Bộ Xây dựng đang nghiên cứu báo cáo tiền khả thi dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân.
Dự án được triển khai từ năm 2004 nhưng bị đình hoãn từ năm 2011 đến nay. Trước đây dự báo nhu cầu vận tải trên tuyến chủ yếu là hàng hóa, từ khu vực Vân Nam (Trung Quốc) kết nối với cảng Cái Lân (Quảng Ninh). Hiện nay, quy hoạch cảng biển đã thay đổi, trong đó phát triển cảng Lạch Huyện (Hải Phòng) nên nhu cầu vận tải hàng hóa kết nối Trung Quốc được dồn về tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đang triển khai.
Bên cạnh đó, hành lang Hà Nội - Bắc Ninh - Hải Dương - Hạ Long xuất hiện nhiều khu du lịch, nghỉ dưỡng lớn, nhu cầu vận tải hành khách tăng mạnh. Theo kết quả nghiên cứu do liên danh tư vấn thực hiện, nhu cầu vận tải chủ yếu trên tuyến này đến năm 2050 là hành khách, tăng lên 7,03-7,66 triệu lượt mỗi năm, trong khi hàng hóa giảm còn 2,7-3,3 triệu tấn/năm.
Do kết quả dự báo nhu cầu vận tải hàng hóa thấp, Bộ Xây dựng đánh giá cần điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.
Cầu cụt trên quốc lộ 1, đoạn qua phường Võ Cường, TP Bắc Ninh, thuộc dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân. Ảnh: Phạm Chiểu
Để phù hợp với chủ trương đầu tư được điều chỉnh, tại báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, liên danh tư vấn đề xuất không đầu tư khổ đường lồng 1.435 mm và 1.000 mm trên đoạn tuyến Lim - Phả Lại - Hạ Long như trước mà điều chỉnh thành khổ đường đơn 1.435 mm. Lý do là nhu cầu vận tải hàng hóa khổ đường 1.000 mm thấp, trong khi đó chi phí đầu tư, duy tu, bảo dưỡng đối với đường lồng cao hơn khoảng 1,25 lần so với đường đơn 1.435 mm.
Liên danh tư vấn đề xuất tốc độ thiết kế tối đa 120 km/h cho tàu khách và 80 km/h cho tàu hàng. Đoạn 10 km từ ga Yên Viên đến ga Lim đang được duy tu, có chất lượng tốt nên sẽ không đầu tư đoạn này. Với phương án mới, tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân sẽ dài 119,4 km.
4 ga sẽ được xây mới gồm Nam Sơn, Châu Cầu, Chí Linh mới và Cái Lân; cải tạo 8 ga và xây dựng mới 19 cầu; nâng cấp 36 cầu trên tuyến đường sắt hiện tại.
Bản đồ tuyến đường sắt Yên Viên - Cái Lân (màu đỏ) đang bị đình hoãn. Đồ họa: Tiến Thành
Với quy mô đầu tư trên, dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân sẽ có tổng đầu tư mới là 9.989 tỷ đồng. Trong đó, chi phí đã thực hiện là 4.429 tỷ đồng, còn cần 5.560 tỷ đồng để hoàn thành dự án.
Ban Quản lý dự án đường sắt đề xuất cấp có thẩm quyền bố trí vốn ngân sách nhà nước trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030. Dự án thực hiện từ năm 2026 đến năm 2030 và đưa vào khai thác năm 2031.
Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân được Thủ tướng phê duyệt đầu tư từ năm 2004 bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, dài 131 km, nối ga Yên Viên với cảng Cái Lân, tổng mức đầu tư hơn 7.660 tỷ đồng. Dự án được chia thành 4 tiểu dự án độc lập, khởi công năm 2008, dự kiến hoàn thành năm 2011.
Tuy nhiên đến năm 2011, dự án bị đình hoãn do chủ trương cắt giảm đầu tư công của Chính phủ. Trong 4 tiểu dự án, chỉ có đoạn Hạ Long - cảng Cái Lân (dài 5,6 km) được đưa vào sử dụng năm 2014, còn 3 tiểu dự án khác dở dang. Ngoài lãng phí từ các hạng mục thi công dở dang, dự án còn khối vật tư, thiết bị trị giá hàng trăm tỷ đồng chưa sử dụng (ray, động cơ, tà vẹt...). Bộ Giao thông Vận tải (cũ) đã bàn giao số vật liệu này cho Tổng công ty Đường sắt Việt Nam bảo quản.
