Trung Quốc chi phối chuỗi cung ứng đất hiếm
Theo Goldman Sachs, Trung Quốc kiểm soát 69% khai thác, 92% tinh luyện và 98% sản xuất nam châm từ đất hiếm trên toàn cầu. Những nguyên tố này trở thành điểm nóng trong địa chính trị vì vai trò quan trọng trong các ngành công nghệ cao, từ pin, chip máy tính, trí tuệ nhân tạo đến thiết bị quốc phòng.
Thị trường đất hiếm năm 2024 được định giá khoảng 6 tỷ USD, chỉ bằng một phần nhỏ so với thị trường đồng – vốn lớn gấp 33 lần. Goldman Sachs cảnh báo rằng chỉ cần gián đoạn 10% trong các ngành phụ thuộc vào đất hiếm cũng có thể gây thiệt hại tới 150 tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu, đồng thời làm tăng áp lực lạm phát do thiếu hụt nguồn cung.
Goldman Sachs nhấn mạnh một số nguyên tố dễ bị kiểm soát xuất khẩu, gồm samarium, graphite, lutetium và terbium. Samarium được dùng trong nam châm samarium-cobalt chịu nhiệt, quan trọng cho ngành hàng không và quốc phòng. Luteium và terbium cũng có vai trò lớn, gián đoạn nguồn cung có thể gây thiệt hại GDP đáng kể.
Ngoài ra, các nguyên tố đất hiếm nhẹ như cerium và lanthanum cũng có thể trở thành mục tiêu kiểm soát xuất khẩu trong tương lai vì Trung Quốc chi phối hầu hết hoạt động khai thác và tinh luyện. Các nhà sản xuất phương Tây như Lynas Rare Earths hay Solvay có thể giảm bớt tình trạng thiếu hụt, nhưng sự phụ thuộc vào Trung Quốc vẫn rất lớn.
Các quốc gia gặp những thách thức gì khi xây dựng chuỗi cung ứng độc lập?
Việc tạo ra chuỗi cung ứng đất hiếm và nam châm độc lập gặp nhiều rào cản từ khan hiếm địa chất, độ phức tạp công nghệ và vấn đề môi trường. Các nguyên tố đất hiếm nặng gần như chỉ tập trung ở Trung Quốc và Myanmar, phần lớn mỏ còn nhỏ, hàm lượng thấp hoặc có phóng xạ. Phát triển mỏ mới thường mất 8–10 năm, trong khi xây dựng cơ sở tinh luyện cần khoảng 5 năm cùng chuyên môn kỹ thuật cao.
Sản xuất nam châm ngoài Trung Quốc đang tăng ở Mỹ, Nhật Bản và Đức nhưng vẫn hạn chế do Trung Quốc kiểm soát nguyên liệu quan trọng như samarium. Đây là một thách thức lớn nếu các quốc gia muốn giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.
Goldman Sachs gợi ý cổ phiếu là công cụ quản lý rủi ro gián đoạn đất hiếm, với các công ty nổi bật gồm Iluka Resources, Lynas Rare Earths và MP Materials. Ngân hàng cũng dự báo thiếu hụt Neodymium-Praseodymium Oxide (NdPrO), nguyên liệu chủ chốt để sản xuất nam châm.
Ngoài đất hiếm, các hàng hóa khác như cobalt, dầu mỏ và khí đốt cũng đối mặt rủi ro gián đoạn nguồn cung do căng thẳng địa chính trị. Đây là tín hiệu cho các nhà đầu tư cân nhắc chiến lược phòng ngừa và đa dạng hóa danh mục.
