Trong buổi chia sẻ với báo Thanh Niên, ông Nguyễn Việt Quang, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Vingroup - nhà đầu tư của VinSpeed đã lý giải nguyên nhân tại sao dù dự tính số lỗ lên tới hàng chục tỷ USD, nhưng doanh nghiệp vẫn sẵn sàng triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam.
Ông chỉ ra thực tế, tuyệt đại đa số các dự án đường sắt cao tốc trên khắp thế giới đều phải chấp nhận lỗ dài hạn, thậm chí không tính được thời điểm có lãi. Duy nhất tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải là có lãi nhưng chúng ta không có hàng tỷ lưu lượng hành khách mỗi năm như Trung Quốc. Với Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, doanh nghiệp dự tính số lỗ lên tới hàng chục tỷ USD.
Cụ thể, doanh thu dự báo trung bình 5,6 tỷ USD/năm trong 30 năm đầu vận hành, trong khi chi phí vận hành trực tiếp (chưa gồm khấu hao và lãi vay) là khoảng 4,2 tỷ USD/năm. Để phục vụ lưu lượng hành khách dự kiến, còn cần bổ sung thêm chi phí khoảng 18,06 tỷ USD cho việc mở rộng năng lực (ngoài tổng mức đầu tư ban đầu 61 tỷ USD).
Tổng dòng tiền dự kiến trong 30 năm vận hành vào khoảng 42 tỷ USD, nhưng VinSpeed sẽ phải trả lãi vay mỗi năm khoảng 1,05 tỷ USD/năm trong 10 năm đầu cho khoản vay 10,51 tỷ USD.
Tính gộp, sau 30 năm VinSpeed dự kiến thu về 10,5 tỷ USD (sau khi trả lãi khoản vay 10,51 tỷ USD), trong khi phải hoàn trả tới 49,08 tỷ USD cho Nhà nước — chưa kể phần đầu tư ban đầu của chính VinSpeed, và chi phí thay thế, bảo dưỡng lớn cho toàn bộ thiết bị, đoàn tàu sau mỗi chu kỳ 30 năm.
Trước băn khoăn rằng VinSpeed có thể "chạy làng" giữa chừng vì thua lỗ quá lớn, ông Quang bác bỏ hoàn toàn: "Không có chuyện chạy làng hay bỏ của chạy lấy người". Ông Quang cho hay, người sáng lập VinSpeed là ông Phạm Nhật Vượng đã xây dựng một kế hoạch tài chính rất rõ ràng cho 30 năm tới.
Trước tiên, nguồn vốn đến từ cổ tức từ các công ty thuộc hệ sinh thái của ông Vượng. Nếu chưa đủ, ông Vượng sẵn sàng bán cổ phần tại các công ty riêng như GSM, VinEnergo, V-Green. Nếu vẫn còn thiếu, ông sẽ bán tiếp một phần cổ phần Vingroup sau 30 năm nữa. VinSpeed tự tin vào mô hình này và cho biết đã tính toán thận trọng.
Ông Nguyễn Việt Quang, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Vingroup.
Ông Quang khẳng định VinSpeed sẵn sàng đảm nhận dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam với tinh thần phục sự và cống hiến. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng nguồn lực của doanh nghiệp không phải vô hạn, nếu phải gồng gánh quá nhiều chi phí, khả năng tài chính sẽ căng thẳng.
Theo ông Quang, VinSpeed đăng ký theo phương án tư nhân trực tiếp: vay 80% vốn từ Nhà nước trong 30 năm không lãi, còn lại tự huy động 20%. Nếu chuyển sang PPP (đối tác công – tư), VinSpeed khó có thể huy động phần vốn lớn như vậy. Trong 30 năm tới, doanh nghiệp dự tính sẽ phải bù rất nhiều để chi trả vốn vay ban đầu và các chi phí liên quan, nên họ không thể chịu thêm phần lãi vay.
Từ góc nhìn của VinSpeed, hình thức đầu tư trực tiếp có nhiều lợi ích cho Nhà nước và xã hội. Ông Quang liệt kê 5 điểm nổi bật sau:
Thứ nhất, nhà nước chỉ cần cho vay 80% thay vì tự trả 100% tổng mức đầu tư.
Thứ hai, nhà nước thu hồi 80% vốn cho vay sau 30 năm thay vì chờ hoàn vốn sau 140 năm, thậm chí lâu hơn.
Thứ ba, hệ thống được đưa vào vận hành sau 5 năm thay vì sau 10 năm. Điều này sẽ tạo động lực cho kinh tế đất nước phát triển, giao thông tiện lợi, chi phí di chuyển của nhân dân giảm, đời sống của nhân dân các vùng dọc tuyến được cải thiện.
Thứ tư, nhà nước không lo bị đội vốn và bị kéo dài tiến độ.
Thứ năm, nhà nước có được ngành công nghiệp đường sắt cao tốc mà không phải bỏ vốn đầu tư.
Trước những lo ngại rằng một nhà đầu tư mới thành lập như VinSpeed liệu có đủ năng lực để đảm nhận dự án, thậm chí chỉ cần 5 năm – tức một nửa thời gian so với dự kiến ban đầu để hoàn thành một công trình tầm vóc quốc gia như đường sắt cao tốc Bắc – Nam, TS. Lê Xuân Nghĩa đã chia sẻ sự tin tưởng với doanh nghiệp.
Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, VinSpeed hoàn toàn có thể làm được. Tuy là một cái tên mới nhưng đứng sau VinSpeed là tỷ phú Phạm Nhật Vượng với hệ sinh thái đa ngành lớn nhất Việt Nam.
Vị chuyên gia nhấn mạnh, năng lực triển khai của các doanh nghiệp do ông Phạm Nhật Vượng điều hành đã được chứng minh qua hàng loạt dự án hạ tầng lớn, từ nhà máy ô tô VinFast xây trong 21 tháng, tuyến vành đai 2 vượt tiến độ, cho tới trung tâm hội chợ triển lãm quy mô quốc gia thi công chỉ 10 tháng.
"Trước khi có VinFast, ít người tin rằng người Việt có thể làm ô tô, nhưng giờ đây họ đã trở thành hãng xe bán chạy nhất thị trường, với tỷ lệ nội địa hóa gần 70%. Tôi tin rằng VinSpeed cũng mang trong mình 'mã gen kỳ tích' đó", TS. Lê Xuân Nghĩa dẫn chứng.
Tổng mức đầu tư sơ bộ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là khoảng 1,7 triệu tỷ đồng (tương đương khoảng hơn 67 tỷ USD).
Ngày 14/5/2025, VinSpeed chính thức nộp hồ sơ đăng ký đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam với tổng vốn khoảng 1,5 triệu tỷ đồng (61,35 tỷ USD), trong đó doanh nghiệp cam kết tự thu xếp 20% vốn, tương đương 12,27 tỷ USD (không gồm chi phí giải phóng mặt bằng), phần còn lại đề nghị Nhà nước cho vay 49 tỷ USD, lãi suất 0% trong 30 năm. Về tiến độ, so với thời gian 10 năm nếu Nhà nước tự thực hiện, VinSpeed cam kết hoàn thành trong 5 năm.
