Ngày 26/8, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 232 chính thức xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng từng được quy định ở Nghị định 24 đã kéo dài 13 năm.
Để làm rõ hơn về vấn đề này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Chuyên gia Lê Xuân Nghĩa,Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia:
TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia. (Ảnh: VIR).
- Thưa ông, việc phá thế độc quyền cho phép các doanh nghiệp và ngân hàng tham gia vào nhập khẩu, sản xuất vàng miếng sẽ tác động như thế nào đến thị trường vàng trong nước?
Chuyên gia Lê Xuân Nghĩa: Việc bỏ xuất nhập khẩu vàng của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng của SJC là bước đột phá thay đổi căn bản thị trường vàng sau khi Nghị định 24 đã áp dụng được 13 năm. Điều này tạo ra một cơ chế mới cho thị trường vàng ở Việt Nam bởi chắc chắn nguồn cung về vàng sẽ tăng lên, việc mua bán kinh doanh vàng cũng minh bạch và chính thống hơn.
Lâu nay NHNN không nhập khẩu vàng dẫn đến nguồn cung trong nước bị hạn chế, nhiều doanh nghiệp phải đi mua vàng trôi nổi trên thị trường để kinh doanh dẫn đến hoạt động giao dịch thiếu minh bạch.
Việc mở rộng cho các doanh nghiệp và ngân hàng tham gia vào xuất nhập khẩu và sản xuất vàng miếng chắc chắn sẽ giúp thị trường trở nên minh bạch hơn. Hiện 70% vàng ở Việt Nam có nguồn gốc xuất xứ thiếu minh bạch, nhiều vụ việc buôn lậu vàng lớn bị phát hiện trong thời gian vừa qua.
- Việc cho phép các doanh nghiêp, ngân hàng kinh doanh vàng sẽ khiến giá vàng thay đổi như thế nào?
Chuyên gia Lê Xuân Nghĩa: Với các doanh nghiệp, để được cấp phép sản xuất vàng miếng ngoài điều kiện vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng trở lên còn nhiều điều kiện khác, tương tự với ngân hàng vốn điều lệ cũng phải từ 50.000 tỷ đồng trở lên. Với những quy định như vậy, chắc chắn sẽ có nhiều doanh nghiệp, ngân hàng cùng tham gia vào hoạt động này.
Khi có thêm các chủ thể mới cùng tham gia vào nhập khẩu và sản xuất vàng miếng sẽ tạo ra ba thay đổi tích cực.
Thứ nhất là giúp tăng nguồn cung vàng.
Thứ hai là giúp giảm mức chênh lệch giữa giá vàng Việt Nam và thế giới.
Thứ ba là giúp NHNN quản lý được dòng tiền ngoại tệ chảy vào vàng. Trước đây, khi không cho phép các doanh nghiệp nhập khẩu vàng nhiều đối tượng đã lợi dụng để nhập lậu, tuy nhiên sau này khi đã mở cửa cho phép nhập khẩu thì dòng tiền ngoại tệ mua bán vàng sẽ minh bạch, dễ quản lý hơn.
Điều quan trọng hơn cả là những doanh nghiệp và các ngân hàng thương mại được cấp phép sản xuất vàng miếng đều là những đơn vị có khả năng kinh doanh trên thị trường quốc tế chuyên nghiệp, có nguồn lực nên sẽ làm thay đổi lớn đối với thị trường vàng chứ không phải là nhập khẩu lẻ tẻ.
Trên thực tế, các doanh nghiệp tham gia vào xuất nhập khẩu vàng đã có nghiệp vụ và các ngân hàng thương mại cũng đã quen kinh doanh trên thị trường quốc tế, trước đó họ đã kinh doanh ngoại hối. Đồng thời, việc giới hạn vốn điều lệ tối thiểu cũng cho thấy đây là những đơn vị có nguồn lực lớn để nhập khẩu vàng, từ đó đảm bảo nguồn cung ổn định cho thị trường vàng.
Diễn biến giá vàng SJC từ năm 2022 đến nay. (Nguồn: Tố Tố tổng hợp từ Wichart, SJC).
- Một điểm mới trong Nghị định mới ban hành là việc minh bạch thị trường khi giao dịch trên 20 triệu đồng phải chuyển khoản. Theo ông, quy định này có làm giảm nhu cầu mua vàng của người dân?
Chuyên gia Lê Xuân Nghĩa: Việc giới hạn giao dịch trên 20 triệu đồng khi mua bán vàng phải chuyển khoản là quy định cần có để đảm bảo tính minh bạch cho thị trường và tạo điều kiện thuận lợi để quản lý thuế. Hoạt động mua bán có hoá đơn, chuyển khoản thay vì dùng tiền mặt sẽ giảm thiểu các hoạt động phi pháp.
Về lâu dài sẽ giảm hoạt động chi tiêu tiền mặt và chuyển sang hoạt động giao dịch bằng tài khoản điện tử để dễ quản lý về thuế chứ không làm giảm nhu cầu mua vàng của người dân.
- Xoá bỏ độc quyền vàng, cho phép các doanh nghiệp và ngân hàng thương mại nhập khẩu vàng là bước đi đầu tiên trong việc phát triển thị trường, vậy còn những biện pháp cần thực hiện sau đó thì sao, thưa ông?
Chuyên gia Lê Xuân Nghĩa: Điều mà thị trường kỳ vọng lớn hơn ở Nghị định này là với một khối lượng khá lớn các doanh nghiệp và ngân hàng thương mại được phép xuất nhập khẩu vàng thì có thể tiến tới thành lập một sàn giao dịch vàng vật chất. Đây mới là điểm quyết định để phát triển thị trường vàng và giúp giá vàng trong nước tiệm cận với giá vàng quốc tế.
Nếu có một sàn giao dịch vàng, các doanh nghiệp và ngân hàng sẽ đấu giá hàng ngày theo giá vàng quốc tế. Điều này làm cho thị trường Việt Nam với thị trường quốc tế liên thông với nhau và không phải là liên thông "chầm chậm" mà là liên thông từng giờ một.
Khi các doanh nghiệp và ngân hàng đấu giá liên tục như vậy, giá vàng sẽ được công khai, minh bạch và giúp giá vàng trong nước chỉ còn chênh lệch một chút so với vàng thế giới.
- Doanh nghiệp, ngân hàng nên được định hướng tham gia vào thị trường với vai trò như thế nào?
Chuyên gia Lê Xuân Nghĩa: Hiện tại Chính phủ vừa ban hành Nghị định và NHNN chưa cấp phép cho bất kỳ doanh nghiệp hay ngân hàng nào tham gia vào thị trường nhưng chắc chắn trong thời gian tới sẽ có những doanh nghiệp, ngân hàng quan tâm và đăng ký để được cấp phép.
Ngay việc ban hành Nghị định để xoá bỏ đi thế độc quyền trong nhập khẩu và sản xuất vàng miếng đã là yếu tố giúp giá vàng trong nước trong thời gian tới có thể dịu đi.
Hiện có 7 ngân hàng nằm trong nhóm có vốn điều lệ trên 50.000 tỷ đồng Vietcombank, VPBank, Techcombank, BIDV, MB, VietinBank và Agribank chưa chắc cả 7 ngân hàng này sẽ tham gia vì sẽ tuỳ thuộc vào định hướng chiến lược cũng như khẩu vị rủi ro của các ngân hàng.
Tuy nhiên, điều quan trọng là NHNN cần định hướng để các ngân hàng khi tham gia vào kinh doanh ở thị trường vàng trong vai trò bán sỉ chứ không nên để họ bán lẻ.
Các ngân hàng thương mại là một định chế tài chính lớn chỉ nên đóng vai trò là một đơn vị nhập khẩu vàng và bán trên sàn để phân phối cho các doanh nghiệp vàng để ngay lập tức tạo sự liên thông giữa thị trường trong nước và thị trường thế giới, chênh lệch giá giảm đi. Đồng thời, cũng không đẩy các doanh nghiệp vàng nhỏ lẻ rơi vào thế cạnh tranh từ các "ông lớn".
Bên cạnh đó, việc thông qua các ngân hàng thương mại để nhập khẩu vàng về thị trường trong nước cũng giúp toàn bộ hoạt động của thị trường được minh bạch, từ giá nhập vàng, giá bán trên sàn, giá bán lẻ,... NHNN cũng quản trị được toàn bộ dòng tiền ra vào do kinh doanh vàng.
