Đa cấp lừa đảo mùa nhập học ở TP.HCM: Vi phạm pháp luật nghiêm trọng

Liên quan bài Đa cấp lừa đảo ở TP.HCM: Cạm bẫy sinh viên mùa nhập học, thạc sĩ, luật sư Đặng Thị Thúy Huyền (Đoàn luật sư TP.HCM), cho rằng tổ chức không phép này có nhiều dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Có thể bị phạt 5 tỉ đồng hoặc 5 năm tù giam

Luật sư Huyền phân tích, một số hành vi điển hình là dấu hiệu nhận diện đa cấp biến tướng, vi phạm và bị cấm trong hoạt động kinh doanh bán hàng hình thức đa cấp được quy định tại điều 5 Nghị định 40 năm 2018 của Chính phủ, như:

Yêu cầu người khác đặt cọc hoặc nộp một khoản tiền nhất định hoặc mua một số lượng hàng hóa để được tham gia bán hàng đa cấp; thu nhập, hoa hồng chủ yếu đến từ việc giới thiệu hay tuyển người chứ không phải từ bán hàng thực tế; không có (hoặc rất ít) sản phẩm thật, hoặc sản phẩm bị "thổi giá", công dụng được quảng cáo quá mức, tính năng mập mờ; thông tin gian dối về kế hoạch trả thưởng, hứa lợi nhuận "siêu lợi"; hoạt động khi chưa được cấp giấy chứng nhận; lợi dụng hội thảo, sự kiện, mạng xã hội để lôi kéo nhanh, dùng ngôn ngữ "mời gọi kiếm tiền dễ dàng"…

ẢNH: TRẦN DUY KHÁNH

Với trường hợp "văn phòng" đa cấp tại quán cà phê YeYj (đường Lê Lợi, phường Hạnh Thông, quận Gò Vấp cũ) mà Báo Thanh Niên phản ánh, luật sư Huyền khẳng định đây là hành vi bị cấm tuyệt đối. Bởi, chưa xét về góc độ có phép hay không, việc yêu cầu người tham gia nộp tiền hoặc mua hàng để được tham gia đều là vi phạm pháp luật.

Theo điều 56 Nghị định 24 năm 2025 của Chính phủ quy định xử phạt 160 - 200 triệu đồng đối với doanh nghiệp yêu cầu người khác phải đặt cọc hoặc nộp một khoản tiền nhất định để được ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp. Người tham gia có quyền yêu cầu hoàn trả số tiền đã bị thu trái pháp luật do đặt cọc, mua hàng bắt buộc, đồng thời yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu có thiệt hại phát sinh như mất lãi, chi phí phát sinh...

Ngoài xử lý hành chính, cá nhân, tổ chức vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều 217a bộ luật Hình sự, tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp.

Theo đó, người nào tổ chức kinh doanh theo phương thức đa cấp mà không có giấy chứng nhận đăng ký hoặc có nhưng hoạt động không đúng với nội dung giấy chứng nhận: thu lợi bất chính từ 200 triệu - trên 1 tỉ đồng; gây thiệt hại cho người khác từ 500 triệu - trên 1,5 tỉ đồng; quy mô mạng lưới 100 người trở lên, sẽ bị phạt tiền 500 triệu - 5 tỉ đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng - 5 năm tù.

Với tổ chức có giấy phép kinh doanh, nếu bị phát hiện vi phạm, còn có thể bị thu hồi giấy phép, chấm dứt hoạt động.

Báo Thanh Niên đồng hành cùng sinh viên "đấu tranh chống đa cấp biến tướng"

Trước đó, đầu năm 2023, hàng loạt sinh viên ở TP.HCM cầu cứu Báo Thanh Niên vì bị sập bẫy một đường dây đa cấp biến tướng có văn phòng tại quận Tân Bình cũ. Họ đã nói dối gia đình, gom hết tiền đóng học phí 4 năm học để đầu tư kinh doanh, sau đó muộn màng nhận ra đây là mô hình đa cấp biến tướng. Khi muốn quay trở lại giảng đường đại học cũng không được vì không còn tiền đóng học phí. Nhiều sinh viên tuyệt vọng.

ẢNH: NGUYỄN TRÚC

ẢNH: TRẦN DUY KHÁNH

PV Thanh Niên nhanh chóng vào cuộc điều tra, đến tháng 5.2023 thì đăng tải loạt bài Đa cấp giăng bẫy sinh viên. 

Sau đó, các cơ quan chức năng vào cuộc, xử phạt công ty đa cấp có liên quan, số tiền gần 200 triệu đồng vì không thực hiện đúng quy tắc hoạt động đã đăng ký, không thực hiện trách nhiệm đào tạo cơ bản cho người tham gia bán hàng đa cấp, chỉ định đào tạo viên không đủ điều kiện, và không giám sát hoạt động của người tham gia.

Đồng thời, công ty này thanh toán 100% tiền mà hàng loạt sinh viên đã đầu tư, có nhu cầu lấy lại. Rất nhiều sinh viên gửi lời cảm ơn Báo Thanh Niên và được trở lại giảng đường đại học.

Trong những mùa nhập học sau đó, một số trường trung học, cao đẳng, đại học trên địa bàn TP.HCM dẫn lại loạt điều tra nói trên của Thanh Niên để cảnh báo học sinh, sinh viên.

Đến tháng 4.2025, Nguyễn Quốc H. (19 tuổi) và Nguyễn Hà Đan M. (21 tuổi, cùng là sinh viên ở TP.HCM) sập bẫy đầu tư 11 triệu đồng vì đa cấp biến tướng, sau khi đọc được bài viết, đã cầu cứu Báo Thanh Niên.

Trường hợp của H. vô cùng trớ trêu, 2 lần ứng tuyển việc làm qua mạng xã hội đều gặp phải đa cấp biến tướng, nhưng H. thoát được. Đến lần thứ 3 thì H. bị sập bẫy bởi nhóm đa cấp hoạt động tại quán cà phê trên đường Cầu Xéo (phường Tân Sơn Nhì, quận Tân Phú cũ). Số tiền mà nam sinh phải đóng là 11 triệu đồng.

Điều lạ là đầu tháng 4, H. được tuyến trên dẫn đến một công ty trên đường Cộng Hòa, phường Tân Bình để lấy hàng hóa là thực phẩm chức năng.

Tương tự, trường hợp của nữ sinh M., cũng ứng tuyển việc làm trên mạng với hứa hẹn lương cao, nhanh lấy lại vốn, rồi được chào mời đầu tư 11 triệu đồng mua thực phẩm chức năng.

Tuy nhiên, cả 2 sinh viên nhận ra những dấu hiệu bất thường, muốn lấy lại tiền theo đúng quy định nhưng công ty này chỉ cho lấy lại một ít. 

Sau đó, PV Thanh Niên vào vai gia đình của sinh viên, đến công ty hỏi rõ gói đầu tư, thì công ty này mới thanh toán hoàn toàn sản phẩm, trả lại tất cả tiền đầu tư cho sinh viên theo đúng quy định pháp luật.

Mùa nhập học đã đến, thạc sĩ, luật sư Đặng Thị Thúy Huyền khuyến cáo học sinh, sinh viên cần tìm hiểu kỹ trước khi ứng tuyển việc làm. 

"Nguyên tắc vàng" là không nộp tiền, mua sản phẩm, nếu bị yêu cầu, phải dừng ngay. Đọc kỹ hợp đồng lao động, cộng tác viên, không ký tên nếu thấy có dấu hiệu bất thường. Cần tham khảo thầy, cô, người thân có kinh nghiệm giúp kiểm tra hợp đồng. Cảnh giác với hội thảo, đào tạo miễn phí và những hứa hẹn "có cánh". Giữ bằng chứng như tin nhắn, email, tài liệu tuyển dụng để có cơ sở khiếu nại, tố cáo, khởi kiện.

Nếu nghi ngờ mô hình đa cấp biến tướng, hãy tố cáo ngay đến cơ quan công an, hoặc liên hệ Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công thương) hoặc Sở Công thương.