Điều gì xảy ra khi nhịn ăn để giảm cân?

Nhiều người tăng cân thường giảm cân cấp tốc bằng cách nhịn ăn hoặc cắt giảm calo thái quá. ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng, Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome, cho biết phương pháp này tiềm ẩn nhiều rủi ro có hại cho sức khỏe.

Giảm khả năng trao đổi chất

Khi cơ thể bị thiếu hụt năng lượng trong thời gian dài do nhịn ăn hoặc cắt giảm calo quá mức, quá trình trao đổi chất của cơ thể tự động giảm xuống nhằm bảo toàn nguồn dự trữ cần thiết. Lúc này nhịp tim và nhiệt độ cơ thể giảm, các hoạt động trao đổi chất bên trong hạn chế để tiết kiệm năng lượng. Hệ quả là lượng calo được đốt cháy ở trạng thái nghỉ cũng giảm đáng kể so với bình thường. Khi quay về chế độ ăn thông thường sau nhịn ăn kéo dài, cơ thể có xu hướng tích lũy lại mỡ dự trữ để phòng cho lần thiếu hụt năng lượng tiếp theo, gây ra hiện tượng tăng cân trở lại, thường được gọi là hiệu ứng "yo-yo".

Mất khối lượng cơ bắp

Khi lượng calo nạp vào quá thấp, ngoài việc sử dụng mỡ làm nhiên liệu, cơ thể còn phải huy động protein từ chính các mô cơ để duy trì hoạt động sống và giữ mức glucose ổn định cho hệ thần kinh trung ương thông qua quá trình gluconeogenesis. Việc phân giải cơ làm giảm dần khối lượng cơ bắp, kéo theo giảm sức mạnh và hiệu suất vận động, mất cân đối thành phần cơ thể.

Suy giảm hệ miễn dịch

Chế độ ăn quá ít calo, protein hoặc thiếu vitamin, khoáng chất làm suy giảm sản xuất tế bào miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm trùng, từ đó cơ thể dễ mắc bệnh lý từ nhẹ đến nặng. Khi thời tiết chuyển mùa, hệ miễn dịch suy yếu khiến cơ thể suy giảm khả năng chống lại tác nhân gây bệnh.

Ảnh hưởng thần kinh - nhận thức - tâm trạng

Não bộ phụ thuộc chủ yếu vào glucose để duy trì hoạt động dẫn truyền thần kinh và chức năng nhận thức. Khi nhịn ăn kéo dài, lượng glucose dự trữ trong cơ thể giảm mạnh, gây ra hiện tượng tụt đường huyết. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tập trung mà còn gây ra cảm giác cáu kỉnh, lo âu, dễ nổi nóng và khó kiểm soát cảm xúc.

Rối loạn điện giải

Các chất điện giải như natri, kali, canxi, magiê đảm nhiệm vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của thần kinh, cơ tim, vận động cơ bắp, dẫn truyền tín hiệu... Khi nhịn ăn kéo dài, đặc biệt trong trường hợp phối hợp với tập luyện cường độ cao hoặc sử dụng các biện pháp đào thải nước (như uống thuốc lợi tiểu), cơ thể có thể mất cân bằng nghiêm trọng các khoáng chất này. Hậu quả bao gồm mệt mỏi kéo dài, chuột rút cơ bắp, buồn nôn, chóng mặt, ngất xỉu và nguy hiểm nhất là các rối loạn nhịp tim, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện, xử lý kịp thời.

Nhịn ăn đột ngột sau kỳ nghỉ lễ có thể gây hại nhiều hơn lợi. Bác sĩ Duy Tùng khuyến nghị mỗi người cần giảm cân theo cách bền vững bằng việc quay lại chế độ ăn cân đối với protein nạc, rau xanh, chất xơ, kiểm soát khẩu phần, uống đủ nước và kết hợp vận động vừa phải như đi bộ, bơi hoặc yoga để tăng cường trao đổi chất cho cơ thể.

Người gặp vấn đề về cân nặng nên khám dinh dưỡng, đo thành phần cơ thể bằng máy InBody 770 và xét nghiệm vi chất trong cơ thể bằng máy sắc ký lỏng hiệu năng cao UPLC có thể xác định cơ thể đang thiếu, thừa dưỡng chất nào. Từ đó, bác sĩ tư vấn chế độ dinh dưỡng, bổ sung các vitamin và khoáng chất phù hợp, giúp tăng cường sức đề kháng.