Vào cuối thế kỷ 19, mảnh đất thành phố Hồ Chí Minh xưa nổi lên bốn vị đại thương gia có gia sản kếch xù, được mệnh danh là “Tứ đại phú hộ”, bao gồm: “Nhất Sỹ, Nhì Phương, Tam Xường, Tứ Hoả”. Tuy xếp thứ 4 về độ giàu có nhưng "Tứ Hỏa" lại là đại gia để lại nhiều dấu ấn nhất so với 3 người người còn lại. Trong đó, phải kể đến cái tâm sáng, luôn hướng đến cộng đồng của ông.
Khởi nghiệp từ hai bàn tay trắng
Tứ Hoả (hay chú Hoả) là danh xưng của ông Hứa Bổn Hỏa (1845 – 1901), người gốc Hoa. Vì không có nhiều tài liệu ghi chép về đại gia này nên có khá nhiều lời đồn đoán về sự giàu có của ông. Trong đó, nổi tiếng nhất là câu chuyện khởi nghiệp khi mới từ Trung Quốc sang đất Nam.
Theo đó, sách báo năm xưa viết rằng Hứa Bổn Hỏa xuất thân nghèo khổ, có đôi quang gánh sang đất Nam làm nghề buôn bán phế liệu. Từ thành phố đến các vùng ngoại thành, gặp thứ gì cũng mua rồi về đem bán lại cho một vựa ở Chợ Lớn. Cứ tưởng cái nghề nhặt từng hào, từng xu này sẽ khiến chú nghèo mạt kiếp, thế nhưng số phận đã cho người đàn ông này một cơ hội đổi đời.
Trong một lần đi gom ve chai, chú may mắn tìm ra túi vàng hay món đồ cổ quý hiếm nằm trong đống đồ cũ và dùng vật tìm được để lấy vốn làm ăn. Nhờ có khối óc nhìn xa trông rộng, nhạy bén với thương trường và tính quyết đoán nên sự nghiệp của chú phất lên nhanh chóng.
Tuy nhiên, giai thoại vẫn mãi là giai thoại. Người đời chỉ có thể ngầm hiểu rằng người đàn ông này cũng đi từ hai bàn tay trắng mà tạo dựng nên sự nghiệp, vẫn phải cần mẫn làm ăn, và nhờ sử dụng lợi thế của bản thân mình trong quá trình kinh doanh để trở nên giàu có.
Còn sự thật về con đường làm giàu của chú Hỏa đến nay vẫn chưa ai thực sự tỏ tường. Theo báo Tuổi trẻ, bài viết “Sự thật về Hui Bon Hoa và Chú Hỏa” của tác giả Chen Bickun với những tư liệu được cung cấp từ dòng dõi của chú Hỏa đang sinh sống ở Paris (Pháp), tiết lộ rằng lúc mới sang Việt Nam, chú Hỏa đã làm việc với một chủ người Pháp. Nhờ siêng năng và tốt bụng nên ông chủ Pháp đã giúp ông mở tiệm cầm đồ để khởi nghiệp kinh doanh.
Tiệm cầm đồ đầu tiên của Chú Hỏa là căn nhà nằm ở góc đường Phó Đức Chính và Nguyễn Thái Bình ngày nay, còn văn phòng làm việc cho ông chủ người Pháp ở trước cửa tiệm bên kia đường, trên một khu đất vẫn còn trống.
Khu đất trống này Chú Hỏa đã mua và xây ba căn sát nhau trên đường Phó Đức Chính, mỗi căn dành cho một người con trai. Sau đó, 3 căn nhà này về sau được các người con của Chú Hỏa xây dựng lại trở thành ba tòa nhà nguy nga. Ngày nay, cả ba tòa nhà này đều được sử dụng làm Bảo tàng Mỹ thuật.
Là “vua nhà đất” có tấm lòng cao cả
Sau khi tích lũy được một số tiền, chú Hỏa đổ vốn vào ngành bất động sản. Lúc thành phố đang có kế hoạch xây dựng chợ Bến Thành, chú mua toàn bộ vùng đất mới san lấp quanh vị trí xây chợ. Đến khi chợ Bến Thành xong, trong phút chốc, chú trở thành ông chủ của 20.000 khu đất.
Khi công việc làm ăn phát triển, chú Hỏa thành lập Công ty bất động sản Hui Bon Hoa, nắm giữ hơn 40% bất động sản thành phố Hồ Chí Minh thời đó và sở hữu hơn 20.000 căn nhà ở các vị trí đắc địa nhất (cũng có tài liệu ghi hơn 30.000 căn nhà). Cũng nhờ có cơ ngơi khổng lồ như vậy, chú Hỏa nổi tiếng khắp Đông Dương về sự giàu có.
Biệt thự của gia đình ông Hứa Bổn Hoả, nay là Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM. Ảnh: Doanh nhân Sài Gòn
Không chỉ giàu có, sinh thời, chú Hỏa còn nổi tiếng là người sống có đạo đức, tử tế. Triết lý kinh doanh của chú là lợi nhuận thu được từ cộng đồng phải được dùng để phục vụ trở lại cho cộng đồng, nâng cao phúc lợi xã hội.
Cũng chính vì thế mà chú Hỏa đã dành nhiều tiền và đất để xây nhiều công trình phục vụ cho nhân dân như bệnh viện, chùa chiền, khách sạn…Theo báo Tuổi trẻ, sau này, chú còn hiến tặng hàng loạt công trình phúc lợi xã hội mà chức năng vẫn tồn tại đến tận ngày nay, như: Bệnh viện Đa khoa Sài Gòn, Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ, Trường THCS Minh Đức (quận 1), Bệnh viện Nguyễn Trãi (quận 5)…
Năm 1901, Chú Hỏa trở về Trung Quốc với vợ và mất ở đây, được chôn cất tại Tuyền Châu ở tỉnh Phúc Kiến. Mãi về sau này, khi nhắc tới chú Hỏa này, người ta vẫn dành cho người đàn ông này một sự kính trọng và nể phục.
(Tổng hợp nhiều nguồn)
