Chỉ nên đánh thuế với đầu tư vàng miếng, đề xuất 3 phương án cụ thể

Cần phân định “vàng tiêu dùng” và “vàng đầu tư”.

Việc Chính phủ yêu cầu đưa thu nhập từ mua bán vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân, theo đánh giá của chuyên gia kinh tế PGS.TS Ngô Trí Long, là bước đi đúng và cấp thiết để minh bạch hóa thị trường, hạn chế đầu cơ và tạo sự công bằng giữa các kênh đầu tư.

Theo ông Long, cần phân định “vàng tiêu dùng” và “vàng đầu tư”.

Vàng trang sức, mỹ nghệ là hàng hóa tiêu dùng, chịu thuế giá trị gia tăng như hiện hành; không áp thuế thu nhập cá nhân với giao dịch nhỏ lẻ của người tiêu dùng (trừ trường hợp có hoạt động kinh doanh thường xuyên). Vàng miếng/thỏi là tài sản đầu tư; thu nhập từ chuyển nhượng thuộc diện chịu thuế thu nhập cá nhân theo định hướng sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân.

TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, cho rằng, các đạo luật gốc đều quy định rõ, bất cứ tổ chức, cá nhân nào kinh doanh, mua bán hàng hóa và có thu nhập đều phải nộp thuế. Do vậy, cần làm rõ vàng sẽ áp dụng mức thuế suất bao nhiêu, cách thu, cơ quan thu và hình thức nộp (khấu trừ tại nguồn hay tự kê khai).

“Việc đánh thuế thu nhập từ mua bán vàng sẽ giảm bớt động lực đầu cơ, ‘lướt sóng’ của nhà đầu tư”, ông Tú nói.

Trong khi đó, chia sẻ với PV VietNamNet, TS. Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, lại bày tỏ quan điểm không nên đánh thuế thu nhập từ mua bán vàng. Theo ông, cần tính toán kỹ liệu số thuế thu được có đủ bù đắp chi phí thu thuế hay không.

“Khát cung nên mới có hiện tượng đầu cơ”, ông Nghĩa nhấn mạnh.

Theo chuyên gia này, có nhiều giải pháp để ổn định thị trường vàng, hạn chế đầu cơ. Trong đó, giải pháp đơn giản nhất là sớm cho phép các doanh nghiệp, ngân hàng thương mại nhập khẩu vàng và mở sàn giao dịch bán sỉ vàng công khai, lấy giá thế giới làm chuẩn. Những người mua vàng tại sàn sẽ bán lẻ ra thị trường, từ đó hạn chế đầu cơ.

Đề xuất cân nhắc 3 phương án

Theo PGS.TS Ngô Trí Long, việc áp thuế thu nhập cá nhân với giao dịch vàng là vấn đề mới ở nước ta. Ông đưa 3 phương án kỹ thuật cần cân nhắc.

Phương án 1: Khoán theo giá trị giao dịch (tương tự chứng khoán). Cách tính khấu trừ 0,1-0,2% trên giá bán mỗi lần. Điểm bán là tổ chức khấu trừ và nộp thay. 

Theo ông Long, phương án này đơn giản; chống né thuế tốt; chi phí tuân thủ gần như bằng 0 cho người dân. Tuy nhiên, nhược điểm là không phản ánh lãi/lỗ ròng; người bán lỗ vẫn nộp như chứng khoán hiện hành. Khi dùng ưu tiên triển khai nhanh trên diện rộng khi cần tính đơn giản.

Phương án 2: Tính thuế trên lãi ròng theo năm. Cách tính thu nhập chịu thuế = giá bán - (giá mua + chi phí hợp lý), xác định theo phương pháp nhập trước - xuất trước (FIFO). Thuế suất khuyến nghị 10-20% trên thu nhập ròng năm; tạm nộp 0,05-0,1% khi bán để giảm động cơ né quyết toán.

Ưu điểm của phương án này là công bằng về kinh tế, bởi chỉ thu khi có lãi; phản ánh đúng hiệu quả đầu tư. Nhược điểm đòi hỏi chứng từ giá vốn, hạ tầng dữ liệu liên thông; tăng tải quyết toán cho người giao dịch thường xuyên. Khi dùng phù hợp nhà đầu tư bài bản, có lưu giữ chứng từ và sẵn sàng quyết toán.

Phương án 3: Lựa chọn kép. Theo đó, mặc định áp khoán 0,1% như phương án 1; tự nguyện chuyển sang tính lãi ròng năm theo phương án 2 (thuế suất đề xuất 10%) nếu có đủ chứng từ; số thuế khoán đã nộp được khấu trừ.

Điều này duy trì sự đơn giản cho đa số giao dịch nhỏ, đồng thời bảo đảm công bằng cho người đầu tư chuyên nghiệp; kế thừa kinh nghiệm cải tiến chính sách chứng khoán gần đây.

Ngoài ra, cần tăng cường truyền thông, nhấn mạnh không đánh thuế mua vàng cưới hay trang sức tiêu dùng, chỉ thu trên thu nhập từ đầu tư vàng miếng. Đồng thời làm rõ, không có thuế chồng thuế, vàng miếng không chịu thuế giá trị gia tăng, còn thuế thu nhập cá nhân chỉ đánh trên thu nhập, không đánh trên giá trị hàng hóa.