Hôm trước, tôi tình cờ xem lại một cảnh trong phim Sex Education – đoạn Maeve và Aimee làm hòa sau một lần cãi nhau. Aimee từng lén trả tiền cho chuyến du học của Maeve mà không nói trước. Maeve tổn thương, cảm thấy như bị "tước mất quyền lựa chọn", như thể mình không đủ năng lực để tự xoay xở.
Sau những cãi vã, cả hai đã dũng cảm trò chuyện, thẳng thắn nhìn nhận ra lỗi sai của nhau. Một người nhận ra mình rất tệ trong việc nhờ người khác giúp và thường đẩy mọi người ra xa. Còn một người nhận ra dù có giúp đỡ thì cũng nên hỏi trước, giúp đỡ cũng cần giúp một cách tinh tế.
Maeve và Aimee
Cảnh phim đó khiến tôi giật mình, không phải vì cảnh phim quá kịch tính – mà vì nó khiến tôi nhớ đến con gái tôi, lớp 9, và một tin nhắn từ bạn thân của nó mà tôi từng đọc được cách đây không lâu.
Cũng là một lần "giúp người khác mà không hỏi trước". Cũng là một mối quan hệ thân thiết tưởng chừng không bao giờ rạn nứt. Và cũng là một sự tổn thương – đến từ lòng tốt quá đà.
Câu chuyện là thế này: Con gái tôi là kiểu học sinh năng nổ, học khá, rất hay giúp bạn bè. Đặc biệt là với cô bạn thân cùng lớp – hai đứa chơi với nhau từ hồi tiểu học, học nhóm, đi thi cùng, thân tới mức rủ nhau mặc đồ đôi đi khai giảng.
Tuần đó, lớp con có một bài thuyết trình nhóm. Cô bạn thân viết nội dung chính, nhưng con thấy bài chưa hợp lý lắm nên đã… âm thầm chỉnh lại gần như toàn bộ slide. Lúc thuyết trình, cô giáo khen bài "mạch lạc, logic, rõ ràng", cả nhóm được điểm cao.
Tôi tưởng con sẽ vui. Nhưng tối hôm đó, con khóc trong phòng.
Vì bạn ấy nhắn tin thế này: "Mình biết cậu giỏi, nhưng mình không nhờ cậu làm hộ. Cậu sửa hết bài của mình mà không hỏi, cậu nghĩ mình làm dở đến mức đó à? Mình cảm thấy bị coi thường hơn là được giúp".
Con đọc xong, chỉ nói với tôi một câu: "Con chỉ muốn tốt cho nó chứ đâu có ý gì".
Phim Sex Education khiến tôi chợt nhận ra – giúp người khác mà không hỏi, đôi khi không phải là tử tế, mà là thiếu tôn trọng
Giống như Aimee trong phim Sex Education, con tôi có một ý định hoàn toàn tốt. Nhưng điều con (và có lẽ cả tôi) quên mất là: Người khác – dù là bạn thân – cũng có lòng tự trọng của riêng họ.
Họ muốn được làm theo cách của mình. Họ có quyền mắc lỗi. Và nếu cần giúp, họ có quyền được… yêu cầu sự giúp đỡ – thay vì bị "giúp ngầm".
Tôi ôm con vào lòng và nói: "Mẹ hiểu con chỉ muốn tốt cho bạn. Nhưng đôi khi, muốn tốt cho ai đó không có nghĩa là làm thay họ. Mình nên hỏi: "Tớ có thể góp ý không?", hay "Cậu có muốn mình xem qua bài không?". Một câu hỏi nhỏ, thể hiện rằng con tôn trọng bạn".
Bài học tôi rút ra – và mong bất kỳ đứa trẻ nào cũng học được từ sớm
- Giúp người khác không sai – nhưng cần được phép Dạy con rằng, đừng bao giờ nghĩ "biết hơn" đồng nghĩa với "được quyền làm thay".
- Sự tử tế thực sự luôn đi kèm với sự tôn trọng Không ai muốn bị thương hại. Và đôi khi, sự im lặng của người được giúp là vết thương mà ta không thấy.
- Tình bạn, nếu đủ sâu, sẽ vượt qua hiểu lầm – nếu con biết xin lỗi đúng lúc Tôi khuyến khích con chủ động nhắn lại: "Tớ xin lỗi vì đã làm thay mà không hỏi. Tớ đã không nghĩ tới cảm giác của cậu, nhưng tớ thật sự không có ý coi thường. Tớ trân trọng tình bạn của tụi mình".
Bạn ấy đã đọc tin nhắn. Không rep. Nhưng vài hôm sau, hai đứa lại cùng đi học về chung. Tình bạn vẫn còn – nhưng con tôi cũng đã lớn thêm một chút.
Tối hôm ấy, tôi nói với chồng: "Không phải bài học nào cũng đến từ trường lớp. Có bài học chỉ cần một đoạn phim, một tin nhắn, và một lần con khóc – là ta sẽ không bao giờ quên được".
