Sự việc Tập đoàn Tân Hoàng Minh bị hủy 9 đợt phát hành với 10.030 tỷ đồng trái phiếu do che giấu thông tin đã khiến cho nhiều nhà đầu tư trên thị trường lo lắng. Câu hỏi đặt ra đó là những cơ hội và rủi ro của thị trường này như thế nào và làm sao để trái phiếu không trở thành là trái đắng đối với nhà đầu tư?
TS. Nguyễn Hoàng Nam (Trưởng khoa TCNH, Trường Đại học Đại Nam) đã đưa ra những nhận định về vấn đề này.
Mức độ hấp dẫn của trái phiếu doanh nghiệp
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp thực sự phát triển mạnh, đạt dư nợ khoảng 15% GDP của năm 2021 và tiếp tục nóng hết quý I/2022. Có hai nguyên nhân chính khiến cho trái phiếu trở thành một kênh đầu tư quan trọng trên thị trường. Thứ nhất, lãi suất trái phiếu luôn ở mức gấp rưỡi so với lãi suất tiền gửi tiết kiệm cùng kỳ hạn. Thứ hai, trái phiếu được phát hành bởi các doanh nghiệp có sức khỏe tài chính tốt sẽ góp phần đa dạng hóa và giảm rủi ro của danh mục đầu tư.
Kẽ hở trong hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp
Lãi suất trái phiếu doanh nghiệp hiện tại hấp dẫn là vậy nhưng tồn tại nhiều rủi ro. Có rất nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu nhưng không có tài sản đảm bảo, không bảo lãnh thanh toán, không xếp hạng tín nhiệm trên thị trường. Nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu với lãi suất cao, quy mô lớn nhưng lại có quy mô sản xuất kinh doanh nhỏ, hoặc có tài sản đảm bảo chất lượng thấp. Với những doanh nghiệp như vậy, các nhà đầu tư có thể sẽ khó thu hồi được gốc và lãi.
Do muốn kiếm lợi lớn từ phí môi giới nên một số ngân hàng đã hỗ trợ doanh nghiệp yếu phát hành trái phiếu, sau đó bán lại cho nhà đầu tư cá nhân hoặc thậm chí mua sản phẩm của doanh nghiệp để rồi doanh nghiệp dùng chính số tiền đó trả nợ tới hạn tại ngân hàng, bản chất của hành vi này là "đảo nợ".
Ngoài ra, một số công ty chứng khoán còn "phù phép" để các nhà đầu tư cá nhân thỏa mãn điều kiện nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết và đăng ký giao dịch có giá trị tối thiểu 2 tỷ đồng theo xác nhận của công ty chứng khoán.
Các nhà đầu tư nên làm gì khi muốn đầu tư vào thị trường trái phiếu?
Bên cạnh những doanh nghiệp như vậy, trên thị trường vẫn còn nhiều doanh nghiệp chân chính và uy tín, tuân theo những cơ sở pháp lý và muốn phát triển song hành cùng nhà đầu tư. Đó chính là cơ sở để nhà đầu tư và thị trường phát triển trong thời gian tới.
Để đảm bảo an toàn cho các nhà đầu tư, gần đây Bộ Tài chính đã có nhiều biện pháp mạnh tay nhằm làm trong sạch thị trường trái phiếu doanh nghiệp như: đẩy mạnh kiểm tra, giám sát việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp; tiến hành xử phạt nghiêm, công bố rộng rãi trên phương tiện thông tin đại chúng về các hành vi vi phạm của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân.
Không những thế, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các đơn vị liên quan đã tổ chức nhiều đoàn kiểm tra tiến hành kiểm tra tại 9 công ty chứng khoán và 2 doanh nghiệp là 2 tổ chức phát hành trái phiếu riêng lẻ. Với sự vào cuộc quyết liệt như vậy, tôi cho là nhà đầu tư không nên quá lo lắng, và niềm tin thị trường sẽ sớm quay trở lại.
Việc mua trái phiếu hưởng trái tức vẫn là một lựa chọn đáng để các nhà đầu tư cân nhắc nếu bối cảnh của vài thị trường liên thông giả định như sau: giá vàng bất định, giá bất động sản bắt đầu nguội dần do sự can thiệp đúng và trúng của các cấp thẩm quyền, lướt sóng chứng khoán đã trở nên khó khăn hơn so với trước, minh chứng qua việc bán tháo cổ phiếu tăng trưởng và chuyển dòng tiền về cổ phiếu lớn và giá trị. Lúc này lãi suất trái phiếu vẫn cao hơn nhiều so với lãi suất tiết kiệm.
Vấn đề mấu chốt là mua trái phiếu của doanh nghiệp nào? Để làm được điều đó, nhà đầu tư cần chú ý những vấn về sau:
Thứ nhất, nhà đầu tư phải nhận biết được trái phiếu tốt, bằng cách dựa vào sự minh bạch tài chính của doanh nghiệp phát hành. Doanh nghiệp đã xác lập được vị thế trong ngành thì có mức độ đáng tin cao hơn so với những doanh nghiệp mới. Tiếp đến, những doanh nghiệp phát hành phải có dòng tiền ổn định từ các dự án được công khai. Và cuối cùng, cổ đông chiến lược và lý lịch của Hội đồng quản trị cũng là những thông tin cần thiết mà nhà đầu tư cần tìm hiểu rõ.
Thứ hai, các nhà đầu tư phải hiểu về doanh nghiệp và trái phiếu do doanh nghiệp đó phát hành. Nếu chưa hiểu rõ, nhà đầu tư cần tham vấn về phân tích trái phiếu, cũng như đọc kỹ các điều khoản về tài sản đảm bảo, các hoạt động xử lý vi phạm trước khi ra quyết định. Nếu không muốn dành quá nhiều thời gian tìm hiểu, nhà đầu tư có thể đầu tư trái phiếu thông qua quỹ trái phiếu hoặc quỹ của các công ty bảo hiểm nhân thọ.
Có như vậy, lợi ích của nhà đầu tư mới được đảm bảo và rủi ro chung của cả thị trường mới giảm xuống.
