Giá vàng "bay cao" và những con số chóng mặt
Giá vàng thế giới đang trải qua một đợt tăng giá lịch sử, khiến thị trường hàng hóa toàn cầu rung chuyển. Trong phiên giao dịch ngày 16/10 trên sàn New York (đóng cửa rạng sáng 17/10 theo giờ Việt Nam), giá vàng giao ngay đã vọt tăng khoảng 125 USD, từ mức 4.200 USD lên 4.325 USD/ounce.
Sang đầu giờ sáng 17/10 trên thị trường châu Á, đà tăng tiếp tục với mức nhích thêm khoảng 1%, có lúc chạm ngưỡng 4.375 USD/ounce. Tính từ đầu năm 2025 đến nay, giá vàng đã tăng tổng cộng khoảng 67%, từ mức khởi điểm 2.625 USD lên 4.375 USD/ounce như hiện tại.
Trong nước, vào cuối giờ chiều 16/10, giá vàng SJC đã vượt ngưỡng 149 triệu đồng/lượng (bán). Giá vàng nhẫn ở nhiều thương hiệu đã lên tới 153-154 triệu đồng/lượng.
Đà tăng này không chỉ mạnh mà còn liên tục lập kỷ lục mới. Vàng đã vượt ngưỡng 3.000 USD hồi giữa tháng 3, rồi "phá đảo" mốc 4.000 USD vào đầu tuần thứ 2 của tháng 10, và tiếp tục xác lập các đỉnh cao mọi thời đại một cách nhanh chóng. Trên Kitco News, có dự báo cho rằng, vàng có thể đạt 30 nghìn USD/ounce, tức gấp khoảng 6-7 lần hiện tại.
Sự bùng nổ giá vàng trở thành "chủ đề nóng hổi" tại cuộc họp thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) diễn ra từ ngày 15/10 tại Washington.
Theo Robin Brooks từ Viện Brookings, cuộc thảo luận về vàng có thể giúp kiềm chế đà tăng, nhưng các quan chức IMF như Tobias Adrian lại nhấn mạnh rằng giá vàng phản ánh bất ổn thị trường và thiếu tin tưởng vào chính sách tiền tệ của các chính phủ lớn. Một số cựu lãnh đạo ngân hàng trung ương các nước cảnh báo đây là tín hiệu mất niềm tin vào khả năng kiểm soát lạm phát, đặc biệt ở Mỹ.
Vậy lý do nào đẩy giá vàng lên cao?
Đầu tiên là chính sách nới lỏng tài khóa và tiền tệ của các nền kinh tế lớn. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) vừa cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tháng 9 vừa qua và có thể có ít nhất 2 lần hạ lãi suất nữa trong năm nay. Trong khi các ngân hàng trung ương khác cũng theo chân, dẫn đến dòng tiền rẻ đổ vào tài sản trú ẩn như vàng.
Thứ hai, đồng USD mất giá mạnh, giảm gần 9% so với rổ tiền tệ kể từ đầu năm tới nay, làm vàng trở nên hấp dẫn hơn. Căng thẳng địa chính trị, từ xung đột Ukraine-Nga đến bất ổn Trung Đông, cộng với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và Mỹ với nhiều nước khác (như Canada, Mexico, Brazil) dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, càng thúc đẩy nhu cầu trú ẩn.
Ông Trump đã áp thuế lên hầu hết đối tác thương mại từ tháng 4, tạo bất ổn, khiến nhà đầu tư cá nhân và ngân hàng trung ương (như Trung Quốc, Ấn Độ) mua vàng mạnh mẽ. Theo JPMorgan, nhu cầu từ ngân hàng trung ương và tiêu dùng châu Á hỗ trợ vàng vượt 4.300 USD.
Đợt sốt vàng khác biệt và những rạn nứt sâu sắc
Đợt tăng giá vàng từ cuối 2023 đến nay khác biệt rõ rệt so với các chu kỳ trước, theo đánh giá từ chuyên gia tại IMF và báo cáo từ Kitco, JPMorgan.
Trong quá khứ, như bong bóng vàng từ tháng 8/1976 tới đầu năm 1980 (tăng khoảng 7 lần, từ 100 USD lên trên 700 USD/ounce), hay từ 10/2008-8/2011 (tăng 250%, từ hơn 700 USD lên 1.820 USD) diễn ra do lạm phát cao hoặc khủng hoảng tài chính (như 2008).
Lần này, giá vàng tăng 67% chỉ trong 10 tháng (sau khi đã tăng 27% trong năm 2024), tốc độ tăng cũng rất mạnh, với các kỷ lục liên tiếp và gần như không có điều chỉnh lớn.
Vậy điều gì đang xảy ra khi vàng tăng giá mạnh như vậy? Đây có lẽ không chỉ là phản ứng kinh tế, mà phản ánh sự thay đổi cấu trúc hệ thống tài chính thế giới. Niềm tin vào đồng USD và trái phiếu Mỹ đang suy giảm. IMF cảnh báo "rủi ro điều chỉnh thị trường hỗn loạn" do nợ công Mỹ vượt 37,6 nghìn tỷ USD, cộng với chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump làm gia tăng bất ổn.
Vàng trở thành "hàng rào" trước rủi ro chính trị, như Tổng Giám đốc IMF Kristalina Georgieva (IMF) nói: "Bất ổn là bình thường mới". Các nước BRICS đang xây hệ thống thanh toán song song, tích trữ vàng để giảm phụ thuộc USD, dẫn đến "chiến tranh kim loại" như Phair mô tả. Cạnh tranh Mỹ-Trung càng làm rạn nứt: Trung Quốc mua vàng mạnh để đa dạng hóa, trong khi Mỹ áp thuế làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đẩy giá bạc-vàng lên do thiếu hụt vật chất.
Việc vàng tăng giá mạnh cũng được xem là tín hiệu của rủi ro phía trước lớn. Chứng khoán Mỹ (S&P 500) được IMF đánh giá đang ở trong tình trạng "bong bóng", với định giá cao 10% so với cơ bản, có thể sụp đổ nếu Fed siết chặt do lạm phát từ thuế quan. Thị trường tiền số gần đây chao đảo, Bitcoin đã lao dốc khoảng 15% so với đỉnh, và có nguy cơ "điều chỉnh mạnh" nếu vàng tiếp tục hút vốn trú ẩn.
Mặc dù xu hướng vàng tăng giá là rất rõ ràng, một số dự báo giá vàng sẽ lên 5.000-6.000 USD/ounce ngay trong năm sau. Tuy nhiên, rủi ro vàng lao dốc vẫn có nếu hệ thống tài chính và thương mại thế giới có sự thay đổi lớn.
Nếu Fed đảo chiều tăng lãi suất để chống lạm phát, giá vàng sẽ chịu ảnh hưởng. Nếu niềm tin USD phục hồi, vàng có thể giảm 20-30% giống như đã xảy ra hồi năm 2011. Về tổng thể, đợt sốt giá vàng lần này cảnh báo hệ thống tài chính thế giới đang phân cực, với Mỹ suy giảm vị thế trong hệ thống tài chính thế giới, đẩy toàn cầu vào bất ổn lớn hơn.
