Nghiên cứu của Quỹ Nghiên cứu Giáo dục Quốc gia (NFER), theo dõi biến động thị trường lao động từ năm 2020, cho thấy tổng số việc làm tại Anh vẫn tăng, nhưng mức tăng tập trung mạnh vào khối nghề chuyên môn và quản lý. Trong khi đó, nhóm việc làm kỹ năng thấp đang giảm nhanh hơn dự tính: trong bán hàng và dịch vụ khách hàng đã giảm hơn 10% từ năm 2021, còn nhóm vận hành máy móc và thiết bị giảm 5%. Nếu xu hướng này tiếp diễn, từ 1 đến 3 triệu vị trí trong các ngành đang suy giảm có thể biến mất trước năm 2035.
Jude Hillary, đồng lãnh đạo chính sách và thực hành của NFER, nhận định tốc độ thay đổi quá nhanh “rất có khả năng” xuất phát từ “sự mở rộng quy mô và phạm vi của những gì AI có thể làm được”. Ông cũng cho rằng việc gia tăng thuê ngoài và hậu quả hành vi tiêu dùng sau đại dịch - vốn giảm nhu cầu dịch vụ trực tiếp - có thể góp phần đẩy nhanh sự suy giảm.
Trái với các giai đoạn chuyển đổi kinh tế trong quá khứ, khi lao động sản xuất có thể dịch chuyển sang dịch vụ, NFER nhận thấy hiện nay “hầu như không có” ngành nghề kỹ năng trung bình hoặc thấp nào đang tăng trưởng. Điều này khiến nguy cơ “thất nghiệp quy mô lớn” trở nên rõ rệt, đặc biệt với những lao động thiếu kỹ năng hoặc bằng cấp để bước vào nhóm nghề chuyên môn.
NFER nhấn mạnh hệ thống giáo dục Anh cần ưu tiên các năng lực mềm như hợp tác, tư duy sáng tạo và khả năng đặt câu hỏi - những kỹ năng then chốt của nhóm nghề trình độ cao. Báo cáo được công bố cùng thời điểm Viện Nghiên cứu Tài chính (IFS) đặt câu hỏi về tính nhất quán trong chiến lược đào tạo kỹ năng của chính phủ. Mục tiêu mới muốn 2/3 thanh niên đạt trình độ học tập ở bậc cao, nhưng theo IFS lại thiếu thời hạn cụ thể cũng như chưa rõ nguồn lực đầu tư cho giáo dục phổ thông và đại học.
Nhà kinh tế Imran Tahir của IFS nói rằng các cải cách trong sách trắng “thiếu một kế hoạch thống nhất”, với nhiều mâu thuẫn giữa ưu tiên quốc gia và địa phương, chưa kể việc các nhà tuyển dụng chưa chắc có thể định hình nội dung đào tạo.
Trong khi đó, nghiên cứu của Prospects tại Jisc công bố cùng ngày cho thấy sinh viên tốt nghiệp mùa hè 2023 - vào đúng thời điểm thị trường tuyển dụng chậm lại - là nhóm chịu thiệt hại nặng nhất kể từ đại dịch. Tỷ lệ thất nghiệp sau 15 tháng của họ đạt 6,2%, cao hơn mức 5,6% của khóa trước và 5% của nhóm tốt nghiệp năm 2021 trong giai đoạn bùng nổ tuyển dụng hậu Covid.
Chỉ 56,4% sinh viên tốt nghiệp 2023 tìm được việc toàn thời gian sau 15 tháng, giảm từ 59% của năm trước, tỷ lệ vào được các vị trí chuyên môn giảm mạnh xuống còn 71,9%. Với những người buộc phải làm các công việc không đòi hỏi bằng cấp, phần lớn chuyển sang ngành bán lẻ thay vì các vai trò hành chính hoặc văn phòng.
Bức tranh chung cho thấy thị trường lao động Anh đang bước vào một giai đoạn tái cấu trúc mạnh, khi AI, tự động hóa và thay đổi mô hình tiêu dùng tiếp tục định hình lại nhu cầu lao động và những người thiếu kỹ năng phù hợp sẽ chịu áp lực lớn nhất.
(Theo FT)
