Nhật Bản nhập khẩu khoảng 90% năng lượng chủ yếu bằng USD. Thực tế là chi phí đã lên vùn vụt do giá dầu, khí đốt và than toàn cầu tăng vọt trước khi đồng yên giảm xuống mức thấp nhất trong hai thập kỷ qua.
Giá dầu Brent đã tăng hơn 40% tính theo đồng USD trong năm nay. Nhưng nếu tính theo đồng yên, thì mức tăng là gần 70%. Theo dữ liệu thương mại mới nhất, chi phí trung bình để nhập khẩu một tấn khí đốt tự nhiên hóa lỏng bằng đồng nội tệ của Nhật Bản vào tháng 5 cao hơn gần 120% so với một năm trước đó.
Jane Nakano, một thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược & Quốc tế cho biết: "Sự kết hợp của các yếu tố, bao gồm giá nhiên liệu cao hơn kể từ sau xung đột và đồng tiền rớt giá, đang gây áp lực đáng kể lên an ninh năng lượng của Nhật Bản, khiến đây trở thành một trong những cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng nhất mà Nhật Bản từng trải qua."
Nhà máy nhiệt điện LNG của Jera Co. bên trong Nhà máy Nhiệt điện Anegasaki của công ty ở Ichihara
Chính phủ của Thủ tướng Fumio Kishida là một trong các quốc gia G7 áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga và tránh xa dầu và than của nước này. Động thái này càng siết chặt nguồn cung vốn đã eo hẹp của Nhật Bản. Hiện nay, quốc gia châu Á này còn rất ít lò phản ứng hạt nhân hoạt động kể từ sau thảm hoạ Fukushima cách đây hơn một thập kỷ.
Theo dữ liệu từ IEA, năng lượng tái tạo chỉ chiếm chưa đến 10% nguồn cung năng lượng chính của Nhật Bản trong năm kết thúc vào tháng 3/2019, khiến nước này không còn lựa chọn nào khác ngoài việc trả nhiều tiền cho nhiên liệu hóa thạch để nền kinh được vận hành trơn tru.
Nguồn cung rơi vào tình trạng căng thẳng hơn bởi một mùa hè nóng nực bất thường, với nhiệt độ ở thủ đô Tokyo đạt gần 37 độ C vào tuần trước, so với mức trung bình trong 30 năm là 22,5 độ C. Mùa mưa ở Tokyo đã kết thúc sớm kỷ lục - sớm nhất kể từ năm 1951 đến nay. Do đó, chính phủ đang yêu cầu người dân trên toàn quốc tiết kiệm điện.
Tác động của tất cả các yếu tố này đang đặt chính quyền của ông Kishida vào tình thế khó khăn, đặc biệt là khi cuộc bầu cử thượng viện sẽ diễn ra vào ngày 10/7. Giá nhiên liệu không phải là mặt hàng nhập khẩu duy nhất bị ảnh hưởng bởi đồng yên giảm giá và cạnh tranh nguồn cung trên toàn cầu. Giá thực phẩm và nguyên liệu thô để làm mọi thứ từ giấy đến thép và bê tông cũng tăng vọt.
Chi phí nhiên liệu đắt đỏ và đồng yên yếu đã đẩy nhập khẩu thương mại của Nhật Bản lên mức cao kỷ lục trong tháng 5, tăng gần 50% so với một năm trước đó, giữ cho cán cân thương mại của nước này tiếp tục bị thâm hụt. Trong khi đồng tiền yếu có thể mang lại lợi nhuận cho các nhà xuất khẩu của Nhật Bản thì nhiều nhà sản xuất của nước này phụ thuộc vào hàng hóa ở nước ngoài đã buộc chuyển chi phí gia tăng cho người tiêu dùng.
Hạt lúa mì được dỡ xuống từ một tàu chở hàng rời tại Cảng Chiba vào ngày 13/6
Tamio Akiyama, giám đốc điều hành của Hiệp hội Giấy Nhật Bản, cho biết: "Ngành công nghiệp của chúng tôi đang bị ảnh hưởng kép. Trước đây, chúng tôi chưa từng thấy giá nhiên liệu tăng cao nhanh như vậy và tương lai của đồng yên rất khó đoán."
Chi phí than và dăm gỗ tăng đã khiến các nhà sản xuất bao gồm Nippon Paper Industries Co. và Oji Holdings Corp. tăng ít nhất 15% đối với giá giấy in và giấy truyền thông kinh doanh. Hai nhà sản xuất thép lớn nhất của quốc gia này đang đàm phán về việc tăng giá với khách hàng.
Nhật Bản đã có thời gian nhẹ nhõm đôi chút khi giá dầu Brent giảm khoảng 2,8% trong hai tuần qua. Nhưng quốc gia này có vẻ sẽ phải trải qua một mùa hè nóng nực và đắt đỏ.
Hai trang trại điện gió ngoài khơi quy mô lớn đầu tiên của Nhật Bản, đang được xây dựng bởi Marubeni Corp., dự kiến đi vào hoạt động trong năm nay và việc thay đổi quy tắc đấu thầu có thể đẩy nhanh các dự án mới. Mặc dù điều đó có thể giúp khử cacbon đối với các nguồn năng lượng, nhưng nó có nguy cơ gây thêm bất ổn cho mạng lưới điện vốn đã quá tải.
Cuộc khủng hoảng cũng đã khơi mào lại cuộc tranh luận sôi nổi về việc sử dụng năng lượng hạt nhân, từ lâu đã được coi là một chủ đề nhạy cảm kể từ sau thảm họa hạt nhân Fukushima vào năm 2011. Theo Noriaki Oba, Chủ tịch Viện Chiến lược Hậu dầu mỏ ở Tokyo, chính phủ Nhật Bản có thể sẽ tìm cách khởi động lại các nhà máy điện hạt nhân vốn đang ngừng hoạt động.
Tham khảo Bloomberg
