WIPO Academy thúc đẩy giáo dục đổi mới sáng tạo trong khu vực
Tại Hội thảo khu vực ASEAN về giáo dục sở hữu trí tuệ ngày 28/11, WIPO Academy khẳng định 3 trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Đông Nam Á: đào tạo kiến thức về sở hữu trí tuệ cho giáo viên và các nhà hoạch định chính sách; hỗ trợ từng quốc gia xây dựng chương trình riêng theo chuẩn quốc tế; chuyển giao mô hình để triển khai trực tiếp trong lớp học.
Trong phiên toàn thể, Smartschool là đại diện duy nhất của Việt Nam trình bày tham luận “The Ripple Effect – Successful INCIPE Implementation in Vietnam”, chia sẻ kinh nghiệm Việt hóa mô hình WIPO và triển khai rộng rãi trong hệ thống trường phổ thông.
Bà Altaye Tedla, Giám đốc WIPO Academy, nhận định giáo dục STEM gắn với đổi mới sáng tạo và sở hữu trí tuệ là điều kiện then chốt để chuẩn bị cho thế hệ trẻ năng lực tư duy và khởi nghiệp phù hợp với các quốc gia phát triển. Bà Altaye Tedla cho rằng việc giới thiệu đổi mới sáng tạo, sự sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp, liên kết với sở hữu trí tuệ là vô cùng quan trọng bởi "chúng ta đang sống trong một nền kinh tế tri thức". Bà nhấn mạnh thêm: "Tài sản vô hình là cuộc sống hàng ngày. Việc liên kết mọi sản phẩm, mọi dịch vụ với sở hữu trí tuệ là vô cùng quan trọng."
Bà chỉ rõ: "Nhìn vào Nghị quyết 57 và 71 của Việt Nam, nó thực sự tập trung vào giáo dục khoa học và công nghệ, cũng như mở rộng quy mô giáo dục cho giới trẻ. Đó là một trong những điều quan trọng nhất mà một quốc gia có thể làm cho học sinh, sinh viên của mình."
Smartschool – mô hình bản địa hóa cao nhất trong ASEAN
Theo đánh giá của WIPO, Smartschool xây dựng được hệ sinh thái giáo dục đổi mới sáng tạo “bản địa hóa sâu” nhất khu vực. Bộ giáo trình STEM/STEAM của đơn vị này dựa trên các sáng chế đã được cấp bằng tại Việt Nam, từ mô hình nhà kính chống nóng, xe chữa cháy rừng đa năng đến nhà lắp ghép chống lũ hay vải lọc dầu xử lý ô nhiễm.
Bên cạnh đó, Smartschool phát triển học liệu điện tử, phần mềm hỗ trợ giáo viên và bộ giáo cụ thực hành gắn trực tiếp với sáng chế thật, giúp việc triển khai dễ dàng ngay cả ở các trường vùng khó. Hệ thống tập huấn giáo viên toàn quốc và phong trào tôn vinh sản phẩm sáng tạo trong trường học tạo thành chuỗi hoàn chỉnh, giúp học sinh trải nghiệm đầy đủ quy trình đổi mới sáng tạo.
“Mô hình của Smartschool không chỉ dạy STEM mà tích hợp toàn diện đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ và khởi nghiệp. Việc học sinh vừa nghiên cứu sáng chế, vừa cải tiến mô hình, vừa đề xuất ý tưởng kinh doanh cho thấy năng lực tư duy được phát triển đúng tinh thần kinh tế tri thức,” bà Altaye Tedla nhận xét.
Ông Pushpendra Rai, chuyên gia độc lập của WIPO, cho rằng Việt Nam đang sở hữu một hệ sinh thái giáo dục năng động, đủ điều kiện để tiếp nhận và thích ứng mô hình quốc tế. Ông đánh giá “mức độ bản địa hóa của Smartschool là hiếm có trong ASEAN”.
Từ lý thuyết đến năng lực đổi mới sáng tạo thực tế
Điểm nhấn của sự kiện là tiết học minh chứng tại trường THCS & THPT Tạ Quang Bửu, với sự tham dự của phái đoàn WIPO và đại biểu từ 10 quốc gia ASEAN. Trong 60 phút, học sinh lớp 7 trải nghiệm toàn bộ quy trình đổi mới sáng tạo thông qua bài học về mô hình nhà kính.
Học sinh khởi động bằng phân tích vấn đề thực tế của người nông dân Việt Nam, tìm hiểu ứng dụng của nhà kính trong nông nghiệp và nghiên cứu một sáng chế đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng. Từ đó, các em nhận biết khái niệm “sáng chế”, hiểu cách chuyển một vấn đề thành giải pháp sáng tạo theo mô hình Vấn đề – Ý tưởng – Giải pháp.
Sau phần phân tích mô hình nhà kính đang có, học sinh đề xuất phương án cải tiến và đưa ra một ý tưởng khởi nghiệp nhỏ dựa trên sản phẩm của nhóm. “Lần đầu tiên chúng em được học từ một sáng chế thật, được tự cải tiến mô hình. Học như vậy rất dễ hiểu và hấp dẫn,” một học sinh chia sẻ sau buổi học.
Nhiều đại biểu nhận xét mô hình này không đòi hỏi đầu tư lớn, phù hợp với điều kiện của nhiều trường phổ thông trong khu vực và có thể triển khai ngay mà không thay đổi cấu trúc chương trình hiện hành.
Tín hiệu lan tỏa và cơ hội cho giáo dục Việt Nam
Ngay sau chương trình, một số đoàn ASEAN bày tỏ mong muốn thí điểm mô hình Smartschool tại nước họ. Đây là tín hiệu cho thấy Việt Nam không chỉ tiếp thu mô hình quốc tế mà còn có khả năng chia sẻ kinh nghiệm triển khai thực tế trở lại cho khu vực.
Ông Pushpendra Rai cho rằng Việt Nam có lợi thế lớn khi hiện đứng số 1 trên thế giới về tỷ lệ xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu (đạt 36%). Ông nhận định: "Việt Nam cần xây dựng dựa trên sức mạnh đó, thúc đẩy sự sáng tạo... cũng ở độ tuổi trẻ. Để đổi mới trở thành một lối sống đối với chúng." Ông cũng đề xuất cần định hướng học sinh kênh hóa các ý tưởng thành giải pháp đổi mới, sau đó đưa vào vườn ươm và thị trường.
Bà Altaye Tedla nhận định: "Việc triển khai chương trình này không khó như vẻ ngoài của nó... Điều quan trọng là phải bắt đầu bằng sự thay đổi tư duy, không chỉ của trẻ em mà còn của các nhà hoạch định chính sách. Điều đầu tiên là về việc tái tưởng tượng Việt Nam. Sau đó, rất đơn giản để bắt đầu giới thiệu INCIPE (Đổi mới sáng tạo, Sự sáng tạo, Khởi nghiệp và IP) vào lớp học."
Bà Altaye Tedla nhấn mạnh: "Với một thế hệ trẻ giàu trí tuệ và năng động, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành điểm sáng về giáo dục đổi mới sáng tạo trong khu vực."
