Dùng drone ngăn chặn khai thác vàng trái phép

Tại mỏ vàng Tarkwa, một trong những khu mỏ lớn nhất châu Phi do tập đoàn Gold Fields vận hành, các drone được trang bị camera độ phân giải cao và hệ thống quét địa hình đã trở thành công cụ giám sát chính. Với diện tích khai thác lên đến 210 km², khu vực này trước đây gần như không thể kiểm soát bằng nhân lực do thảm thực vật dày đặc và địa hình hiểm trở.

Những chiếc drone giúp lực lượng an ninh phát hiện dấu hiệu xâm phạm. Ảnh chụp từ trên không cho thấy một máy bay giám sát không người lái đang được triển khai tại một khu vực của mỏ vàng Gold Fields nhập, khoanh vùng vị trí nghi vấn và chỉ đạo đội phản ứng nhanh tới hiện trường trong vòng vài phút. Nhờ đó, các nhóm khai thác vàng trái phép, thường hoạt động sâu trong rừng hoặc ven sông, bị phát hiện sớm hơn nhiều so với trước đây.

Trong các chiến dịch gần đây, lực lượng chức năng Ghana đã tịch thu hàng loạt thiết bị khai thác trái phép, bao gồm máy bơm nước chạy dầu diesel, máy xử lý “chanfan” dùng để tách vàng từ lòng sông, cùng nhiều hóa chất độc hại như thủy ngân và xyanua. Các vùng nước ô nhiễm nặng trong rừng Amazon châu Phi này đang là một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng nhất của Ghana.

Công nghệ thay đổi cuộc chiến chống vàng lậu

Việc sử dụng drone không chỉ nhằm truy bắt tội phạm mà còn giúp giám sát mức độ tàn phá môi trường tại các khu mỏ trái phép. Hình ảnh từ trên cao cho phép lực lượng chức năng xác định nhanh khu vực sạt lở, vùng nước bị nhiễm độc, cũng như phát hiện các trại khai thác mới mọc lên.

Theo Bộ Tài nguyên Ghana, công nghệ giám sát này đang được mở rộng ra nhiều khu vực khác, bao gồm Obuasi, Bibiani và Ahafo, nơi tình trạng “vàng lậu” hoành hành nhiều năm qua. Các cơ quan chức năng cũng đang phối hợp với Interpol và Ameripol nhằm chia sẻ dữ liệu và phương pháp truy vết khai thác trái phép xuyên biên giới.

Song song với đó, chính phủ Ghana đang triển khai hệ thống cơ sở dữ liệu “dấu vết vàng”, sử dụng phân tích hình thái học và trí tuệ nhân tạo để xác định nguồn gốc của các mẫu vàng tịch thu – tương tự như công nghệ “DNA của vàng” mà Brazil đang áp dụng. Đây được xem là bước tiến lớn giúp các cơ quan điều tra liên kết tang vật với khu vực khai thác cụ thể, qua đó truy trách nhiệm hình sự đối với các nhóm khai thác lậu.

Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc công bố tháng 5/2025, hơn 10 triệu người ở châu Phi hạ Sahara đang sống nhờ khai thác vàng thủ công. Riêng Tây Phi có khoảng 3–5 triệu thợ đào vàng hoạt động không theo quy định, đóng góp 30% sản lượng vàng toàn khu vực.

Tuy nhiên, sự bùng nổ của khai thác vàng tự phát khiến môi trường bị tàn phá nghiêm trọng và đẩy nhiều cộng đồng vào vòng xung đột với các công ty khai thác hợp pháp. Từ cuối năm 2024, gần 20 thợ khai thác lậu đã thiệt mạng trong các vụ đụng độ với lực lượng an ninh tại các mỏ lớn ở Ghana, Guinea và Burkina Faso.

Giới chuyên gia cảnh báo, dù công nghệ giúp kiểm soát tài nguyên hiệu quả hơn, nhưng nếu không có chính sách sinh kế thay thế và hỗ trợ kinh tế địa phương, tình trạng người dân quay lại đào vàng trái phép vẫn sẽ tiếp diễn.