"Hai mặt" của tiền số
Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đã dẫn đến một loạt phản ứng ngày càng gia tăng từ các chính phủ, cơ quan quản lý và các tổ chức tài chính quốc tế. Những hành động này bao gồm các biện pháp trừng phạt kinh tế và loại bỏ các ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu Swift.
Điều này đã khiến đồng rúp trượt giá, dẫn đến ngân hàng trung ương Nga tăng lãi suất chủ chốt. Do đó, ngày càng có nhiều sự quan tâm và lo ngại về việc Nga có thể sử dụng tiền điện tử để trốn tránh các lệnh trừng phạt.
Đã có những lời kêu gọi cấm các tài khoản của Nga trên các sàn giao dịch tiền điện tử, mặc dù điều này sẽ không có tác dụng nhiều trong việc ngăn chặn Nga cùng những hành động quy mô lớn nhằm tiếp cận các nguồn tài chính khác nhau. Thay vào đó, đây là một loại tiền điện tử của ngân hàng trung ương chứ không phải phi tập trung, có thể cho phép Nga trốn tránh các lệnh trừng phạt cấp doanh nghiệp nhỏ.
Nhìn chung, tiền điện tử có vẻ như là một công cụ mạnh mẽ để trốn tránh các lệnh trừng phạt nhờ tính bất biến, tính thanh khoản và dễ giả danh. Tuy nhiên, những yếu tố này thật ra lại có tác dụng ngăn chặn việc các công ty lớn sử dụng chúng để trốn tránh các lệnh trừng phạt, vì sổ cái có thể theo dõi các dòng tiền.
Ngoài ra, bản chất phi tập trung của tiền điện tử làm cho các giao dịch quy mô lớn không thể "chiến đấu" với các lệnh trừng phạt. Các giao dịch tiền điện tử diễn ra nhanh nhất thông qua các sàn giao dịch, điều này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi tiền pháp định thành tiền điện tử và ngược lại.
Tuy nhiên, hầu hết các sàn giao dịch có khả năng xử lý khối lượng giao dịch lớn đều tuân thủ các quy định về chống rửa tiền và nắm giữ thông tin của khách hàng, kể cả ở địa phương hay quốc tế. Điều này có thể ngăn chặn Nga hoặc bất kỳ người nào sử dụng tiền điện tử để tránh các lệnh trừng phạt.
Điều này không có nghĩa là không thể tránh được các lệnh trừng phạt thông qua tiền điện tử. Trên thực tế, rất có khả năng các tổ chức nhỏ hay một số các nhân tại Nga đã sử dụng tiền điện tử để làm như vậy ở quy mô nhỏ.
Đã có báo cáo về việc "tháo chạy vốn" của Nga thông qua các phương tiện tiền điện tử tới các quốc gia trong "danh sách xám" của Lực lượng đặc nhiệm tài chính quốc tế. Ngoài ra, một số loại tiền điện tử có các tính năng bảo mật và các công cụ giúp che giấu nguồn gốc tiền tệ, tạo điều kiện thuận lợi cho các loại giao dịch này, cho phép các doanh nghiệp nhỏ "rửa" các loại tiền điện tử mà họ nắm giữ.
Sự đáp trả của Nga
Sức mạnh của đồng USD đã khiến các công cụ trừng phạt trở nên cực kỳ hiệu quả theo quan điểm của phương Tây. Tuy nhiên, Nga đã và đang cố gắng giảm sự phụ thuộc vào đồng tiền này, nhưng những nỗ lực này đã bị cản trở bởi thực tế rằng USD là đồng tiền được lựa chọn cho các giao dịch quốc tế.
Nga đã tung ra một cuộc thử nghiệm cho đồng rúp kỹ thuật số của mình vào giữa tháng 2, với ít nhất hai ngân hàng đã hoàn thành việc chuyển tiền kỹ thuật số giữa các công dân Nga. Được kiểm soát tập trung, đồng rúp kỹ thuật số có thể được sử dụng ngay cả khi không tuân thủ các trung gian tài chính hiện tại như hệ thống Swift hay thậm chí là Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới của Trung Quốc (CIPS).
Ngoài ra, bản chất kỹ thuật số của đồng tiền có thể giúp Ngân hàng Trung ương Nga kiểm soát lãi suất tốt hơn, do đó có khả năng giảm thiểu tác động của các sự kiện như dòng tiền hiện tại ở Nga. Nếu quy mô được mở rộng hoàn toàn, đồng rúp kỹ thuật số có thể giúp các công ty lớn tại Nga "né" các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Tuy nhiên, thực tế là đồng rúp kỹ thuật số vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm nên chưa có tác dụng nào trong việc tránh các lệnh trừng phạt. Về lý thuyết, chỉ khi đồng tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương được sử dụng rộng rãi thì mới có thể sử dụng cho các mục đích nêu trên.
Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số của Trung Quốc là một ví dụ về tiền điện tử của ngân hàng trung ương có thể đạt được quy mô kinh tế cần thiết để hỗ trợ các hành động như vậy. Tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc có ý định giúp Nga lách lệnh trừng phạt vì có thể dẫn đến hiệu ứng domino là nước này cũng có thể bị trừng phạt theo. Điều này sẽ ảnh hưởng đến việc sử dụng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, đây là điều mà chính phủ Trung Quốc muốn tránh.
Tuy nhiên, quy mô cần thiết để giúp các doanh nghiệp Nga là quá lớn, hầu hết các sàn giao dịch tiền điện tử vẫn chưa thể xử lý. Vì vậy, mặc dù tiền điện tử có thể là một cách để các doanh nghiệp nhỏ hoặc các nền kinh tế kém năng động hơn như Triều Tiên "né" các lệnh trừng phạt, nhưng sẽ không khả thi đối với nền kinh tế có quy mô lớn như Nga.
Hơn nữa, về lý thuyết, việc mở rộng quy mô tiền điện tử của ngân hàng trung ương sẽ là một cách để Nga giải quyết sự trừng phạt của phương Tây, nhưng kế hoạch thử nghiệm đồng rúp kỹ thuật số đơn giản là chưa sẵn sàng để hoàn thành nhiệm vụ này. Nguyên nhân là bởi nó đòi hỏi cấp độ cao về tính thanh khoản, giao dịch xuyên biên giới và tuân thủ bất kỳ trung gian tài chính quốc tế nào, và một số yếu tố khác nữa.
