Trong y học cổ truyền, thận được coi là gốc rễ của sự sống, là nền tảng cho sức khỏe và sinh lực của con người. Thận không chỉ quản lý chức năng tiểu tiện hay sinh sản, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc sinh tủy, sinh tinh, nạp khí, và liên quan mật thiết đến các bộ phận như tóc, xương, não, tai, và cả mắt. Điều này dẫn đến quan niệm rằng sức khỏe của thận có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể của cơ thể.
Thuộc "thế hệ bác sĩ vàng" của y học cổ truyền Việt Nam, thầy thuốc ưu tú, bác sĩ CKII Lê Hữu Tuấn - Phó Giám đốc chuyên môn Trung tâm CNC, Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương đã chia sẻ về cách kiểm tra sức khỏe thận tại nhà chỉ qua một vài dấu hiệu đơn giản, ai cũng có thể thực hiện được. "Việc kiểm tra sức khỏe của thận không nhất thiết phải đợi đến khi đi khám bệnh. Chỉ cần mỗi sáng dậy sớm, mọi người có thể tự kiểm tra sức khỏe của mình thông qua những dấu hiệu đơn giản này" - Bác sĩ Tuấn cho biết.
1. Nhìn vùng mắt
Khi soi gương buổi sáng, việc quan sát quầng mắt và hốc mắt là điều cần thiết. Nếu quầng thâm đen, mắt trũng sâu, hốc mắt hõm lại, đây có thể là dấu hiệu thận âm hư, cho thấy cơ thể thiếu tinh huyết, không đủ để nuôi dưỡng các khiếu, đặc biệt là mắt. Ngược lại, nếu mắt sáng, thần thái linh hoạt, nhìn không mỏi và không có quầng thâm kéo dài, thì thận có thể đang khỏe mạnh. Điều này được nhấn mạnh trong y học cổ truyền bằng câu: “Thận tàng tinh, tinh sinh tủy, tủy thông ư não – khí sắc biểu hiện ra con mắt.”
2. Tóc và tai
Tình trạng tóc và tai cũng phản ánh sức khỏe của thận. Nếu tóc rụng nhiều, bạc sớm, tai lạnh, nhăn nheo, teo tóp, đây có thể là biểu hiện thận khí suy hư. Ngược lại, người có sức khỏe tốt thường có tóc đen, dày, tai đầy đặn, ấm nóng và chắc chắn. Trong y học cổ truyền, tai và tóc được coi là những chỉ số quan trọng để đánh giá sức khỏe nội lực của cơ thể.
3. Lưỡi
Một cách kiểm tra khác là nhìn vào lưỡi. Sáng sớm, trước khi đánh răng, mở miệng soi lưỡi có thể cung cấp thông tin hữu ích. Nếu lưỡi nhạt màu, rìa có dấu răng cắn, rêu trắng dày, đây là dấu hiệu Tỳ Thận hư, cho thấy khí huyết không sinh đủ, kém sinh nhiệt. Ngược lại, lưỡi hồng nhạt, rêu trắng mỏng, không có dấu răng cắn ở mép thường chỉ ra sức khỏe tốt. Tỳ sinh khí huyết, Thận sinh tinh – hai tạng này yếu sẽ thể hiện rõ nhất qua tình trạng của lưỡi.
4. Tiểu tiện
Việc theo dõi số lần đi tiểu, màu nước tiểu và cảm giác khi tiểu cũng rất quan trọng. Nếu tiểu đêm nhiều, tiểu yếu, dòng nhỏ giọt, nước tiểu quá vàng sậm hoặc quá trong suốt, đây là dấu hiệu thận dương suy, khí hóa kém. Người khỏe mạnh thường tiểu từ 3–6 lần ban ngày, 0–1 lần ban đêm, nước tiểu vàng nhạt, dòng mạnh và dứt khoát. Trong y học cổ truyền, thận được coi là chủ của thủy, và khí hóa là căn bản cho sức khỏe.
5. Chân và tay
Cuối cùng, nếu tay chân lạnh buốt, nhức mỏi, hay có phù nhẹ – đặc biệt ở vùng lưng dưới, đầu gối, đây có thể là dấu hiệu thận dương hư, thủy thấp không hóa. Người khỏe mạnh thường có tay chân ấm áp, chắc khỏe và vận động linh hoạt. Theo quan niệm trong y học cổ truyền, thận chủ cốt tủy, và lưng là phủ của thận. Do đó, lưng đau mỏi, chân tay yếu thường được xem là có liên quan đến tình trạng thận.
Tóm lại, thận âm hư có thể dẫn đến mắt trũng, quầng thâm, và cảm giác mệt mỏi. Thận dương hư có thể gây ra tình trạng lạnh tay chân, tiểu nhiều và phù nề. Còn thận khí hư có thể dẫn đến tóc rụng, tai teo, và lưỡi nhạt rêu dày. Việc chăm sóc thận là cách chăm sóc gốc rễ sức khỏe. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào nêu trên và cảm thấy lo lắng, mọi người nên tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia y tế.
