Nguyên mẫu Yak-130M đầu tiên đã sẵn sàng bay thử nghiệm. Video: vkvideo.ru/topwar.ru
Nga đang chứng kiến một bước ngoặt lớn trong lĩnh vực hàng không quân sự khi United Aircraft Corporation (UAC), thuộc Tập đoàn Rostec, chính thức hoàn tất nguyên mẫu đầu tiên của Yak-130M, phiên bản nâng cấp toàn diện từ dòng máy bay huấn luyện Yak-130.
Do Cục thiết kế Yakovlev phát triển tại Nhà máy hàng không Irkutsk, Yak-130M không chỉ giữ nguyên vai trò đào tạo phi công cho các tiêm kích thế hệ 4 và 5 như Su-35 hay Su-57, mà còn được ‘nâng tầm’ thành một nền tảng chiến đấu nhẹ thực thụ.
Với các công nghệ đột phá như radar BRLS-130R và tên lửa dẫn đường laser, chiếc máy bay này hứa hẹn trở thành ‘vũ khí đa năng’ cho các sứ mệnh chặn đánh UAV, tấn công chính xác và hỗ trợ không quân trong các xung đột cường độ thấp.
Năng lực chiến đấu mới: Từ huấn luyện đến ‘sát thủ’ đa năng
Yak-130M đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ từ máy bay huấn luyện thuần túy sang vai trò chiến đấu thực chiến.
Theo thông báo từ Rostec, phiên bản nâng cấp này cho phép trang bị tên lửa không đối không (air-to-air) như R-77-1 với tầm bắn lên đến 100km, lý tưởng cho việc đánh chặn máy bay không người lái (UAV) hoặc mục tiêu bay thấp.
Đồng thời, nó hỗ trợ các loại vũ khí không đối đất (air-to-surface) chính xác cao, bao gồm bom dẫn đường laser và tên lửa hành trình với hệ thống định vị vệ tinh (satellite-guided), cho phép tấn công mục tiêu mặt đất từ khoảng cách xa mà không cần tiếp cận nguy hiểm.
Đặc biệt, Yak-130M được thiết kế để hoạt động liên tục 24/7, kể cả trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, nhờ tích hợp các hệ thống điện tử hàng không tiên tiến.
Yak-130M có thể thực hiện các nhiệm vụ như hỗ trợ không quân gần (close air support), trinh sát và thậm chí là vai trò ‘thay thế tạm thời’ cho các máy bay tấn công nặng như Su-25 trong các chiến dịch quy mô nhỏ.
Theo các chuyên gia, với tốc độ cận âm khoảng 1.100 km/h và khả năng mang tải trọng vũ khí linh hoạt, Yak-130M phù hợp cho các quốc gia có ngân sách hạn chế nhưng cần một nền tảng đa năng, dễ bảo trì.
Công nghệ tiên tiến: Radar AESA và hệ thống bảo vệ ‘bất khả xâm phạm’
Điểm nhấn công nghệ của Yak-130M nằm ở bộ avionics hoàn toàn mới, được phát triển nội địa bởi các doanh nghiệp Rostec để vượt qua lệnh trừng phạt quốc tế. Các nâng cấp chính bao gồm:
Radar BRLS-130R (AESA): Đây là radar quét điện tử chủ động (Active Electronically Scanned Array) hoạt động ở chế độ không đối không và không đối đất.
Nó có khả năng phát hiện mục tiêu không khí với diện tích phản xạ radar (RCS) 0,1 m² ở khoảng cách 35-40km, mục tiêu mặt đất như xe tăng hoặc xe bọc thép lên đến 35km, và mục tiêu bay thấp chống nền đất ở 20-27km.
Radar hỗ trợ theo dõi đồng thời 10 mục tiêu và tấn công 4 mục tiêu, mang lại lợi thế vượt trội trong môi trường chiến trường phức tạp.
Hệ thống ngắm bắn SOLT-130K: Kết hợp quang học-laser và camera nhiệt (thermal television), hệ thống này cho phép ngắm bắn chính xác ban ngày/đêm, hỗ trợ dẫn đường laser cho tên lửa và bom. Điều này nâng cao độ chính xác tấn công lên mức cao, giảm thiểu thương vong dân sự và lãng phí đạn dược.
Hệ thống tự bảo vệ President-S130: Một bộ kit phòng thủ toàn diện, bao gồm cảnh báo tên lửa, mồi bẫy hồng ngoại và radar, giúp Yak-130M tránh né các mối đe dọa từ hệ thống phòng không đối phương.
Hệ thống liên lạc KSS-130: Đảm bảo giao tiếp an toàn, đáng tin cậy trong môi trường điện tử chiến tranh, hỗ trợ tích hợp với các nền tảng không quân khác.
Ngoài ra, động cơ mới SM-100, phiên bản cải tiến từ AI-222-25, mang lại lực đẩy tăng 20% (khoảng 2.500 kgf mỗi động cơ) và gấp đôi tuổi thọ, giúp máy bay đạt hiệu suất bay tốt hơn mà không cần thay đổi khung thân cơ bản.
Tất cả các công nghệ này được sản xuất nội địa 100%, khẳng định khả năng tự chủ của ngành công nghiệp Nga.
Trạng thái thử nghiệm và triển vọng tương lai
Nguyên mẫu đầu tiên của Yak-130M đã được bàn giao cho các bài kiểm tra mặt đất tại Nhà máy Irkutsk vào ngày 9/10/2025, nhằm xác nhận hiệu suất của các hệ thống mới.
Sau đó, nó sẽ tiến hành bay thử đầu tiên, với hai nguyên mẫu khác đang trong giai đoạn lắp ráp để tham gia chương trình thử nghiệm.
Được giới thiệu mô hình tại triển lãm Army-2024, Yak-130M dự kiến hoàn tất thử nghiệm trong thời gian ngắn, mở đường cho sản xuất hàng loạt.
Về thị trường, Rosoboronexport ước tính nhu cầu xuất khẩu lên đến 40 chiếc, với các cuộc đàm phán đang diễn ra tại châu Á-Thái Bình Dương và châu Phi.
Các quốc gia như Iran đã sử dụng phiên bản Yak-130 trong vai trò chiến đấu, và Yak-130M hứa hẹn sẽ cạnh tranh trực tiếp với các đối thủ như JL-10 (L-15) của Trung Quốc hay M-346 của Ý nhờ giá thành cạnh tranh và công nghệ Nga ‘chất lượng cao’.
