Cơn sốt vàng toàn cầu đang ở đỉnh điểm. Đầu tháng 10, giá kim loại quý này chính thức vượt ngưỡng 4.000 USD/ounce, khiến các ngân hàng trung ương trên thế giới lao vào cuộc đua tích trữ như một "hầm trú ẩn" an toàn tuyệt đối.
Giữa bối cảnh đó, một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới lại đứng ngoài cuộc chơi một cách đầy bất ngờ. Kho dự trữ vàng của Ngân hàng Trung ương Canada (BoC) hoàn toàn trống rỗng.
Nếu Canada còn giữ 1.023 tấn vàng từng có ở thời kỳ đỉnh cao vào năm 1965, thì ở mức giá hiện tại, khối tài sản đó sẽ trị giá hơn 132,4 tỷ USD - một con số khổng lồ, thậm chí còn lớn hơn toàn bộ dự trữ ngoại hối của quốc gia này (khoảng 126,5 tỷ USD).
Quyết định bán nốt những thỏi vàng cuối cùng vào năm 2016, khi giá chỉ loanh quanh 1.150 USD/ounce, trông có vẻ như một sai lầm tài chính thế kỷ. Nhưng đằng sau "nước đi" ngược đời này là cả một câu chuyện kinh doanh và một chiến lược được tính toán kỹ lưỡng, khác biệt hoàn toàn với phần còn lại của thế giới.

Ngân hàng Trung ương Canada từng sở hữu 1.023 tấn vàng, nhưng đã bán sạch vào năm 2016. Số vàng ấy giờ có thể trị giá hơn 132,4 tỷ USD (Ảnh: AP Photo).
Lý lẽ của người trong cuộc: Một canh bạc có tính toán
Quyết định của Canada, dù gây tranh cãi, lại hoàn toàn hợp lý dưới góc nhìn của các nhà quản lý tài chính thời điểm đó. Ông Jeffrey Christian, CEO của công ty nghiên cứu CPM Group, nhận định: “Về mặt tài chính, điều đó hoàn toàn hợp lý vào thời điểm ấy và có lẽ xét trên cả chặng đường dài, vẫn là quyết định đúng đắn”.
Lý do được đưa ra rất thực tế. Thứ nhất, vàng là một tài sản "chết". Nó không sinh ra lãi suất như trái phiếu chính phủ hay các công cụ tài chính khác. Thứ hai, chi phí để lưu trữ, bảo vệ và vận chuyển vàng vô cùng tốn kém.
Trong một bài phát biểu năm 2019, ông Timothy Lane, khi đó là Phó Thống đốc BoC, đã giải thích rõ ràng chiến lược này. Ông cho rằng các tài sản như trái phiếu Kho bạc Mỹ có tính thanh khoản cao hơn nhiều. "Dù những tài sản này không có sức nặng vật lý như thỏi vàng, nhưng chúng phù hợp hơn với mục đích mà chúng tôi nắm giữ dự trữ," ông nói.
Mục đích chính của Canada khi duy trì dự trữ ngoại hối là để phòng ngừa các rủi ro cực đoan, chứ không phải để can thiệp, bình ổn tỷ giá đồng đô la Canada như nhiều quốc gia khác. Vì vậy, một quy mô dự trữ nhỏ nhưng linh hoạt và hiệu quả được ưu tiên hơn. "Một số quốc gia vẫn giữ vàng như một phần dự trữ, đôi khi chỉ vì ý nghĩa biểu tượng. Còn Canada thì không", ông Lane khẳng định.
Bộ Tài chính Canada cũng đồng tình. Người phát ngôn Benoit Sabourin cho biết vàng vẫn được coi là tài sản hợp lệ, nhưng "việc nắm giữ các tài sản bằng ngoại tệ có chất lượng cao và sinh lãi hiệu quả hơn vàng".
Kho vàng thực sự không nằm trong hầm chứa
Vậy phải chăng Canada đã hoàn toàn quay lưng với thứ kim loại quý đã tạo nên lịch sử của mình? Câu trả lời có lẽ phức tạp hơn nhiều. Có một lý do sâu xa khiến Canada tự tin "không cần" vàng trong kho dự trữ: kho vàng lớn nhất của họ nằm ngay dưới lòng đất.
Canada hiện là một trong những cường quốc khai thác vàng hàng đầu thế giới. Năm 2024, nước này sản xuất khoảng 200 tấn vàng, đứng thứ tư toàn cầu. Kể từ năm 2013, sản lượng vàng đã tăng tới 55%. Tại sao phải tốn chi phí tích trữ một tài sản khi bạn có thể chủ động khai thác và bán nó ra thị trường bất cứ lúc nào với giá cao?
Đây chính là góc nhìn kinh doanh độc đáo trong chiến lược của Canada. Thay vì giữ vàng như một tài sản phòng thủ tĩnh, họ biến nó thành một ngành công nghiệp năng động, tạo ra việc làm, doanh thu và lợi nhuận khổng lồ.
Canada là quê hương của 4 trong số 10 tập đoàn khai thác vàng lớn nhất thế giới, tiêu biểu là Barrick Gold. Các mỏ vàng khổng lồ tại Ontario, Quebec hay Nunavut mới chính là "dự trữ chiến lược" thực sự, đảm bảo an ninh kinh tế một cách chủ động hơn.
Khi thế giới cần vàng, ngành công nghiệp của Canada sẽ hưởng lợi. Khi giá vàng tăng, nền kinh tế Canada được thúc đẩy. Họ không cần giữ vàng trong kho bạc, vì cả đất nước của họ là một "mỏ vàng" đúng nghĩa.
Một canh bạc dài hạn
Nhìn lại lịch sử, từ cơn sốt vàng Klondike cuối thế kỷ 19 góp phần định hình lãnh thổ Yukon, vàng đã luôn là một phần DNA của Canada. Nhưng thay vì hoài niệm quá khứ, họ đã định vị lại vai trò của mình trong thế kỷ 21.
Quyết định bán sạch vàng dự trữ không phải là hành động từ bỏ mà là một sự chuyển dịch chiến lược. Canada đã chuyển mình từ một "người tích trữ" thành một "nhà sản xuất và cung cấp". Họ đặt cược vào sự ổn định của hệ thống tài chính toàn cầu (nơi các tài sản như trái phiếu Mỹ vẫn là vua) và đồng thời tối đa hóa lợi thế cạnh tranh tự nhiên của mình là tài nguyên khoáng sản.
Theo một nghiên cứu của S&P Global, thời gian trung bình từ khi phát hiện một mỏ vàng đến khi có thể khai thác thương mại là khoảng 15 năm. Điều này cho thấy chiến lược của Canada không hề ngẫu nhiên mà là một tầm nhìn dài hạn, được chuẩn bị từ trước.
Trong khi các quốc gia khác đang trả giá cao để mua từng thỏi vàng về cất vào kho, Canada lại đang hưởng lợi từ chính cơn sốt đó. Họ không cần lo lắng về chi phí bảo quản, mà chỉ tập trung vào việc khai thác và bán ra "vàng tươi" từ lòng đất.