Bộ Xây dựng vừa báo cáo lãnh đạo Chính phủ về nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức đối tác công - tư (PPP), theo Báo Xây dựng.
Đồng thời, Bộ Xây dựng kiến nghị lãnh đạo Chính phủ xem xét, cho phép tổ chức thu phí các đoạn tuyến đầu tư công theo quy định để hoàn trả vào ngân sách trung ương. Thời gian tổ chức thu phí dự kiến từ tháng 1/2026.
Trường hợp lựa chọn được nhà đầu tư triển khai đầu tư mở rộng các đoạn tuyến theo phương thức PPP sẽ bàn giao công tác thu phí.
Bộ Xây dựng nêu rõ trong quá trình thu phí, căn cứ vào tình hình thực tế sẽ triển khai các đoạn tuyến theo theo phương thức PPP. Trong đó, xem xét nghiên cứu phương án hình thành một số dự án có quy mô lớn tại khu vực phía Bắc và khu vực phía Nam.
Theo đánh giá của Bộ Xây dựng, phương án này vừa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong toàn bộ quá trình đầu tư, vừa giúp tối ưu hóa chi phí quản lý, vận hành, khai thác trong suốt vòng đời dự án, vừa có khả năng thu hút các nhà đầu tư có tiềm lực tài chính mạnh, sẵn sàng đồng hành lâu dài cùng dự án.
Để tránh phát sinh tranh chấp pháp lý liên quan và hạn chế sự hiểu lầm về việc thi công lại các hạng mục vừa hoàn thành, Bộ Xây dựng đề xuất cân nhắc triển khai mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông sau khi hoàn thành công tác bảo hành của các nhà thầu theo các dự án đầu tư công trước đây.
Đoạn tuyến cao tốc Cao Bồ - Mai Sơn. (Ảnh: Tạp chí Công Thương).
Tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông có tổng chiều dài khoảng 2.063 km, quy mô từ 6 - 12 làn xe. Điểm đầu tại cửa khẩu Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn. Điểm cuối tại TP Cà Mau, tỉnh Cà Mau. Đến nay, toàn tuyến đã đưa vào khai thác 1.443 km, đang thi công khoảng 597 km, chủ yếu quy mô 4 làn xe hạn chế. Dự kiến đến hết năm 2025 hoàn thành thêm 554 km, còn lại 43 km.
Một số đoạn tuyến đang được nghiên cứu, triển khai đầu tư theo quy mô cao tốc hoàn chỉnh như: Cầu Giẽ - Ninh Bình, Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hoà Liên, TP HCM - Long Thành, TP HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận.
Bộ Xây dựng cho biết, ngoài những đoạn đang được mở rộng, đến hết năm nay có khoảng 1.222 km cao tốc có quy mô 4 làn xe hạn chế, tập trung chủ yếu ở các đoạn tuyến: Mai Sơn - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Vĩnh Hảo và Mỹ Thuận - Cà Mau.
Bộ Xây dựng đã đề xuất trước mắt tập trung ưu tiên mở rộng đáp ứng quy chuẩn đường cao tốc cho các đoạn tuyến thuộc đoạn Hà Nội - TP HCM.Trong khu vực này có 18 dự án thành phần (gồm 8 dự án giai đoạn 2017 - 2020 và 10 dự án giai đoạn 2021 - 2025) với tổng chiều dài 1.144 km.
Để tránh đầu tư nhiều lần, Bộ Xây dựng đề xuất quy mô sau khi mở rộng đạt 6 làn xe hoàn chỉnh theo quy hoạch với tổng mức đầu tư khoảng 152.102 tỷ đồng.
Về phương án huy động vốn, kết quả tính toán sơ bộ của Bộ Xây dựng cho thấy 4 dự án thành phần đầu tư công với tổng chiều dài 255 km có tiềm năng thu hồi vốn cao, với thời gian hoàn vốn 3 - 13 năm và không cần hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước.
Tuy nhiên, đối với ba dự án BOT, với tổng chiều dài 178 km và đã được triển khai, việc tiếp tục huy động vốn để mở rộng là thách thức do các nhà đầu tư đã dồn lực vào giai đoạn trước.
11 dự án đầu tư công còn lại, với tổng chiều dài 711 km, chủ yếu thuộc các đoạn có nhu cầu vận tải không cao, thời gian thu phí hoàn vốn trung bình lên tới 27 năm, thậm chí một số dự án có tính khả thi tài chính thấp nếu không được ngân sách Nhà nước hỗ trợ.
Bộ Xây dựng nhận định vốn đầu tư công đã và đang triển khai chiếm khoảng 57% tổng mức đầu tư quy mô 6 làn xe (trường hợp đầu tư PPP phần mở rộng có ngân sách Nhà nước hỗ trợ, tỷ lệ này có thể lớn hơn).
Để đáp ứng mục tiêu đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, Bộ Xây dựng đã báo cáo Thủ tướng xem xét tiếp tục đầu tư mở rộng bằng vốn đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ thu phí theo yêu cầu của Quốc hội.
Theo Bộ Xây dựng, phương án này sẽ bảo đảm mức phí hợp lý, không mang tính chất kinh doanh thu lợi nhuận, phù hợp với khả năng chi trả của người dân, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội.
Đối với phương án đầu tư PPP, Bộ Xây dựng cho biết đã nghiên cứu phương án đầu tư mở rộng tuyến cao tốc theo các hình thức: hợp đồng Xây dựng - Kinh doanh - Chuyển giao (BOT); kết hợp giữa hợp đồng Kinh doanh - Quản lý (O&M) và hợp đồng BOT.
Trong đó, Bộ đánh giá việc đầu tư mở rộng theo hình thức BOT có tính khả thi cao. Khi tổ chức thực hiện có thể phân chia thành một số dự án có quy mô lớn như phân chia thành hai dự án tại khu vực phía Bắc và khu vực phía Nam để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.
Bộ Xây dựng cũng lưu ý việc đầu tư PPP có những thách thức nhất định do liên quan đến nhiều thông số nhu cầu vận tải, nếu không thu hút được nhà đầu tư phù hợp sẽ làm giảm hiệu quả đầu tư.
Trước đó, Tập đoàn Đèo Cả, Tập đoàn Sơn Hải và Tổng công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam (VIDIFI) đã gửi đề xuất tới Chính phủ, Bộ Xây dựng đề xuất được tham gia đầu tư dự án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP.
