Tở Financial Times (FT) cho hay tại các sự kiện cấp cao trên khắp thế giới, từ London đến Dubai, CEO Jensen Huang của Nvidia đang đóng vai trò là nhà truyền giáo nhiệt thành cho khái niệm "AI có chủ quyền" (Sovereign AI). Thông điệp của ông rất rõ ràng và thuyết phục: "Mọi quốc gia cần sở hữu khả năng tự sản xuất trí tuệ của mình... Bạn không thể để điều đó do người khác thực hiện."
Tuy nhiên, đằng sau sự hào nhoáng của các cam kết đầu tư hàng tỷ bảng Anh hay tuyên bố về sự tự chủ quốc gia, một thực tế đơn giản và mang tính thương mại hơn đang hiện hữu: Jensen Huang đang thực chất đi bán chip và củng cố sự phụ thuộc toàn cầu vào hệ sinh thái công nghệ Mỹ.
Khẩu hiệu bán chip
Trong buổi tiệc công nghệ được tổ chức ở London giữa tháng 9, Jensen Huang bước ra sân khấu như một "ngôi sao" thực thụ. Giữa hàng trăm doanh nhân và nhà đầu tư, ông trùm Nvidia không chỉ cam kết rót vốn cho các start-up AI của Anh, mà còn trao từng khoản đầu tư như thể đó là phần thưởng trong một gameshow.
Không khí phấn khích ấy nhanh chóng lan rộng: Anh, châu Âu, Trung Đông rồi đến châu Á đều lần lượt trở thành điểm đến trong chuyến "ngoại giao chip" của CEO Jensen Huang. Ông không giấu giếm tham vọng biến Nvidia thành hạ tầng nền tảng của kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.
Tuy nhiên liệu đây có phải là một khẩu hiệu chỉ để bán chip?
Khái niệm "AI có chủ quyền" mà ông chủ Nvidia liên tục nhắc đến nghe rất thời thượng. Theo ông, một quốc gia muốn bảo vệ lợi ích cốt lõi thì phải tự xây dựng hạ tầng AI, từ dữ liệu, năng lực xử lý cho tới mô hình ngôn ngữ lớn. Thông điệp này được các chính phủ hồ hởi đón nhận, bởi nó gợi mở cơ hội nâng tầm công nghệ và sức cạnh tranh quốc gia.
Thế nhưng thực tế, để dựng nên "AI chủ quyền", các nước lại phải bắt đầu bằng những con chip Nvidia, những trung tâm dữ liệu do Nvidia thiết kế, cùng hệ sinh thái phần mềm khép kín mà Nvidia kiểm soát.
Chiến lược của Nvidia không chỉ đơn thuần bán chip mà là xây dựng "AI Factory", cung cấp hệ thống tích hợp (hạ tầng + phần mềm + hỗ trợ kỹ thuật) để chính phủ hoặc doanh nghiệp trong quốc gia khách hàng có thể tập trung phát triển ứng dụng và mô hình AI địa phương, qua đó phụ thuộc vào hệ sinh thái công nghệ Mỹ.
Ở Anh, thương vụ 500 triệu bảng với start-up Nscale cho thấy rõ sự lệ thuộc ấy. Nhờ hàng trăm nghìn GPU từ Nvidia, một công ty mới ra đời chưa đầy một năm đã vọt lên mức định giá 3 tỷ USD. Tại Châu Âu, Pháp hợp tác với Mistral AI để triển khai hàng loạt hệ thống Grace/Blackwell.
Tại Trung Đông, các dự án AI khổng lồ ở UAE hay Ả Rập Saudi cũng chỉ có thể vận hành nếu được cấp phép tiếp cận chip cao cấp của Mỹ. "Tự chủ" ở đây, nếu có, chỉ diễn ra ở tầng ứng dụng, còn hạ tầng lõi thì vẫn nằm trong tay Nvidia.
Kể từ đầu năm, Nvidia đã tham gia công bố hơn 20 dự án "có chủ quyền" trải dài khắp Bắc Mỹ, Châu Âu, Trung Đông và Châu Á.
Sự bùng nổ của AI tạo sinh đã biến chip xử lý đồ họa (GPU) của Nvidia thành tài sản địa chính trị quan trọng nhất thế kỷ 21. Không có GPU của Nvidia, đặc biệt là các dòng chip tiên tiến nhất, việc đào tạo các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) hoặc xây dựng các "Nhà máy AI" quy mô lớn chỉ là một giấc mơ xa vời. Các chính phủ và các công ty quốc gia đang chạy đua để mua sắm số lượng lớn chip này, chấp nhận các thỏa thuận hợp tác và đầu tư từ Nvidia chỉ để đảm bảo nguồn cung.
Điều này tạo ra một vòng lặp: các quốc gia đầu tư hàng tỷ đô la vào cơ sở hạ tầng AI để đạt được tự chủ, nhưng lại vô tình củng cố vị thế độc quyền của một công ty Mỹ - Nvidia - trên toàn bộ chuỗi giá trị. Theo lời của một nhà đầu tư công nghệ Anh giấu tên nói với tờ FT: "CEO Jensen Huang quan tâm đến việc Anh có chủ quyền AI chỉ ở mức độ có lợi cho anh ta."
CEO Jensen Huang vốn không phải nhân vật chính trị. Thế nhưng sau khi ChatGPT làm bùng nổ nhu cầu điện toán, giá trị Nvidia tăng hơn 1.000% chỉ trong ba năm, ông trở thành gương mặt không thể thiếu trong các cuộc gặp cấp nguyên thủ. Với phong cách gần gũi, đôi khi hài hước, Jensen Huang biến mỗi màn xuất hiện thành một sự kiện truyền thông, củng cố hình ảnh "người mở đường" cho kỷ nguyên AI.
Đằng sau đó là chiến lược rõ ràng: nếu trước đây khách hàng chủ lực của Nvidia là các ông lớn như Amazon, Microsoft hay Google, thì nay đối tượng tiềm năng lớn hơn chính là… các quốc gia. Chính phủ, khác với doanh nghiệp, có túi tiền gần như vô hạn và động lực đầu tư không chỉ để kiếm lợi nhuận mà còn để bảo đảm vị thế quốc gia. Điều này biến Nvidia thành nhà cung cấp không chỉ công nghệ mà còn cả quyền lực mềm của Mỹ.
"Chúng tôi chưa bao giờ nghĩ rằng những công ty công nghệ lớn này sẽ mãi mãi là khách hàng duy nhất của chúng tôi", CEO Jensen Huang nói
Bán hàng bằng nỗi sợ
Tờ FT nhận định chiến lược của CEO Jensen Huang đã thành công rực rỡ vì nó khai thác nỗi sợ hãi cấp bách của các quốc gia: nỗi sợ bị tụt hậu (FOMO- Fear of Missing out) trong cuộc cách mạng AI và nỗi sợ phụ thuộc vào các gã khổng lồ công nghệ Mỹ khác (như Amazon, Google) vốn đang thống trị dịch vụ đám mây.
Theo nghiên cứu của Omdia, riêng Amazon, Google, Meta và Microsoft đã chiếm 48% tổng chi phí vốn toàn cầu cho các trung tâm dữ liệu trong nửa đầu năm 2025.
Trong 12 tháng qua, CEO Jensen Huang đã công khai gặp gỡ ít nhất một chục nguyên thủ quốc gia và chính phủ nước ngoài khi ông tích cực vận động hành lang cho lợi ích của Nvidia ở nước ngoài.
"Một năm trước, chỉ một số ít quốc gia có chiến lược AI có chủ quyền", John Roese, giám đốc AI tại Dell, công ty đóng gói chip AI của Nvidia vào máy chủ, cho biết. "Mọi việc diễn ra nhanh chóng và được thúc đẩy bởi một mục tiêu rất đơn giản: Tôi muốn đất nước mình không đứng ngoài cuộc trong quá trình chuyển đổi mang tính đột phá này đang diễn ra trong nền kinh tế toàn cầu".
Bằng cách thúc đẩy mô hình "AI có chủ quyền", Nvidia không chỉ bán chip mà còn bán một "chính sách bảo hiểm kỹ thuật số". Công ty cung cấp một giải pháp toàn diện bao gồm cả phần mềm (NVIDIA AI Enterprise) và các kiến trúc tham chiếu, cho phép dữ liệu và mô hình AI nằm trong biên giới quốc gia hoặc được kiểm soát bởi các công ty địa phương (như các nhà mạng viễn thông quốc gia). Điều này giúp các chính phủ cảm thấy rằng họ đang bảo vệ dữ liệu và lợi ích quốc gia.
Trên thực tế, CEO Jensen Huang đang vận dụng chính sách của Washington. Ông đồng thời là đại sứ không chính thức cho Kế hoạch Hành động AI của Mỹ, một kế hoạch cam kết "xuất khẩu AI của Mỹ" ra toàn cầu. Mặc dù ông kêu gọi các nước phát triển khả năng "bản địa", sản phẩm cốt lõi mà họ mua vẫn là công nghệ Mỹ, được kiểm soát bởi các luật lệ xuất khẩu của Mỹ. Điều này đặc biệt rõ ràng khi Nvidia phải liên tục phát triển các phiên bản chip "hạ cấp" để tuân thủ lệnh cấm vận của Mỹ đối với Trung Quốc.
Một điều khá nghịch lý là chiến lược "chủ quyền AI" giúp các nước giảm phụ thuộc vào Big Tech Mỹ trong tầng dịch vụ đám mây, nhưng đồng thời lại siết chặt sự phụ thuộc vào phần cứng và nền tảng phần mềm của Nvidia. Nhiều nhà phân tích gọi đây là nghịch lý: các quốc gia được khuyến khích trở thành "AI maker" nhưng trên thực tế phải trở thành "AI taker" của chip Nvidia.
Chưa kể, khả năng thực sự tự chủ như Trung Quốc như tự phát triển cả hệ sinh thái chip, phần mềm, mô hình và sản xuất, đòi hỏi nguồn lực khổng lồ và sự kiên nhẫn mà phần lớn các chính phủ phương Tây chưa chắc có được. Với đa số quốc gia, "AI có chủ quyền" hiện mới dừng ở mức khẩu hiệu, trong khi Nvidia lại tận dụng nó để củng cố vị thế độc quyền.
Rõ ràng "AI có chủ quyền" là một thuật ngữ tiếp thị đầy sức nặng, đánh trúng vào lòng tự tôn dân tộc và nhu cầu tự bảo vệ trong kỷ nguyên kỹ thuật số. Nó đã mang lại hàng tỷ đô la doanh thu cho Nvidia, với dự báo doanh thu từ các sáng kiến AI có chủ quyền sẽ đạt hơn 20 tỷ đô la vào năm 2025.
Tuy nhiên, đối với hầu hết các quốc gia, việc đạt được sự tự chủ hoàn toàn về AI bao gồm việc tự thiết kế chip, sản xuất và phát triển mô hình từ đầu là một mục tiêu xa vời, chỉ nằm trong tầm tay của một số ít cường quốc (như Trung Quốc).
CEO Jensen Huang hiểu rõ rằng kỷ nguyên AI không chỉ là cuộc chạy đua công nghệ mà còn là cuộc tranh giành ảnh hưởng địa chính trị. Mỗi thỏa thuận được ký kết với một chính phủ không chỉ mở ra doanh thu hàng tỷ USD, mà còn đưa Nvidia tiến thêm một bước trong việc định hình "chuẩn mực toàn cầu" cho AI.
Chiến lược của Jensen Huang là một ví dụ điển hình về sự tinh vi của chủ nghĩa tư bản công nghệ hiện đại: thay vì chống lại mong muốn tự chủ của các quốc gia, ông đã biến mong muốn đó thành một cơ hội thương mại, định vị Nvidia như cánh cửa duy nhất dẫn đến "AI có chủ quyền".
Kết quả là, thế giới đang tiến tới một hệ sinh thái AI có vẻ như là phân mảnh về mặt chính trị và dữ liệu, nhưng lại ngày càng tập trung hóa về mặt công nghệ cốt lõi dưới sự kiểm soát của Nvidia và, gián tiếp, dưới ảnh hưởng của Mỹ.
"Anh đang thống trị thế giới đến Jensen ạ", Tổng thống Mỹ Donald Trump nói đùa với CEO Jensen Huang trong sự kiện tháng 9/2025.
Câu hỏi còn bỏ ngỏ là: đến khi nào các quốc gia nhận ra rằng "chủ quyền AI" theo cách của Nvidia đồng nghĩa với việc ràng buộc lâu dài vào chip và hạ tầng Mỹ? Và liệu có quốc gia nào đủ dũng khí, đủ tiềm lực để tự xây dựng một con đường song song, thay vì chấp nhận đi trên con đường mà Jensen Huang đã vẽ sẵn?
*Nguồn: FT, Fortune, BI
