Xuất khẩu cá ngừ lao đao do thuế quan Mỹ

Kể từ tháng 8, việc Mỹ áp thuế nhập khẩu lên tất cả các mặt hàng từ Việt Nam lên 20%, trong đó có thủy sản, đã bắt đầu để lại những hệ lụy rõ nét.

Tôm, cá tra vẫn tăng trưởng dương

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam đang duy trì đà tăng trưởng ấn tượng, với kim ngạch 8 tháng đầu năm đạt 7,3 tỷ USD, tăng gần 17% so với cùng kỳ 2024. Riêng tháng 8 đạt 1,1 tỷ USD, tăng gần 14%.

Tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực với kim ngạch gần 3 tỷ USD trong 8 tháng, tăng 23%. Riêng tháng 8, xuất khẩu tôm sang Mỹ đạt 92,6 triệu USD, chỉ nhích hơn 1,4% so với cùng kỳ. Mức tăng này cho thấy sức cầu vẫn duy trì, song đà tăng đã chậm lại.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ thuế đối ứng 20% khiến tôm Việt kém cạnh tranh hơn so với hàng từ Thái Lan, Indonesia hay Ecuador. Đặc biệt, ngành tôm đang chịu áp lực lớn từ đợt rà soát chống bán phá giá POR19, dự kiến đưa mức thuế cao hơn nhiều so với trước. Nếu kết quả này chính thức được áp dụng, lợi thế giá của tôm Việt Nam sẽ sụt giảm đáng kể.

Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp buộc phải linh hoạt: vừa tranh thủ các đơn hàng gối đầu trước khi quy định khắt khe hơn, vừa tìm đường sang thị trường CPTPP, Trung Quốc và EU.

Xuất khẩu tôm vẫn tăng trưởng dương bất chấp thuế quan. Ảnh: Vasep.

Bất chấp thuế quan, cá tra đang cho thấy khả năng thích ứng tốt hơn. 8 tháng đầu năm, xuất khẩu cá tra đạt 1,42 tỷ USD, tăng 9,7%. Riêng thị trường Mỹ đạt 234 triệu USD, tăng 3,7%.

Điều này cho thấy cá tra đang hưởng lợi từ xu hướng người tiêu dùng Mỹ tìm đến các sản phẩm có giá rẻ hơn sau khi thuế quan đẩy chi phí tăng cao. Các báo cáo thị trường tại Mỹ ghi nhận cá tra, cá rô phi và cá minh thái Alaska là những lựa chọn thay thế được người tiêu dùng ưa chuộng trong bối cảnh lạm phát và thuế nhập khẩu.

Đặc biệt, cá tra chế biến sâu đạt 36 triệu USD, tăng 32% - minh chứng cho nỗ lực đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu tiện lợi và gia tăng giá trị. Mỹ vẫn là thị trường trọng điểm, có sức ảnh hưởng lan tỏa, và việc duy trì tăng trưởng tại đây giúp cá tra củng cố hình ảnh ở phân khúc trung - cao cấp.

Xuất khẩu cá ngừ lao đao

Nếu tôm và cá tra giữ được tăng trưởng dương thì cá ngừ lại rơi vào tình cảnh khó khăn. Kim ngạch 8 tháng chỉ đạt 633 triệu USD, giảm 2,3%. Riêng xuất khẩu sang Mỹ tháng 8 đạt 29 triệu USD, giảm gần 21%.

Thuế nhập khẩu 20% khiến cá ngừ Việt Nam yếu thế rõ rệt so với Ecuador (15%), Indonesia và Philippines (19%). Bên cạnh đó, Cục Quản lý đại dương và khí quyển Mỹ (NOAA) từ chối công nhận tương đương 12 nghề cá của Việt Nam theo Luật MMPA, trong đó có nghề cá ngừ. Điều này đồng nghĩa với nguy cơ Mỹ cấm nhập khẩu một số sản phẩm từ đầu 2026, khiến ngành cá ngừ có thể mất đi hàng trăm triệu USD kim ngạch mỗi năm.

Xuất khẩu cá ngừ giảm mạnh kể từ khi Mỹ áp dụng thuế quan 20%. Ảnh: Vasep.

Thêm vào đó, nguồn nguyên liệu cá ngừ trong nước thiếu ổn định, chi phí logistics cao và yêu cầu mới về kích thước tối thiểu cá ngừ vằn càng làm khó doanh nghiệp. Dù nhu cầu cuối năm có thể giúp tiêu thụ khởi sắc, triển vọng trung hạn của ngành vẫn đầy bất ổn.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có văn bản yêu cầu Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan liên quan đánh giá tình hình xuất khẩu cá ngừ năm 2025, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc theo thẩm quyền và quy định.

Dự báo năm 2026 nhiều rủi ro

Theo Vasep, năm nay ngành thủy sản có nhiều khả năng đạt mục tiêu 10 tỷ USD. Tuy nhiên, từ năm 2026, xuất khẩu có nguy cơ sụt giảm do hàng loạt yếu tố bất lợi.

Tại Mỹ, việc áp thuế đối ứng 20% khiến thủy sản Việt Nam kém cạnh tranh hơn so với các đối thủ như Thái Lan, Indonesia hay Ecuador. Ngành tôm cũng đang đứng trước khả năng bị áp thuế chống bán phá giá cao trong đợt rà soát POR19.

Đặc biệt, từ ngày 1/1/2026, Mỹ sẽ ngừng nhập khẩu hải sản từ 12 nghề cá của Việt Nam không đạt chứng nhận tương đương theo Luật Bảo vệ động vật biển có vú (MMPA), ước tính gây thiệt hại hơn 500 triệu USD mỗi năm. Ngoài ra, thẻ vàng IUU vẫn chưa được gỡ bỏ, cộng thêm các quy định mới về kích thước tối thiểu đối với cá ngừ vằn và cấm trộn nguyên liệu, khiến doanh nghiệp gặp khó trong việc bảo đảm nguồn hàng hợp pháp.

Các chuyên gia dự báo, từ nay đến giữa tháng 11/2025, các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ tăng cường đơn hàng để đón đầu các rào cản thương mại, tạo điều kiện cho kim ngạch xuất khẩu trong tháng 9 và 10/2025 bứt phá. Tuy nhiên, từ cuối tháng 11 trở đi, xuất khẩu có thể chững lại và bước vào giai đoạn đầy thách thức. Nếu vấn đề thuế chống bán phá giá và MMPA không được tháo gỡ, kim ngạch xuất khẩu trong nửa đầu năm 2026 nhiều khả năng sẽ sụt giảm rõ rệt.

Để ứng phó, nhiều doanh nghiệp đã tính đến phương án đa dạng hóa thị trường, mở rộng sang châu Á, Trung Đông và Nam Mỹ. Dù vậy, Mỹ vẫn là thị trường quan trọng nhất, nên khó tránh khỏi nguy cơ giảm tốc trong giai đoạn cuối 2025 và năm 2026.

Đọc thêm