Mua lá chuối không có hóa đơn, hộ làm nem kê khai thế nào?
Tại hội thảo "Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế từ thực tiễn hộ kinh doanh" diễn ra chiều 16/12, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA) nhận định, hộ kinh doanh chuyển đổi từ thuế khoán sang tự kê khai, xuất hóa đơn, nộp thuế là bước đi văn minh, phù hợp với thông lệ quản lý thuế hiện đại.
Dù áp dụng thuế khoán hay kê khai thì căn cứ tính thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh là doanh thu tính thuế nhân với tỷ lệ thuế trên doanh thu.
Tuy nhiên, bà Cúc chỉ ra rằng, hiện nay "tảng băng chìm" trong kê khai doanh thu còn rất lớn. Như tại Hà Nội, có trường hợp hộ kinh doanh kê khai doanh thu chỉ vài tỷ đồng, trong khi doanh thu thực tế lên tới hàng trăm tỷ đồng.
Thuế khoán tiềm ẩn rủi ro không kê đủ doanh thu, không có chứng từ, trong khi trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên sẽ bị xử lý hình sự. Bà Cúc dẫn ra các vụ như Mailisa, Ngân 98, Hoàng Hường, Hằng Du Mục... Những trường hợp này có doanh thu hàng trăm tỷ, nhưng ngoài công ty họ còn lập hàng loạt hộ kinh doanh để nhập lậu, kinh doanh hàng giả, trốn thuế.
Cũng theo bà Cúc, trong bối cảnh chuyển đổi hiện nay, cơ quan thuế cần đồng hành cùng người dân, phân loại hành vi để xử lý, người nào vô tình vi phạm thì phải hướng dẫn họ cho phù hợp.
Ngoài ra, không nên xử lý hồi tố với doanh nghiệp, hộ kinh doanh mà cần hỗ trợ để họ "lớn lên", chứ không nên cứ vi phạm trên 100 triệu đồng là chuyển xử lý hình sự.
Tại hội thảo, một chủ hộ kinh doanh sản xuất nem nắm, nem tai, nem chua cho hay thường mua lại của bà con nông dân nguyên liệu như lá chuối, lá sung... nên không có hóa đơn đầu vào. Người dân thắc mắc, trường hợp này thì phải làm thế nào để tuân thủ đúng quy định về thuế?
Giải đáp thắc mắc, bà Cúc nói rằng cần xác định rõ đối tượng bán hàng. Với hộ nông dân trực tiếp sản xuất và bán ra các sản phẩm nông nghiệp chưa qua chế biến, pháp luật quy định được miễn thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Do đó, các giao dịch này không có hóa đơn đầu vào.
“Trong trường hợp này, hộ kinh doanh được phép lập bảng kê mua hàng. Trước đây có ý kiến cho rằng bảng kê phải kèm căn cước công dân của người bán, nhưng yêu cầu đó chỉ áp dụng với những giao dịch lớn. Với hộ nhỏ lẻ, chỉ cần lập bảng kê và có chứng từ thanh toán chuyển tiền xác nhận giao dịch là đủ căn cứ để tính chi phí”, bà Cúc nói.
Theo đó, chi phí mua nguyên liệu sẽ được xác định dựa trên bảng kê, làm cơ sở tính chênh lệch giữa giá mua và giá bán để kê khai thuế đầu ra, đầu vào đúng quy định.
Nỗi lo chi phí và quản lý hóa đơn khi tự kê khai
Đánh giá tác động chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế theo doanh thu với hộ kinh doanh, ông Phạm Ngọc Thạch, Phó trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết, theo quan sát của VCCI, với chính sách miễn thuế cho các hộ kinh doanh có doanh thu hằng năm dưới 500 triệu đồng, khoảng 90% hộ kinh doanh sẽ được miễn thuế.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất của hộ kinh doanh khi tự kê khai là khối lượng công việc liên quan đến thuế tăng lên đáng kể. Khảo sát của VCCI cho thấy, 49% hộ kinh doanh lo ngại chi phí và thời gian quản lý hóa đơn, chứng từ tăng cao khi doanh thu lớn dần.
Bên cạnh đó, việc sử dụng hóa đơn điện tử, thiết bị tính tiền cũng là rào cản với nhiều hộ. Có tới 73% hộ kinh doanh tham gia khảo sát cho biết gặp khó do thiếu kiến thức, kỹ năng công nghệ; 53% cho rằng thủ tục đăng ký, kê khai phức tạp; 49% khó thay đổi thói quen quản lý cũ; 37% thiếu thời gian tìm hiểu; 37% thiếu vốn đầu tư; 32% lo ngại vấn đề bảo mật thông tin.
Từ góc độ đơn vị cung cấp giải pháp, ông Đỗ Tuấn Anh, Phó Tổng giám đốc CTCP Công nghệ KiotViet, nhận định khả năng thích ứng công nghệ của hộ kinh doanh có sự phân hóa mạnh theo độ tuổi và ngành nghề.
"Nhóm hộ kinh doanh truyền thống thường tiếp cận chậm hơn và cần sự hỗ trợ 'cầm tay chỉ việc' sát sao hơn. Công nghệ sẽ là yếu tố then chốt quyết định sự thành bại của quá trình chuyển đổi này", ông Tuấn Anh nhận định.
Là đơn vị có 10 năm hỗ trợ chuyển đổi số, cung cấp giải pháp phần mềm cho nhiều hộ kinh doanh - trong đó có kê khai thuế, lập hóa đơn, ông Tuấn Anh cho hay hộ kinh doanh chỉ mất 3-7 ngày để chuyển sang sử dụng phần mềm tự kê khai thuế theo doanh thu, thu nhập.
Theo ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, tính đến nay, đã có trên 2,5 triệu hộ kinh doanh được cơ quan thuế trực tiếp khảo sát, đánh giá và phân loại theo mức độ sẵn sàng chuyển đổi cũng như khả năng sử dụng các ứng dụng công nghệ.
Đáng chú ý, từ ngày 12/12, Cục Thuế đã vận hành cổng trải nghiệm dành riêng cho hộ kinh doanh. Đây là môi trường giả lập cho phép các hộ đang nộp thuế khoán hoặc chuẩn bị chuyển đổi được trực tiếp thực hành các thao tác kê khai, điều chỉnh, tra cứu nghĩa vụ thuế mà không tạo áp lực tâm lý hay rủi ro sai sót.
