Đã đến lúc tính chuyện xoá bỏ kỳ thi tuyển lớp 10 quá áp lực

Một trong 9 định hướng thực hiện đổi mới giáo dục và đào tạo trong giai đoạn mới, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng toàn diện. Không chỉ truyền thụ tri thức, mà còn nuôi dưỡng nhân cách – rèn luyện thể chất – bồi dưỡng tâm hồn, khơi dậy tinh thần công dân, ý thức kỷ luật và trách nhiệm xã hội; hình thành lớp người "vừa giỏi giang, vừa nhân ái, vừa kiên cường"; phấn đấu sớm phổ cập giáo dục phổ thông càng sớm càng tốt.

Tổng Bí thư nói thêm, đây là yêu cầu cấp bách. Làm sao để giảm áp lực thi chuyển cấp 3 cho học sinh và nếu phổ cập THPT sẽ giải quyết được vấn đề này.

Cũng theo Tổng Bí thư, Ngành Giáo dục đã báo cáo về việc thiếu trường lớp, đội ngũ giáo viên nhưng việc đó chúng ta hoàn toàn có thể làm được.

Học sinh ăn mừng khi hoàn thành kỳ thi tuyển sinh lớp 10 năm 2025.(Ảnh: Hà Linh)

Trên thực tế, năm học 2024 -2025, toàn quốc có 63 tỉnh, thành phố, đa số áp dụng phương thức thi tuyển để tuyển sinh vào lớp 10. Duy chỉ có 4 tỉnh gồm: Cà Mau, Gia Lai, Vĩnh Long, Lâm Đồng xét tuyển học bạ để tuyển sinh đầu cấp. Trong số các địa phương thi tuyển, áp lực đổ dồn về một số địa phương, chủ yếu là thành phố lớn, nơi có số lượng học sinh nhiều, hằng năm tăng nhanh nhưng trường lớp chưa đáp ứng yêu cầu.

Tại Hà Nội, nhiều năm nay, kỳ thi có số lượng hơn 100.000 thí sinh dự thi nhưng đến năm ngoái, toàn thành phố mới chỉ có 119 trường công lập, tuyển vào trường công chỉ 63%. Những năm trước, số lượng học sinh được tuyển vào lớp 10 công lập còn ít hơn. Đặc biệt, ở khu vực nội đô, số lượng trường THPT công lập rất ít, nhiều năm nay không có trường được xây mới, tỉ lệ học sinh cạnh tranh khốc liệt để giành “tấm vé” đỗ lớp 10.

Cuộc đua căng thẳng của học sinh, kéo cả gia đình vào vòng xoáy đưa đón học thêm, luyện thi gây mệt mỏi, tốn kém không nhỏ. Nhiều thầy cô giáo cho biết, học sinh gia tăng trầm cảm, bật khóc khi trượt cấp 3, thậm chí đã xảy ra những chuyện đau lòng.

Chị Trần Thu Anh, có con học lớp 9, Trường THCS Đống Đa (Hà Nội) cho biết, cả gia đình rất áp lực, mệt mỏi khi con chuẩn bị thi cuối cấp. Hai vợ chồng phải sắp xếp công việc để ưu tiên đưa đón con đi học thêm triền miên cả trong tuần lẫn cuối tuần.

“Mình đi làm cả ngày về, đến tối chỉ muốn được nghỉ ngơi. Thế mà con học cả ngày ở trường xong, lại đi học thêm 2 ca đến 21-22 giờ đêm. Học đến kiệt sức chỉ để vượt qua một kỳ thi là không đáng”, chị Thu Anh nói.

Quyết tâm sẽ chấm dứt được kỳ thi

Thầy Trần Mạnh Tùng, Trường liên cấp Newton (Hà Nội), người từng có nhiều thời gian đồng hành cùng học sinh trong kỳ thi vượt cấp cho rằng, rất thấu hiểu và đồng cảm với áp lực của học sinh lớp 9.

Đây là một kỳ thi rất vất vả, 'đánh cắp' tuổi thơ của học sinh khi các em chỉ biết vùi đầu vào học. 14 -15 tuổi, các em đã phải bước vào cuộc đua kéo dài cả năm học, gây áp lực không cần thiết. Khi được hỏi, nhiều người sẽ không dám trả lời hoặc trả lời không dứt khoát vì còn nhiều vấn đề phức tạp liên quan.

Tuy nhiên, nếu lấy học sinh làm trung tâm, lấy lợi ích của các em làm giá trị thì đã đến lúc nên chấm dứt kỳ thi này. Nhìn vào thực tế thiếu trường lớp, thiếu giáo viên sẽ thấy đây là bài toán khó nhưng nếu có đủ quyết tâm mạnh mẽ, chắc chắn sẽ làm được.

Sau mỗi kỳ thi là ánh mắt lo lắng, mệt mỏi của phụ huynh. (ảnh: Hà Linh)

Cũng theo thầy giáo, tốt nghiệp THPT là dấu mốc rất quan trọng trong đời mỗi người, đồng thời sẽ tạo ra cho thị trường nguồn lao động chất lượng mà bất cứ quốc gia nào cũng sẽ quan tâm. Dù Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ phổ cập THPT nhưng nếu thực hiện được điều đó càng sớm càng tốt.

Thực tế, đã có một số địa phương không cần thi tuyển, học sinh học hết THCS xét học bạ để vào lớp 10 THPT. Các địa phương khác cũng cần học hỏi để triển khai, giảm áp lực cho học sinh.

Bộ GD&ĐT cũng đã quy định các phương thức tuyển sinh lớp 10 THPT gồm: thi tuyển, xét tuyển, thi tuyển kết hợp xét tuyển. Như vậy, nếu không thi tuyển, các trường phổ thông có thể áp dụng xét tuyển học bạ để tuyển sinh, thậm chí có thêm tiêu chí phụ là các giải thưởng, các hoạt động ngoại khoá…

Vấn đề đặt ra ở nền giáo dục của chúng ta từ lâu là điểm học bạ không có sự tin cậy. Ở một số nơi, một số chỗ vẫn còn bệnh thành tích, xin – cho điểm, làm đẹp học bạ. Tuy nhiên, với chủ trương hướng tới học thật, thi thật, thành tích thật và áp dụng chuyển đổi số trong giáo dục như hiện nay, chúng ta vẫn hoàn toàn có thể làm được.

“Tôi ví dụ, các điểm giữa kỳ, cuối kỳ, cuối năm hiện nay triển khai bằng đề kiểm tra chung, chấm chéo tương đối khách quan và điểm số được quản lý trên hệ thống. Ở trường học, chỉ còn điểm kiểm tra thường xuyên tính hệ số 1, yêu cầu tăng tinh thần, trách nhiệm của thầy cô, quản lý, khi đó điểm học bạ sẽ là căn cứ khá tin cậy để tuyển sinh. Xét điểm học bạ cũng chính là căn cứ đánh giá cả quá trình học tập, rèn luyện của học sinh mà hiện nay nhiều quốc gia đang áp dụng”, thầy Tùng nói.

Song song với đó là chủ trương đầu tư gấp rút xây dựng trường lớp, đảm bảo chỗ học công lập cho khoảng 90% học sinh. Sau sáp nhập, một số trụ sở phường xã dôi dư có thể quy hoạch lại để xây dựng trường học. Hoặc nếu ở vùng nội đô khó khăn đến mức không còn quỹ đất để xây trường, có thể xây ở vùng giáp ranh, tổ chức xe tuyến đưa đón học sinh.

Điều quan trọng nữa là tuyên truyền, tư vấn để phụ huynh hiểu và lựa chọn con đường đi phù hợp với năng lực, sở trường của con để sau này có thể lập thân, lập nghiệp, tránh đầu tư tốn kém, áp lực nhưng không hiệu quả.

Không lo chất lượng đi xuống

Hiệu trưởng một trường THCS tại Hà Nội cũng ủng hộ quan điểm tiến tới xoá bỏ kỳ thi tuyển sinh lớp 10. Theo bà, dù cơ quan quản lý không xếp hạng thành tích tỉ lệ đỗ vào THPT công lập, trường chuyên nhưng có “cuộc đua ngầm”, xếp hạng giữa các trường. Từ đó, gây áp lực rất lớn cho chính giáo viên, học sinh. Nhà trường phải xếp giáo viên giỏi dạy lớp 9, học sinh cũng phải đi học thêm triền miên… và kéo theo nhiều hệ luỵ khác cho học sinh vì các em không có thời gian để vui chơi, giải trí, tham gia các hoạt động thể thao.

Hiệu trưởng này cho rằng, việc xoá bỏ kỳ thi tuyển sinh lớp 10 không ảnh hưởng đến chất lượng học sinh. Bởi vì, hiện nay phụ huynh, học sinh rất chăm lo, đầu tư cho giáo dục. Họ thấu hiểu phải trang bị kiến thức, kỹ năng, đặc biệt là ngoại ngữ, tin học, các môn học nền tảng để lựa chọn nghề nghiệp cho tương lai.