Trung tướng không quân Phạm Tuân sinh năm 1947, được cử sang Liên Xô học Học viện Không quân Gagarin năm 30 tuổi. Trước đó, ông là phi công chiến đấu, người đầu tiên bắn hạ máy bay B-52 của Mỹ từ trên không và trở về an toàn.
Khi chọn người Việt Nam vào vũ trụ, ông là lựa chọn cuối cùng cho đủ bốn suất. Ông chỉ mất một năm ba tháng để chuẩn bị, gồm việc học kỹ thuật và tập thể lực. Thời gian này được rút ngắn so với các phi công đến từ các nước khác, bởi ông từng lái máy bay chiến đấu.
Thời chiến tranh, ông là người đầu tiên bắn hạ máy bay B-52 của Mỹ từ trên không và an toàn quay trở về vào năm 1972. Chiến tích này của ông được Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi điện khen và được phong danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam năm 1973.
Ngày 23/7/1980, phi công Phạm Tuân cùng nhà du hành vũ trụ Liên Xô Viktor Vassilyevich Gorbatko thực hiện chuyến bay vào vũ trụ trên tàu Liên hợp 37. Ông trở thành người Việt Nam, người châu Á đầu tiên bay vào vũ trụ.
Anh hùng Phạm Tuân kể về chuyến bay lịch sử
Theo Vietnamnet, trung tướng Phạm Tuân chia sẻ, phía Liên Xô tuyển chọn phi công rất khắt khe theo tiêu chuẩn chương trình Intercosmos. Các phi công Việt Nam được tham gia rất nhiều, tuyển chọn trong 6 - 7 tháng. Người được chọn phải có đủ tiêu chuẩn sức khỏe, sự hiểu biết, nhận thức về vũ trụ, phù hợp với tiêu chuẩn của chương trình.
"Trải qua nhiều vòng, sang đến Liên Xô có 4 người. Đó là anh Nguyễn Văn Cốc, Bùi Thanh Liêm, Nguyễn Văn Kháng và tôi, lúc đó đang học ở Liên Xô.
Sau gần một tháng khám tuyển ở BV Trung ương quân đội Moskva thì Hội đồng khoa học quốc gia cho gọi 4 người chúng tôi đến để công bố, lúc đó ai cũng hồi hộp.
Tôi được gọi vào đầu tiên và cảm giác lúc đó giống như thi hoa hậu. Không ngờ vừa vào thì trưởng đoàn và tất cả thành viên của Hội đồng bắt tay chúc mừng và tôi cùng anh Bùi Thanh Liêm được chọn", trung trướng cho biết.
Trung tướng Phạm Tuân cùng các đồng đội luyện tập ở trung tâm vũ trụ khoảng 16 tháng. Ông chỉ biết mình là phi công bay chính trước giờ bay 3 ngày. Ngày 21/7/1980, Hội đồng công bố quyết định ai sẽ là người bay chính thức. Ông cùng nhà du hành vũ trụ Liên Xô Viktor Vassilyevich Gorbatko được xướng tên bay cùng nhau. Hàng loạt công việc phải chuẩn bị, từ việc kiểm tra những công việc cần làm trên vũ trụ, sắp xếp thứ tự các hành động.
"Khoảng thời gian trước khi bay 2 tiếng, tôi có suy nghĩ bất an chẳng may mình gặp nạn nhưng xác suất không lớn. Suy nghĩ thoáng qua không làm tôi nao núng, vì quá trình tập luyện đã rất tin tưởng vào phi hành đoàn", ông nhớ lại.
Người bay cùng với trung tướng Phạm Tuân là một trong 21 phi công đầu tiên của đội bay vũ trụ Liên Xô. Trước đó ông Viktor Vassilyevich Gorbatko đã bay 2 chuyến vào vũ trụ.
Trung tướng Phạm Tuân kể lại, việc bay vào vũ trụ phải hạn chế khối lượng và trọng lượng mang theo, đối với cá nhân chỉ được mang thư từ, ảnh của gia đình. Ngoài những thứ thiết yếu, ông được giao nhiệm vụ mang một nắm đất Ba Đình, một quyển Tuyên ngôn Độc lập của Bác Hồ, bản Di chúc của Bác Hồ, ảnh Bác Hồ, ảnh ông Lê Duẩn, 2 huy hiệu Bác Hồ và cờ Tổ quốc. Tất cả những thứ đó được mang lên, đóng dấu trên tàu, được ghi nhận chính thức đã vào vũ trụ.
Đúng 1h33 ngày 23/7/1980 (giờ Hà Nội) tại sân bay vũ trụ Baikonur (Liên Xô) tàu vũ trụ Liên hợp 37 do Gorbatko và Phạm Tuân điều khiển đã phóng lên vũ trụ. Khi cờ Tổ quốc Việt Nam được mang lên, Việt Nam chính thức có tên trong bản đồ du hành vũ trụ quốc tế.
"Ở trong không gian tổng cộng 7 ngày, 20 giờ và 42 phút. Tàu chúng tôi thực hiện 142 vòng quỹ đạo quanh trái đất, tiến hành hơn 30 thí nghiệm viễn thám hàng không, hòa tan các mẫu khoáng chất và các thí nghiệm cây trồng trên bèo hoa dâu.
Lần đầu tiên tôi nhìn thấy quả đất tròn xoay nằm lơ lửng giữa một không gian xanh thẳm, trong không gian không trọng lực, cảm giác rất đặc biệt. Thú vị thứ hai là ngày đêm chỉ kéo dài trong 90 phút, trong đó 60 phút ban ngày, 30 phút là đêm.
Tàu bay qua tất cả các nước, nhìn qua cửa sổ tôi thấy sao lấp lánh, to hơn và cũng sáng hơn nhiều vì không gian tinh sạch, rồi cảnh mặt trời, mặt trăng. Tôi đã cố gắng tìm dải đất hình chữ S thân thương để ngắm nhìn. Trước đó tôi cũng lái máy bay rất nhiều nhưng để bay cao như thế thì có lẽ cả đời chỉ có một, cảm giác quá tự hào", trung tướng Phạm Tuân kể lại.
Trong 8 ngày bay ngoài vũ trụ, hai nhà du hành vũ trụ đã thực hiện tổng cộng 142 vòng quanh quỹ đạo Trái đất, tiến hành 30 cuộc thí nghiệm viễn thám hàng không, đo và xây dựng bản đồ độ ẩm đất vùng sông Hồng, chuẩn bị xây dựng Trạm mặt đất Hoa Sen phục vụ thông tin liên lạc qua hệ Intersputnik.
22h15 ngày 31/7/1980, tàu hạ cánh xuống Kazakhstan, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô đã gắn lên ngực anh hùng Phạm Tuân một Ngôi sao đỏ và danh hiệu Anh hùng Liên Xô và Huân chương Lênin. Chuyến bay trở thành sự kiện lịch sử ghi một mốc son mới vào sự phát triển tình hữu nghị truyền thống và sự hợp tác toàn diện Việt Nam - Liên Xô trước đây, cũng như đối với Liên bang Nga ngày nay.
Cơ hội từ ngành công nghiệp vũ trụ
Chuyến bay của Trung tướng Phạm Tuân cách đây hơn 40 năm phần nào chứng minh khả năng của người Việt Nam có thể chinh phục bầu trời, phục vụ cho mục đích hòa bình. Nhưng để có được niềm tự hào và vinh quang ấy, Trung tướng Phạm Tuân cho biết bản thân cũng đã không ngừng nỗ lực, học hỏi để thể hiện trí tuệ con người Việt Nam. "Có thể chúng ta kinh tế còn chưa bằng nhiều nước nhưng con người Việt Nam không hề thua kém bất cứ quốc gia nào", ông khẳng định trong chương trình Quán thanh xuân chủ đề "Ký ức bầu trời" hồi tháng 8 trên VTV.
Cuộc đua vào vũ trụ thể hiện trình độ công nghệ của một quốc gia. Để bay vào vũ trụ là tập hợp tất cả công nghệ cao của các ngành, từ tên lửa, điều khiển, độ bền vật liệu... Quốc gia nào hùng mạnh, hội tụ đủ yếu tố khoa học công nghệ và tiềm lực kinh tế thì chiếm lĩnh.
"Với Việt Nam, tôi thấy mình may mắn vì được bay vào vũ trụ ngày đó nhờ hợp tác với Liên Xô. Nếu để Việt Nam chủ động mọi việc từ công nghệ, kinh tế, kỹ thuật thì có lẽ còn rất lâu chúng ta mới bay vào vũ trụ.
Nhiều năm theo dõi các thông tin mới thấy, các nước tiến xa và rất nhanh về mặt công nghệ chinh phục vũ trụ. Cũng là bởi nghiên cứu vũ trụ tiềm năng rất lớn", ông chia sẻ.
Trong buổi gặp gỡ chiều hôm nay 8/1 với lãnh đạo Công ty Cổ phần Thaiholdings và Ban trù bị dự án Thaispace, Trung tướng Phạm Tuân đã có những chia sẻ về kinh nghiệm, hiểu biết của mình về ngành hàng không vũ trụ. Ông cũng ủng hộ việc xây dựng cảng hàng không vũ trụ du lịch cũng như thành lập công ty Thaispace.
Theo Trung tướng Phạm Tuân, ý tưởng bước chân vào vũ trụ dù là nhỏ nhất, xây dựng cơ sở hạ tầng như thế nào cũng là 1 ý tưởng táo bạo và đột phá trong tư duy. "Mặc dù tôi biết các doanh nghiệp tư nhân có tiềm lực kinh tế tại nước ta rất nhiều nhưng để những doanh nghiệp có ý tưởng đột phá và tập hợp được đội ngũ có thể triển khai không phải là dễ", ông nói.
Thaispace là doanh nghiệp lập ra bởi ông Nguyễn Đức Thụy và Thaisholding. Công ty này đang triển khai dự án Cảng Vũ trụ Du lịch tại thành phố Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang. Dự án này sẽ được xây dựng với mục đích phát triển Phú Quốc trở thành trung tâm dịch vụ, du lịch mang tầm quốc tế và đưa Việt nam sánh ngang các cường quốc vũ trụ trên thế giới. Bên cạnh đó, dự án sẽ nâng cao năng lực cạnh tranh và tận dụng thế mạnh du lịch của Phú Quốc.
