Theo dự thảo bộ luật Hình sự sửa đổi, có 8 tội danh được đề xuất bỏ hình phạt tử hình để thay thế bằng chung thân không xét giảm án. Trong số này có tội "sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh" và tội "vận chuyển trái phép chất ma túy".
Nhóm bị can trong vụ án sản xuất thuốc giả bị Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá
ẢNH: CACC
Không trực tiếp tước đoạt mạng sống nên có thể xem xét bỏ án tử hình?
Thông tin cho hay, thực tiễn xét xử tại Việt Nam cho thấy, các vụ án về sản xuất, buôn bán hàng giả chủ yếu là giả nhãn mác, thuốc kém chất lượng hoặc không có tác dụng chữa bệnh..., rất khó xác định có gây chết người hay không để áp dụng hình phạt tử hình. Đến nay, chưa có trường hợp nào bị tuyên án tử hình về tội danh này.
Cạnh đó, cơ chế bảo vệ người tiêu dùng chưa tạo ra hành lang hữu hiệu giúp người tiêu dùng nhận biết hàng giả, hàng thật. Đây cũng là lỗ hổng tạo điều kiện cho tội phạm này được thực hiện.
Hành vi sản xuất buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh xét về tính nguy hiểm không trực tiếp tước đoạt mạng sống của con người, không xâm phạm an ninh quốc gia. Thay vì áp dụng hình phạt tử hình để răn đe người phạm tội, cần có các biện pháp khác để phòng ngừa như tăng cường quản lý nghiêm ngặt.
Vì thế, có thể xem xét xóa bỏ hình phạt tử hình, thay bằng hình phạt tù chung thân không giảm án vẫn đảm bảo cách ly vĩnh viễn tội phạm khỏi đời sống xã hội.
Đối với tội "vận chuyển trái phép chất ma túy", tổng kết thực tiễn cho thấy đa số người phạm tội là đồng bào dân tộc thiểu số, am hiểu pháp luật chưa cao, hoàn cảnh khó khăn về kinh tế, thu lợi ít. Họ chỉ là khâu trung gian bị những kẻ chủ mưu, cầm đầu lợi dụng.
So sánh với tội mua bán và sản xuất trái phép chất ma túy (các tội vẫn duy trì hình phạt tử hình), tội vận chuyển trái phép chất ma túy có tính chất trung gian, ít nguy hiểm hơn.
Việc thay thế hình phạt tử hình bằng chung thân không xét giảm án vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi xã hội. Nếu chứng minh được việc vận chuyển trái phép chất ma túy nhằm mục đích mua bán hoặc sản xuất trái phép, người thực hiện hành vi sẽ bị xử lý về tội mua bán trái phép chất ma túy hoặc sản xuất trái phép chất ma túy.
Chưa kể, nhiều nước trên thế giới đã yêu cầu Việt Nam phải cam kết không áp dụng hình phạt tử hình hoặc tuyên nhưng không thi hành án tử hình đối với những vụ án về ma túy, nhưng Việt Nam chưa cam kết nên khi Việt Nam yêu cầu tương trợ tư pháp có liên quan đến án tử hình thì gần như không có phản hồi.
Hiện trường vụ bắt giữ các đối tượng vận chuyển trái phép chất ma túy
ẢNH: CACC
Còn ý kiến trái chiều
Trước đó, Quốc hội thảo luận tổ về dự án bộ luật Hình sự sửa đổi. Nội dung liên quan đến việc bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh, bao gồm tội "sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh" và tội "vận chuyển trái phép chất ma túy", nhận được nhiều ý kiến trái chiều.
Một số đại biểu ủng hộ, vì cho rằng đề xuất như dự thảo là phù hợp với thực tiễn đấu tranh, phòng chống tội phạm, bảo đảm tính nhân văn cũng như xu thế chung của thế giới.
Đại biểu Nguyễn Minh Đức (đoàn TP.HCM) nói, nhiều người tham gia vận chuyển thuê ma túy là do thiếu hiểu biết, bị lợi dụng. Với quy định "chỉ cần vận chuyển 100 gram heroin là có thể bị tử hình", có những trường hợp vô tình phạm tội, không biết bên trong là ma túy, nhưng vẫn phải chịu hình phạt nghiêm khắc nhất. Điều này khiến người có thẩm quyền tiến hành tố tụng "rất trăn trở".
Ông Đức nhận định việc bỏ án tử hình là phù hợp. Nếu chứng minh đối tượng biết rõ là ma túy mà vẫn vận chuyển, khi này hành vi sẽ bị xử lý với vai trò đồng phạm của tội mua bán trái phép chất ma túy.
Tương tự với hành vi sản xuất thuốc giả, để chứng minh được hậu quả thiệt hại đến khung hình phạt tử hình (làm chết 2 người trở lên, gây tổn hại cho sức khỏe của 2 người trở lên với tổng tỷ lệ tổn thương trên 122%...) là khó.
Một khi có căn cứ cho thấy người phạm tội biết rõ việc trộn các hóa chất để tạo ra loại thuốc giả có thể gây chết người, lúc đó hành vi sẽ "hút" về tội giết người, chứ không còn là sản xuất hàng giả nữa.
Nhiều đại biểu khác thì bày tỏ băn khoăn, việc bỏ án tử hình với một số tội danh, trong đó có 2 tội nêu trên, liệu có đảm bảo tính răn đe?
Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (đoàn TP.HCM) nói hành vi sản xuất thuốc giả có thể gây ra hậu quả chết người hàng loạt, "không xứng đáng làm người", phải xử lý thích đáng. Dù thực tế từ trước tới nay chưa trường hợp nào bị áp dụng án tử hình, nhưng bà Lan cho rằng việc duy trì hình phạt này ít nhiều sẽ mang lại ý nghĩa răn đe, để tội phạm biết sợ, đồng thời cho thấy sự quyết liệt của Nhà nước trong việc xử lý hành vi phạm tội.
Đại biểu Nguyễn Hải Trung (đoàn Hà Nội) dù ủng hộ bỏ án tử hình với một số tội danh, song riêng với tội "vận chuyển trái phép chất ma túy" thì nên cân nhắc. "Nhiều người ở các tỉnh miền núi vất vả quá, không có tiền nghĩ ngay đến vận chuyển ma túy từ biên giới sang. Vận chuyển vài gram không vấn đề, nhưng vận chuyển cả tấn thì sao. Có nước làm cả tàu ngầm để vận chuyển thì tác hại thế nào?", ông Trung nói và cho rằng vẫn cần duy trì hình phạt tử hình với tội danh này, nhưng sẽ phân hóa theo mức độ phạm tội.
