơn ấy, nguyện sống, cống hiến và xây dựng đất nước xứng đáng với sự hy sinh cao cả".

Buổi lễ có sự hiện diện của lãnh đạo tỉnh Quảng Trị và Thanh Hóa, đại diện Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị, thân nhân liệt sĩ cùng đông đảo người dân địa phương. Gia đình Tổng Bí thư Tô Lâm gửi vòng hoa kính viếng, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các anh hùng, liệt sĩ.

Khi buổi lễ kết thúc, mọi người vẫn nán lại thật lâu bên ngôi mộ chung. Những bông hoa tươi được đặt ngay ngắn, hòa cùng mùi khói trầm bảng lảng, như gợi lời hứa của thế hệ hôm nay với những người đã ngã xuống, rằng: "Chúng tôi sẽ không bao giờ quên các anh, các chị, những người đã lấy máu mình tô thắm con đường Trường Sơn huyền thoại".

Giữa rừng Trường Sơn xanh ngắt, mộ chung Hang Tám Cô lặng lẽ nằm đó, như trái tim không bao giờ ngừng đập của ký ức, như lời nhắc nhở về giá trị của hòa bình, của lòng biết ơn và nghĩa đồng bào.