Sau hơn ba năm kể từ ngày ChatGPT xuất hiện cuối 2022 và tạo nên cơn sốt toàn cầu, AI đang bước vào chu kỳ phát triển mới. Theo giới chuyên gia, 2023 là năm của sự tò mò về công nghệ mới, 2024 là giai đoạn "dò đường", còn 2025 được coi là năm của "AI thực dụng", tập trung vào hai yếu tố: chi phí vận hành và khả năng ứng dụng thực tế.
Minh họa sự kiện AI năm 2025. Ảnh: Gemini AI
DeepSeek thay đổi cuộc chơi với AI giá rẻ
Cuối tháng 1, công ty khởi nghiệp Trung Quốc DeepSeek bất ngờ gây bão toàn cầu với hai mô hình V3 và R1. Khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng sự trỗi dậy đột ngột của DeepSeek là "lời cảnh tỉnh" cho các công ty công nghệ Mỹ.
Business Today đánh giá việc DeepSeek công bố V3 và R1 được coi là "khoảnh khắc Sputnik" ở lĩnh vực trí tuệ nhân tạo - ám chỉ vụ phóng vệ tinh đầu tiên của Liên Xô ngày 4/10/1957 gây chấn động thế giới và châm ngòi cho cuộc chạy đua không gian. Trong bối cảnh các mô hình tới từ phương Tây như OpenAI, Meta, Google, Microsoft tốn hàng tỷ USD chi phí vận hành và chạy chip AI mới nhất, R1 được đào tạo trên các chip chưa phải mạnh nhất, dùng mã nguồn mở, rẻ hơn 96,4% so với OpenAI o1 khi đó trong khi đạt hiệu suất tương đương. DeepSeek khẳng định họ chỉ mất hai tháng và dưới 6 triệu USD để xây dựng mô hình AI mới.
Theo giới chuyên gia, sự xuất hiện của DeepSeek buộc các công ty khác bước vào cuộc đua "xuống đáy" về giá. Kết quả là thị trường mô hình AI chia thành ba nhánh, gồm: quy mô lớn, phục vụ bài toán nghiên cứu, y tế, khoa học, vận hành tài chính; phổ thông giúp tối ưu cho chatbot, soạn thảo văn bản, phân tích dữ liệu doanh nghiệp; và mô hình tinh chỉnh phục vụ bài toán chuyên biệt như luật, hỗ trợ chăm sóc khách hàng. Việc tách thành nhiều dải sản phẩm giúp người dùng lựa chọn mô hình phù hợp hơn. Một số startup triển khai giải pháp nội bộ trên GPU thế hệ cũ, giảm phụ thuộc vào trung tâm dữ liệu lớn hoặc các siêu máy chủ đám mây.
Sự trưởng thành của AI tạo sinh đa phương thức
Năm 2025 cũng ghi nhận sự trưởng thành của AI tạo sinh chuyên xử lý hình ảnh và âm thanh, thậm chí được đánh giá "xóa nhòa ranh giới giữa thực và ảo". Các công cụ video như OpenAI Sora, Google Veo 3, Runway Gen-4, ByteDance Seedance, Midjourney V1, Kuaishou Kling AI 2.0... khắc phục điểm yếu lớn nhất của thế hệ trước: tính nhất quán vật lý. Thay vì dài vài giây, video AI đã có thể kéo dài vài phút với nhân vật, bối cảnh đồng nhất xuyên suốt, không bị biến dạng hoặc gặp lỗi thường thấy về ánh sáng, ngón tay/chân... Nhờ đó, ngành công nghiệp quảng cáo và điện ảnh đã tăng cường sử dụng AI tạo cảnh quay phụ hoặc kỹ xảo nền, giúp các studio cắt giảm chi phí sản xuất ước tính tới 40-60%, theo TechCrunch.
Mảng âm nhạc chứng kiến chuyển biến tương tự. Nhiều công cụ AI cung cấp khả năng "trọn gói", từ lên ý tưởng, sáng tác, dựng beat, phối âm, tinh chỉnh đến chia sẻ để kiếm tiền. Người sáng tác chỉ cần mô tả phong cách hoặc nhập vài câu hát, AI sẽ gợi ý giai điệu, hòa âm, đoạn chuyển, âm sắc giọng. Một số nền tảng còn cấp quyền thương mại trực tiếp cho bản nhạc và đăng lên cửa hàng streaming để kiếm tiền. Tuy vậy, xu hướng này cũng gây lo ngại về "rác nhạc" trên Internet.
Năm 2025 cũng đánh dấu AI đã biết "viết chữ", không còn hiển thị các ký tự vô nghĩa - lỗi kỹ thuật tác động lớn đến ngành thiết kế đồ họa. Nhờ đó, các mô hình tạo ảnh như Ideogram, Flux hay Google Nano Banana Pro có thể được sử dụng để thiết kế trọn gói bao bì sản phẩm, biển hiệu, logo với văn bản chính xác, giảm thời gian chỉnh sửa hậu kỳ.
Tác nhân AI nở rộ
Kết thúc 2024, tác nhân AI (AI Agent) được dự đoán là một trong các xu hướng công nghệ 2025, là "bước đệm" để nhân loại tiến đến siêu trí tuệ nhân tạo AGI. Nhận định này nhanh chóng thành hiện thực khi AI Agent bùng nổ và len lỏi vào nhiều lĩnh vực. Các công ty như OpenAI, Google, Microsoft hay Anthropic đều tung ra các tác nhân riêng.
Trong khi chatbot dừng lại ở việc cung cấp thông tin như văn bản, ảnh, video..., AI Agent có khả năng thực thi chuỗi hành động, tức có thể "thay mặt" con người thực hiện nhiều thao tác, từ điều khiển con trỏ chuột, gõ phím, mở trình duyệt đến sử dụng phần mềm văn phòng như một nhân viên thực thụ. Sự bùng nổ của các mô hình đa phương thức cho phép AI "nhìn" và "nghe" dữ liệu theo thời gian thực. Trong lập trình, "kỹ sư phần mềm ảo" và công cụ Vibe Coding đang thay đổi cách viết code. Từ điển Collins cũng chọn "vibe coding" là từ tiêu biểu của năm.
Dù vậy, AI Agent cũng được cho là có một phần tác động đến các đợt sa thải công nghệ. Trong 10 tháng của năm 2025, nhiều công ty công nghệ gọi tên AI khi tuyên bố điều chỉnh nhân sự, như Amazon cắt giảm 14.000 người nhằm tinh gọn bộ máy vì "trí tuệ nhân tạo hỗ trợ công ty đổi mới nhanh hơn", Microsoft thông báo sa thải 6.000 người với tỷ lệ lớn lập trình viên, hay Salesforce giảm 4.000 việc làm vào tháng 9 sau khi đẩy mạnh triển khai giải pháp AI. Báo cáo do công ty tư vấn việc làm Challenger, Gray & Christmas (Mỹ) hồi tháng 11 cho thấy AI được đề cập trong hơn 30.000 lượt sa thải.
Cạnh tranh phần cứng AI
Cơn khát chip AI không hạ nhiệt mà chuyển sang giai đoạn mới: tự chủ hóa. Sự thống trị của Nvidia vẫn mạnh mẽ nhưng bắt đầu giảm thị phần bởi các liên minh mới. Các tập đoàn công nghệ lớn không muốn "bỏ trứng vào một giỏ", nên vừa mua chip Nvidia vừa tạo chip riêng để tối ưu hóa cho từng mô hình riêng biệt.
OpenAI và Microsoft đẩy mạnh dự án siêu máy tính Stargate và các dòng chip tự thiết kế để giảm sự lệ thuộc vào Nvidia. Google mở rộng hệ sinh thái TPU (Tensor Processing Unit) thế hệ mới nhằm phục vụ dịch vụ nội bộ như Gemini và Search. Amazon đẩy mạnh dòng chip Trainium và Inferentia. Trong khi đó, AMD được xem là đối thủ lớn nhất của Nvidia về GPU huấn luyện mô hình AI. Ở châu Á, Trung Quốc tăng tốc thiết kế bán dẫn trong nước nhằm thích ứng với các hạn chế thương mại.
Xu hướng này được đánh giá không chỉ nhằm tối ưu hóa chi phí vận hành khổng lồ, mà còn giúp tinh chỉnh hiệu suất cho các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đặc thù của từng hãng, mở ra vòng cạnh tranh mới giữa các hệ sinh thái AI.
Cuộc đua săn nhân tài AI
Việc cạnh tranh nhân tài AI cũng diễn ra mạnh mẽ. Trong đó, Meta "hoạt động" mạnh nhất khi CEO Mark Zuckerberg đặt tham vọng phát triển "siêu trí tuệ cá nhân" - thuật ngữ ông dùng để mô tả các hệ thống AI có thể vượt khả năng của con người. Giữa năm, ông trực tiếp tuyển dụng và lập nhóm Meta Superintelligence Labs (MSL), trong đó lôi kéo Alexandr Wang của ScaleAI về thông qua việc chi 14,3 tỷ USD để mua 49% cổ phần startup này. Nhiều nhà nghiên cứu khác cũng được ông chủ Facebook mời chào và hứa hẹn mức thu nhập 300 triệu USD trong bốn năm, theo WSJ. Ông từng tuyên bố thà "phí vài trăm tỷ USD còn hơn chậm chân".
Không chỉ Meta, Thung lũng Silicon trải qua nhiều cuộc "giành giật" nhân tài. Theo Bloomberg, Microsoft được cho đã ráo riết chiêu mộ nhân sự từ nhiều công ty khác, đặc biệt là Google DeepMind; còn xAI của Elon Musk cũng lôi kéo hàng chục chuyên gia cao cấp từ Meta.
Theo nhận định của WSJ, dù chưa có thống kê chi tiết, cuộc cạnh tranh nhân tài AI đang ngày một khốc liệt, khi các công ty "trong cơn điên cuồng", với những thỏa thuận bí mật, từ mức đãi ngộ hấp dẫn đến sự phản bội, "lật kèo" phút chót. Điển hình trong số đó là Windsurf. Hồi tháng 7, OpenAI đề nghị mua lại công ty với giá ba tỷ USD. Nhưng khi các nhân viên chuẩn bị ăn mừng, OpenAI bất ngờ dừng thỏa thuận, còn CEO Windsurf Varun Mohan rời công ty để gia nhập DeepMind, mang theo một nhóm nhà nghiên cứu AI. Theo Business Insider, Microsoft được cho không đồng ý với nhiều điều khoản trong hợp đồng, coi Windsurf là đối thủ cạnh tranh trực tiếp của Copilot.
Những cú bắt tay tỷ USD
Ngay từ đầu năm, siêu dự án Stargate, dẫn đầu bởi OpenAI, Oracle của Mỹ và SoftBank của Nhật Bản, thu hút sự chú ý lớn với cam kết đầu tư ban đầu 100 tỷ USD và nâng lên 500 tỷ USD trong vòng bốn năm, hoặc trước khi nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Donald Trump kết thúc. Đến tháng 9, WSJ dẫn nguồn tin cho biết OpenAI đã ký hợp đồng với Oracle nhằm tăng sức mạnh tính toán. Khoản chi trị giá 300 tỷ USD trong 5 năm tới và Oracle sẽ cung cấp 4,5 gigawatt công suất vận hành.
Trong khi đó, Nvidia cũng thực hiện nhiều thương vụ có tổng quy mô hàng trăm tỷ USD với nhiều công ty AI khác nhau. Họ hợp tác OpenAI triển khai hệ thống AI 10 gigawatt, trong đó Nvidia dự kiến đầu tư lũy tiến 100 tỷ USD dưới dạng phần cứng khi các trung tâm dữ liệu này đi vào hoạt động. Bên cạnh đó, Nvidia cam kết rót 10 tỷ USD, còn Microsoft đầu tư 5 tỷ USD vào Anthropic, đổi lại, startup này sẽ mua 30 tỷ USD sức mạnh điện toán từ nền tảng đám mây Microsoft Azure và sử dụng chip AI mới nhất của Nvidia.
Sự bùng nổ của AI đa phương thức cũng vấp phải sự phản đối của giới nghệ sĩ, nhà văn, lập trình viên... và một số cú bắt tay được ghi nhận. Nổi bật là thỏa thuận trị giá một tỷ USD giữa OpenAI và Disney, cho phép công ty đứng sau ChatGPT sử dụng kho dữ liệu của Disney để huấn luyện mô hình tạo video Sora.
Tương tự Internet giai đoạn những năm 2000, AI đang thâm nhập mọi ngành, từ vận tải, sản xuất công nghiệp, thương mại điện tử đến giáo dục, nội dung số, y tế. Bên cạnh thành tựu, 2025 cũng là năm của những tranh cãi pháp lý. Ngoài vấn đề bản quyền dữ liệu huấn luyện, AI cũng đặt ra bài toán rủi ro như phát tán thông tin sai, mô hình tạo nội dung nhạy cảm, quyền riêng tư dữ liệu, nguy cơ mất việc của lao động đơn giản... Nhiều nước đang xây khung pháp lý cho AI, yêu cầu gắn nhãn nội dung do máy tạo, quy định lưu trữ dữ liệu người dùng, trong đó Việt Nam thuộc nhóm quốc gia đầu tiên trên thế giới có Luật Trí tuệ nhân tạo.
