Những bất cập trên thị trường vốn, chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp; giải pháp để lành mạnh hoá và phát triển bền vững thị trường này là một trong những vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm và đưa ra chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trong phiên chất vấn sáng 08/6.
Sẽ triển khai nhiều biện pháp để vá lỗ hổng thị trường
Phát biểu tranh luận tại phiên chất vấn, đại biểu Trần Văn Lâm (đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang) nêu vấn đề giá trị vốn hóa của doanh nghiệp đang gấp nhiều lần giá trị lúc phát hành lần đầu. Sự gia tăng này phản ánh tính hấp dẫn của kênh đầu tư, nhưng cũng có tác động lớn của các chiêu trò đầu cơ, thổi giá lũng đoạn thị trường, tạo ra "bong bóng chứng khoán". Tình trạng này làm tăng suất vốn đầu tư trên một đơn vị tăng trưởng, giảm hiệu quả sử dụng vốn của nền kinh tế.
Đại biểu đề nghị Bộ trưởng đánh giá về mức độ bong bóng của thị trường chứng khoán (TTCK) nước ta hiện nay cũng như Bộ Tài chính sử dụng những công cụ, bộ chỉ báo nào để nhận diện, đánh giá tính chất mức độ bong bóng chứng khoán, giải pháp gì để TTCK phát triển ổn định trong thời gian tới.
Trả lời câu hỏi, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, TTCK đang có bước phát triển tốt. Theo đó, tăng trưởng bình quân giai đoạn 2016-2021 khoảng 26%. Năm 2021, giao dịch thị trường cổ phiếu đạt gần 7,7 triệu tỷ đồng, chiếm 92% GDP và tăng 46,7% so với năm 2020. Trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) thì đạt 1,37 triệu tỷ đồng, tương đương 15% GDP.
Theo Bộ trưởng Phớc, TTCK của Việt Nam còn non trẻ, mới chỉ 22 năm, nhưng có nhiều tín hiệu tích cực, trong khi các nước tiên tiến đã có trên 500 năm.
Bộ trưởng nhìn nhận thời gian qua xuất hiện các hiện tượng thao túng giá, làm giá ngày càng tinh vi. Nhiều mã chứng khoán được đẩy giá lên cao không gắn với tình hình hoạt động kinh doanh, nghĩa vụ công bố thông tin của một số doanh nghiệp đại chúng, công ty niêm yết, nhà đầu tư còn chưa đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, theo ông đây là những sai phạm của cá nhân.
Để khắc phục tình trạng trên, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 về chào bán, giao dịch TPDN riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán TPDN ra thị trường quốc tế.
Trong đó tập trung vào quản lý chặt chẽ việc xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, việc đầu tư của nhà đầu tư cá nhân; giám sát phương thức phân phối trái phiếu để tránh việc bán cho nhà đầu tư không đúng đối tượng; yêu cầu xếp hạng tín nhiệm; tăng cường trách nhiệm và có biện pháp quản lý giám sát các tổ chức trung gian.
Bộ Tài chính cũng đã tăng cường kiểm tra, đưa trí tuệ nhân tạo vào để theo dõi các nghiệp vụ phát sinh; theo dõi sự lên xuống đột ngột của các cổ phiếu; thiết lập sàn riêng để theo dõi trái phiếu riêng lẻ.
Đồng thời, Bộ Tài chính đã có kế hoạch rà soát Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp để sớm trình Quốc hội sửa đổi các quy định về điều kiện phát hành TPDN, điều kiện về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, các biện pháp và chế tài xử phạt để tăng tính răn đe….
Cùng với đó, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan công an trong xác minh, điều tra, xử lý các vụ việc thao túng; phối hợp xử lý các tin đồn thất thiệt, sai sự thật, cung cấp thông tin cho cơ quan công an khi có các dấu hiệu nghi ngờ trong quá trình thanh, kiểm tra.
Bộ trưởng Phớc cho biết, qua kiểm tra, Bộ Tài chính phát hiện nhiều vi phạm, có cả trường hợp lợi dụng thị trường chứng khoán để rửa tiền. Hồi đầu tháng 4, Bộ Tài chính cũng đã thanh tra các công ty kiểm toán độc lập của các công ty chứng khoán và phát hiện nhiều sai phạm, chuyển cơ quan điều tra 34 vụ, xử phạt hành chính 568 vụ, với số tiền hơn 29 tỷ đồng. "Đây cũng là bước làm lành mạnh hóa thị trường chứng khoán", Bộ trưởng khẳng định.
Xác định cán bộ Bộ Tài chính cũng có trách nhiệm trong việc này, lãnh đạo ngành tài chính cho biết đã cách chức hai cán bộ lãnh đạo, cảnh cáo hai cán bộ, kiểm điểm nhiều người khác, trong đó có việc cách chức Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán, Tổng giám đốc HoSE...
So sánh quy mô thị trường TPDN của Việt Nam với các nước là khập khễnh
Cũng trong sáng 8/6, đặt câu hỏi cho Bộ trưởng Bộ Tài chính, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) nêu băn khoăn về các sai phạm trên TTCK, TPDN thời gian qua, phải chăng có phần do sự yếu kém của cơ quan chức năng. Đại biểu đề nghị cần có giải pháp lành mạnh hóa thị trường thay vì siết chặt theo hướng "không quản được thì cấm".
Về vấn đề này, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, hiện nay, không có chủ trương nào nói về vấn đề siết chặt TPDN. Đây là kênh huy động vốn hiệu quả để huy động cho doanh nghiệp, đóng góp cho sản xuất kinh doanh.
"Tuy nhiên, việc huy động phải đúng pháp luật, minh bạch, không được lợi dụng để sử dụng số tiền sai mục đích, đưa vào mục đích khác", Bộ trưởng nhấn mạnh.
Lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết, quy mô TPDN của Việt Nam mới chỉ chiếm 15% GDP, so với mục tiêu chiến lược đặt ra năm 2025 phải đạt được 20%, năm 2030 là 25% thì vẫn còn trong khoảng cho phép. So với các nước xung quanh, quy mô TPDN của Việt Nam cũng đang ở mức thấp nhất, vẫn còn dư địa.
Điều hành phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, việc so sánh quy mô thị trường TPDN của Việt Nam với các nước là khập khễnh, bởi họ có lịch sử lâu đời còn chúng ta mới sơ khai.
Theo Chủ tịch Quốc hội mặc dù mới phát triển nhưng năm 2021, thị trường TPDN tăng rất đột biến. Năm 2020, quy mô thị trường này chỉ có hơn 4% GDP, năm 2021 đã tăng lên 15% GDP; trong khi mục tiêu đến 2025 dự kiến là 25%.
"Riêng năm 2021 tăng rất đột biến và để xảy ra những sai phạm như đại biểu đã biết. Cần rà soát xem chính sách pháp luật có gì bất cập không, hoàn thiện thời gian tới như thế nào, thanh tra kiểm tra làm sao", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, các cơ quan đều nói không có động thái siết thị trường chứng khoán, TPDN, nhưng thực tế vài tháng gần đây đã giảm mạnh, hầu như không có phát hành.
Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý vấn đề nợ đến hạn của một số trái chủ. Theo ông, nợ đến hạn của một số trái chủ năm nay có thể rất lớn nên đề nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước báo cáo thêm với Quốc hội.
