Khoảnh khắc loài vật cực kỳ quý hiếm lộ diện trên bẫy ảnh
Theo Tiền Phong, trong giai đoạn 2019–2023, Dự án Bảo tồn Đa dạng Sinh học do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ đã triển khai hơn một nghìn trạm bẫy ảnh tại 21 khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ. Cuộc khảo sát do WWF và các vườn quốc gia phối hợp thực hiện, thu về hàng triệu bức ảnh và hơn 120.000 phát hiện độc lập của động vật hoang dã.
Trong hàng trăm nghìn dữ liệu ấy, một đoạn hình đặc biệt khiến nhóm nghiên cứu dừng lại: một loài vật nhỏ, dáng thấp, lông đen mượt, ngực có mảng sáng hình bán nguyệt lặng lẽ băng qua rừng ẩm giữa đêm. Những đặc điểm ấy trùng khớp hoàn toàn với loài gấu chó, loài gấu nhỏ nhất thế giới và được xếp hạng cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ Việt Nam.
Gấu chó, loài gấu nhỏ nhất thế giới và được xếp hạng cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ Việt Nam. (Ảnh: Tiền Phong)
Theo báo cáo từ dự án, loài vật này được ghi nhận tại ba khu vực nghiên cứu, trở thành một trong những phát hiện hiếm hoi nhất trên thực địa hơn 20 năm qua. Trước đó, các khảo sát chỉ thỉnh thoảng ghi nhận dấu vết gấu chó ở một số vùng rừng phía Bắc và Bắc Trung Bộ, nhưng chưa từng xác định được bằng hình ảnh rõ ràng như lần này.
Các chuyên gia đánh giá đây là ghi nhận quan trọng, bởi gấu chó vốn sống đơn độc, hoạt động về đêm, thường ngủ trên các cành cây cao và rất khó bắt gặp bằng phương pháp khảo sát thông thường. Việc một cá thể lọt vào ống kính bẫy ảnh cho thấy loài vẫn còn tồn tại trong tự nhiên dù ở mật độ cực kỳ thấp.
Loài vật nhỏ bé giữa rừng nhiệt đới và vì sao gần như "mất dạng"
Gấu chó có tên khoa học Helarctos malayanus, phân bố tự nhiên tại các khu rừng mưa Đông Nam Á. Tài liệu quốc tế mô tả chúng dài khoảng 1–1,5 m, nặng 30–90 kg, có bộ lông đen bóng, mõm nhạt màu và đặc trưng nhất là mảng lông vàng–cam hình lưỡi liềm ở ngực. Lưỡi của chúng dài bất thường, dùng để lấy mật ong, kiến, mối trong thân cây mục.
Dù có giá trị sinh thái lớn, gấu chó lại là một trong những loài vật suy giảm mạnh nhất tại Việt Nam. Tình trạng bẫy dây phanh phổ biến nhiều năm trước ở các khu rừng đã khiến nhiều loài thú cỡ trung bình và lớn gần như biến mất khỏi ảnh bẫy. Gấu chó vốn di chuyển thấp và chậm là một trong những loài chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Dù có giá trị sinh thái lớn, gấu chó lại là một trong những loài vật suy giảm mạnh nhất tại Việt Nam. (Ảnh: TTXVN)
Ngoài ra, sự thu hẹp sinh cảnh do khai thác rừng, mở đường và phân mảnh rừng khiến quần thể loài bị chia cắt, không còn khả năng duy trì mật độ ổn định. Nạn săn bắt để lấy mật gấu cũng từng gây áp lực lớn lên quần thể ngoài tự nhiên.
Theo các phân tích từ dự án USAID – WWF, mức độ giàu loài có xu hướng cao hơn ở những vùng xa xôi, khó tiếp cận, như Bạch Mã và các khu bảo tồn Sao la ở Trung Trường Sơn. Ngược lại, những khu vực dễ tiếp cận hoặc bị chia cắt mạnh thường ghi nhận rất ít loài thú lớn. Đây là lý do khiến việc phát hiện gấu chó dù chỉ vài giây trong một khung hình trở nên đặc biệt quý giá.
Dấu vết mong manh và câu hỏi lớn cho tương lai rừng Việt Nam
Bên cạnh gấu chó, hệ thống bẫy ảnh trong dự án còn ghi nhận nhiều loài cực kỳ nguy cấp như mang lớn, mang Trường Sơn, trĩ sao và tê tê là những loài được xem là biểu tượng của tình trạng suy kiệt động vật hoang dã khu vực Trường Sơn.
Sự xuất hiện của gấu chó giữa bạt ngàn rừng đặc dụng và rừng phòng hộ không chỉ mang giá trị khoa học, mà còn là dấu mốc chứng minh rằng thiên nhiên Việt Nam vẫn còn những "báu vật sống" chưa biến mất hoàn toàn. Một loài thú có thể im lặng ẩn mình hơn 20 năm, chỉ để lộ diện trong một khung hình duy nhất nhưng khung hình đó chứa sức nặng của cả một hệ sinh thái.
Gấu chó được ghi nhận tại ba khu vực nghiên cứu, trở thành một trong những phát hiện hiếm hoi nhất trên thực địa hơn 20 năm qua. (Ảnh: TTXVN)
WWF và các chuyên gia của dự án cho rằng phát hiện này là tín hiệu hy vọng, đồng thời là lời cảnh báo. Bởi loài thú cực kỳ nguy cấp này vẫn còn cơ hội tồn tại. Cảnh báo vì số lượng cá thể thấp đến mức hiếm hoi, và mỗi tác động nhỏ từ con người đều có thể đẩy chúng về phía tuyệt chủng.
Trong những bản báo cáo gần đây, các nhà bảo tồn nhấn mạnh cần tăng cường dọn bẫy dây, bảo vệ nghiêm ngặt các khu rừng đặc dụng, kiểm soát buôn bán động vật hoang dã và duy trì các hệ thống bẫy ảnh dài hạn. Đây là những biện pháp duy nhất để tiếp tục theo dõi, cũng như cứu vãn những loài đang dần biến mất.
Khi camera tắt, rừng lại chìm vào tĩnh lặng. Nhưng đâu đó trong bóng tối của những khu rừng Trường Sơn, bước chân chậm rãi của loài vật bí ẩn ấy vẫn vọng lên trên thảm lá mục, lời nhắc nhở rằng nếu rừng còn được bảo vệ, những phép màu sinh học vẫn có thể xuất hiện thêm một lần nữa.
