573 nhãn sữa bột từ hệ sinh thái hàng giả
Ngày 12/4, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) cho biết đã triệt phá một đường dây sản xuất, buôn bán và tiêu thụ sữa bột giả với quy mô đặc biệt lớn, hoạt động trên địa bàn Hà Nội và nhiều tỉnh, thành lân cận.
Cơ quan điều tra đã khởi tố, bắt tạm giam hai đối tượng chủ mưu cùng sáu bị can khác về các tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm” và “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.
Theo kết quả điều tra ban đầu, từ tháng 8/2021, lợi dụng nhu cầu gia tăng mạnh đối với các sản phẩm dinh dưỡng, thực phẩm bổ sung và sữa bột trên thị trường trong nước, nhóm đối tượng do Vũ Mạnh Cường và Hoàng Mạnh Hà cầm đầu đã thành lập Công ty Rance Pharma và Công ty Hacofood Group. Các doanh nghiệp trên tổ chức sản xuất, kinh doanh và phân phối sữa bột giả ra thị trường.
Đường dây này đã tung ra thị trường tới 573 nhãn hiệu sữa bột khác nhau. Các sản phẩm được quảng cáo chuyên biệt cho người mắc bệnh tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, trẻ thiếu tháng và phụ nữ mang thai. Trên nhãn mác, bao bì, thành phần được công bố thuộc dạng “cao cấp” như chiết xuất tổ yến, đông trùng hạ thảo, bột macca, bột quả óc chó…
Tuy nhiên, kết quả giám định cho thấy trong một số sản phẩm không có các chất này, chỉ tiêu chất lượng dưới 70% so với mức công bố - đủ căn cứ xác định là hàng giả.
Để hợp thức hóa việc lưu hành, các doanh nghiệp trong đường dây đã nộp hồ sơ đăng ký công bố và tự công bố sản phẩm tại nhiều địa phương. Tại tỉnh Hòa Bình, theo Chi cục An toàn thực phẩm, bốn công ty trong “hệ sinh thái” này đã nộp tổng cộng 305 hồ sơ đăng ký và tự công bố sản phẩm chỉ trong vòng ba năm. Tại Hà Nội, con số sản phẩm được công bố là 71.
Riêng tại Vĩnh Phúc, Sở Y tế tỉnh cho biết Chi nhánh Vĩnh Phúc của Công ty Rance Pharma và Công ty Hacofood Group đã nộp 215 bộ hồ sơ đăng ký công bố sản phẩm trong giai đoạn 2021-2023, trong đó Rance Pharma chiếm 145 bộ và Hacofood Group là 70 bộ.
Từ năm 2024 đến nay, Sở Y tế Vĩnh Phúc không tiếp nhận thêm hồ sơ nào của hai doanh nghiệp trên. Đại diện Sở Y tế khẳng định việc tiếp nhận hồ sơ trước đó đều được thực hiện “theo đúng quy định”, dựa trên giấy tờ do doanh nghiệp cung cấp, qua đó cho thấy những kẽ hở lớn trong cơ chế hậu kiểm - mắt xích then chốt nhưng lâu nay bị xem nhẹ.
"Cú đánh" sữa HIUP vào niềm tin của phụ huynh
Không chỉ có vụ Rance Pharma - Hacofood Group, ngày 19/6, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) tiếp tục triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm xảy ra tại Công ty Z Holding và các đơn vị liên quan.
Nhóm đối tượng đã tổ chức sản xuất 26 loại sữa giả, trọng tâm là dòng sữa tăng chiều cao HIUP 27, cùng nhiều sản phẩm dành cho trẻ em và người tiểu đường. Tổng doanh thu bất chính của đường dây này được xác định lên tới 2.436 tỷ đồng.
Sữa HIUP 27 từng “làm mưa làm gió” trên thị trường với những lời quảng cáo có cánh như giúp trẻ “cao thêm 3-5cm sau 3 tháng”, “hết táo bón sau 3 ngày”. Trong nhiều video quảng bá, những người có ảnh hưởng khẳng định đã cho con mình sử dụng sữa và thấy hiệu quả rõ rệt khiến sản phẩm nhanh chóng chiếm được lòng tin của phụ huynh.
Trước khi bị phanh phui là hàng giả, HIUP 27 nhiều lần lên tiếng phản bác thông tin tiêu cực, khẳng định sản phẩm được sản xuất tại nhà máy đạt tiêu chuẩn, có đầy đủ giấy kiểm nghiệm và giấy phép công bố.
Khi sự thật được phơi bày, không ít phụ huynh rơi vào trạng thái bàng hoàng, bức xúc vì niềm tin bị lợi dụng còn sức khỏe trẻ em bị các đối tượng làm hàng giả coi thường vì lợi nhuận. Những người nổi tiếng từng quảng bá sản phẩm đồng loạt lên tiếng xin lỗi, khẳng định bản thân “đã bị lừa”, tin vào hồ sơ pháp lý và kết quả kiểm nghiệm do nhãn hàng cung cấp.
Lỗ hổng về quản lý
Liên quan tới sản phẩm sữa giả, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết, việc công bố và đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm được quy định tại Nghị định 15/2018 của Chính phủ. Vì vậy, đa số các thực phẩm được tự công bố và có 4 nhóm cần kiểm soát chặt hơn thì phải được đăng ký bản công bố sản phẩm với cơ quan Nhà nước trước khi đưa ra lưu thông trên thị trường.
Theo quy định của Nghị định 15, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm “tổ chức tiếp nhận và quản lý hồ sơ, cấp Giấy tiếp nhận bản công bố sản phẩm, Giấy xác nhận nội dung quảng cáo đối với các sản phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi”.
Như vậy, doanh nghiệp tự công bố sản phẩm mà không cần cơ quan quản lý thẩm định trước hồ sơ. Quy định này nhằm tạo thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh nhưng trên thực tế đã bị một số tổ chức, cá nhân lợi dụng để hợp thức hóa các sản phẩm kém chất lượng, thậm chí là hàng giả, hàng nguy hiểm cho sức khỏe.
Tại thời điểm mới xảy ra vụ việc, trao đổi với VietNamNet, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, xét về tổng thể, hệ thống quản lý an toàn thực phẩm hiện nay vẫn mang tính phân tán và chồng chéo. Nhiều bộ, ngành cùng tham gia quản lý nhưng lại thiếu một cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm cuối cùng. Khi trách nhiệm bị chia cắt, việc truy cứu, quy trách nhiệm khi xảy ra vi phạm trở nên khó khăn, dẫn đến tình trạng “không ai thực sự chịu trách nhiệm”.
Bên cạnh đó, công tác giám sát vẫn nặng về hình thức, chủ yếu dựa vào các đợt thanh tra định kỳ. Trong khi đó, các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, có tổ chức và biến đổi liên tục. Việc thiếu cơ chế giám sát chủ động, cảnh báo sớm và phản ứng nhanh được xem là một “điểm yếu chí tử”.
Đáng lo ngại hơn, chế tài xử phạt hiện nay chưa đủ sức răn đe. Với những hành vi làm giả thực phẩm mức xử phạt hành chính hoặc hình sự vẫn còn quá nhẹ so với lợi nhuận khổng lồ thu được.
