Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 10 tháng đầu năm nay, mặt hàng tôm tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt khi mang về hơn 3,9 tỷ USD. Bên cạnh tôm thẻ và tôm sú tăng ổn định, tôm hùm trở thành tâm điểm với doanh số hơn 712 triệu USD, tăng 134%. VASEP cho biết mức tăng đột biến này đến từ nhu cầu lớn tại Trung Quốc (bao gồm thị trường Hong Kong), đặc biệt trong phân khúc tiêu thụ tôm sống và cao cấp tại hệ thống HORECA.
Tổng quan xuất khẩu thủy sản 10 tháng đầu năm
Cá tra - nhóm hàng chủ lực thứ hai - đạt 1,8 tỷ USD, trong khi cá rô phi ghi nhận mức tăng trưởng nổi bật 220%, đạt 62 triệu USD, nhờ nhu cầu cải thiện tại Mỹ và châu Âu.
Ở chiều ngược lại, cá ngừ vẫn chịu áp lực khi đạt khoảng 791 triệu USD, giảm gần 4% do thiếu nguyên liệu cá ngừ vằn phục vụ chế biến cá hộp và tác động từ xung đột tại Trung Đông. Một số doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất hoặc chuyển sang sản phẩm loin để giảm chi phí.
Nhóm mực - bạch tuộc phục hồi rõ rệt, đạt hơn 627 triệu USD trong 10 tháng nhờ nhu cầu tăng từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ. Chả cá và surimi tiếp tục tăng trưởng tốt, đạt 291 triệu USD, tăng 24% so với cùng kỳ.
Dù gặp nhiều thách thức, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong năm 2025 nhiều khả năng cán đích 11 tỷ USD (Ảnh: VASEP).
Trung Quốc (gồm Hồng Kông) tiếp tục là thị trường “điểm tựa”, với kim ngạch vượt 2 tỷ USD, tăng hơn 32%. Các sản phẩm tôm hùm, cá biển và hải sản sống ghi nhận mức tiêu thụ mạnh nhờ nhu cầu cao dịp cuối năm.
Thị trường Mỹ có dấu hiệu chững lại từ quý III. Dù tổng kim ngạch 10 tháng đạt 1,66 tỷ USD, nhưng xu hướng giảm thể hiện rõ sau khi Mỹ áp dụng thuế đối ứng 20% từ tháng 8. Các mặt hàng tôm và cá tra đều sụt giảm trong tháng 9-10 khi doanh nghiệp chủ động giảm lượng hàng để tránh rủi ro.
VASEP cảnh báo Mỹ sẽ tiếp tục là thị trường “rủi ro cao” do ảnh hưởng của thuế chống bán phá giá, cùng quy định MMPA dự kiến tác động trực tiếp đến thủy sản khai thác từ đầu 2026.
Đạo luật Bảo vệ Động vật Có vú Biển (MMPA) của Mỹ, ban hành năm 1972, nhằm ngăn chặn săn bắt, giết hại hoặc quấy rối các loài động vật có vú biển như cá voi, cá heo, hải cẩu, đồng thời yêu cầu các nước xuất khẩu thủy sản phải chứng minh nghề cá không gây tử vong ngẫu nhiên vượt mức cho phép của Mỹ.
MMPA ảnh hưởng lớn đến Việt Nam khi Cơ quan Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia (NOAA) từ chối công nhận 12 nghề khai thác hải sản do chưa đạt chuẩn, dẫn đến nguy cơ cấm nhập khẩu các sản phẩm từ những nghề này vào Mỹ từ 1/1/2026. Các sản phẩm có giá trị xuất khẩu của Việt Nam bao gồm: Cá mú, ghẹ, cá thu, cá ngừ, cá kiếm, mực, cá hồng…
Các sản phẩm thủy sản chủ lực của Việt Nam trong 10 tháng đầu năm (Đồ họa: Dân trí).
Xuất khẩu sang Nhật Bản tiếp tục phục hồi, đạt gần 1,45 tỷ USD, tăng nhờ tiêu thụ mạnh các sản phẩm tôm, mực và cua thanh trùng. Xuất khẩu sang EU đạt 985 triệu USD, hưởng lợi nhờ việc khối này nới lỏng một số rào cản kỹ thuật. Hàn Quốc duy trì mức tăng hai con số, đạt 725 triệu USD, chủ yếu nhờ nhu cầu cao đối với mực, bạch tuộc và surimi.
Các nước thuộc CPTPP, gồm Canada, Australia và Nhật Bản, tiếp tục là nhóm thị trường tăng trưởng nhanh nhất nhờ ưu đãi thuế quan.
Hiệp hội dự báo ngành thủy sản bước vào năm 2026 với nhiều thách thức. Trong đó, đáng chú ý là nguy cơ kéo dài của thuế đối ứng tại Mỹ, việc Mỹ áp dụng MMPA, khả năng EU duy trì thẻ vàng IUU, cùng cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador và Indonesia.
Theo hiệp hội để duy trì tăng trưởng dài hạn, doanh nghiệp Việt Nam cần đẩy mạnh tái cơ cấu thị trường, phát triển sản phẩm giá trị gia tăng, tăng đầu tư công nghệ chế biến, và đáp ứng chuẩn bền vững ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế.
