Doanh nghiệp xuất khẩu căng mình trước thuế đối ứng của Mỹ và chuẩn xanh

Xuất khẩu tăng tốc, nỗi lo vẫn thường trực

Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 3-2025 với chủ đề “Động lực nào cho tăng trưởng GDP năm 2025 đạt 8,3-8,5%”, do Báo Người Lao Động tổ chức sáng 26/9, đại diện các hiệp hội xuất khẩu đã nêu lên thực trạng trước những diễn biến khó lường của thị trường thế giới.

Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết, 8 tháng đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản đạt 7,3 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ. Với đà này, đến cuối năm, xuất khẩu thủy sản dự kiến cán đích 10 tỷ USD, tăng 10% so với năm ngoái.

Theo bà Lan, sau Trung Quốc, Mỹ là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, ngoài mức thuế đối ứng 20% như các ngành khác, thủy sản Việt Nam còn đối diện rào cản từ Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA), vốn không công nhận tương đương 12 nghề khai thác hải sản của Việt Nam.

Điều này dẫn đến việc từ 1/1/2026, một số loại hải sản như ghẹ, cá thu, cá ngừ của doanh nghiệp trong nước sẽ không được xuất khẩu sang Mỹ. Ngoài ra, thủy sản còn chịu thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp.

Tại thị trường châu Âu, bà Lan cho hay ngành thủy sản đã phải chịu “thẻ vàng” suốt 8 năm qua và chưa rõ khi nào mới được gỡ bỏ.

“Những vấn đề trên đang tạo áp lực lớn cho ngành thủy sản. Mục tiêu xuất khẩu năm nay nhiều khả năng đạt 10 tỷ USD, nhưng khó khăn sẽ đến vào năm sau”, bà Lan cảnh báo.

Đối với ngành dệt may, theo ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), 8 tháng đầu năm, xuất khẩu dệt may đạt 30,7 tỷ USD. Nếu duy trì mỗi tháng xuất khẩu tối thiểu 4 tỷ USD từ nay đến cuối năm, ngành sẽ đạt chỉ tiêu 48 tỷ USD trong năm 2025.

Dù 6 tháng đầu năm, xuất khẩu dệt may tăng 10% so với cùng kỳ nhưng đến tháng 8/2025, mức tăng trưởng chỉ còn 7%. Như vậy, quý III/2025 xuất khẩu đã có dấu hiệu chững lại do ảnh hưởng từ chính sách thuế đối ứng của Mỹ.

“Từ đầu tháng 4/2025, hầu hết đối tác Mỹ liên tục hối thúc nhà cung cấp ở Việt Nam giao hàng càng nhanh càng tốt trước khi thuế đối ứng có hiệu lực. Do lượng hàng tồn kho tăng lên nên các đối tác Mỹ ngừng nhập, khiến xuất khẩu dệt may trong nửa cuối năm bị chậm lại”, ông Tùng lý giải.

Ông Tùng cho rằng, thách thức của ngành dệt may không nằm ở thị phần mà ở quá trình chuyển đổi xanh, khi chỉ khoảng 25% doanh nghiệp đủ tiềm lực đầu tư công nghệ xanh. Nếu không đáp ứng được tiêu chuẩn này, doanh nghiệp sẽ rất khó có đơn hàng từ châu Âu - thị trường có yêu cầu khắt khe về sản xuất xanh.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số cũng cần được chú trọng hơn, vì liên quan đến việc truy xuất nguồn gốc nguyên liệu.

“Khi xuất hàng sang Mỹ, họ sẽ truy xét nguyên liệu sản xuất được nhập từ đâu. Nếu không chuyển đổi số, sẽ khó phân biệt đâu là hàng sản xuất tại Việt Nam, đâu là hàng trung chuyển từ Trung Quốc”, ông Tùng nói.

Với ngành gỗ, ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM (HAWA), cho biết, 8 tháng đầu năm nay, xuất khẩu gỗ đạt 11,1 tỷ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ. Dù tăng trưởng, xuất khẩu gỗ vẫn đối mặt nhiều rào cản như thuế đối ứng, cuộc điều tra Mục 232 của Bộ Thương mại Mỹ đối với gỗ dán, cùng các quy định chống phá rừng nghiêm ngặt từ châu Âu.

Ông lưu ý, ngành gỗ cần có giải pháp đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ. Đồng thời, nên đẩy mạnh xuất khẩu đồ gỗ nội thất để nâng cao giá trị gia tăng.

Tạo nền tảng cho phát triển dài hạn

Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương, thông tin, 9 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu cả nước tăng hơn 15% so với cùng kỳ. Động lực này phần nào đến từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ trong những tháng trước.

Theo bà Trang, nếu không có cú sốc lớn nào từ thị trường, mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu năm nay sẽ đạt, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Tuy nhiên, quy tắc xuất xứ nguyên liệu vẫn là điểm nghẽn lớn. Ví dụ, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) quy định “từ sợi trở đi” đối với dệt may, nhưng doanh nghiệp Việt Nam chưa chủ động được nguồn nguyên liệu.

Riêng thị trường Mỹ, bà Trang cho biết Bộ Công Thương đang đàm phán về vấn đề hàng hóa trung chuyển. Mỹ đã áp thuế đối ứng 40% với hàng trung chuyển nhưng vẫn chưa đưa ra định nghĩa hay hướng dẫn cụ thể. Đây là ưu tiên cần làm rõ để doanh nghiệp chủ động xây dựng phương án sản xuất - kinh doanh.

Nói về mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3-8,5% của năm nay, TS Trần Du Lịch cho rằng con số không quan trọng bằng việc tạo nền tảng gì để trong vòng 10 năm tới, trung bình mỗi năm tăng trưởng hai con số.

Theo ông, điều quan trọng nhất là ổn định kinh tế vĩ mô, tạo niềm tin cho thị trường và doanh nghiệp. Tiếp đến là tháo gỡ điểm nghẽn thể chế. Để tạo nền tảng, cần làm sao để Nghị quyết 68, Nghị quyết 57 thực sự đi vào cuộc sống, huy động được nguồn lực doanh nghiệp tư nhân.

“Nếu năm nay, GDP tăng trưởng 8,5% nhưng những việc trên không thực hiện được một cách cụ thể, hiệu quả thì sẽ không tạo được nền tảng cho giai đoạn sau. Đây cũng là lý do tôi ủng hộ việc Thủ tướng đôn đốc các dự án hạ tầng, bởi không chỉ kích thích tăng trưởng trước mắt mà còn cải thiện hệ thống logistics, tạo nền tảng phát triển kinh tế lâu dài”, TS Trần Du Lịch nhấn mạnh.