Thị trường lao động năm nay đang chứng kiến một cuộc biến động lịch sử. Đối với thế hệ Z, viễn cảnh về một công việc ổn định, đúng chuyên ngành dường như đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Một nghiên cứu đáng chú ý từ Đại học Stanford (Mỹ) đã chỉ ra rằng AI đang tạo ra "tác động đáng kể và không cân xứng" đối với các vị trí việc làm cấp thấp, chính là những cánh cửa đầu tiên mà lao động trẻ hướng tới.
Những công việc từ nhập liệu, phân tích cơ bản, marketing, viết lách, thậm chí lập trình cấp thấp đang dần bị các mô hình AI đảm nhiệm với hiệu suất vượt trội. Điều này tạo ra một nghịch lý, đó là thế hệ được đào tạo bài bản nhất trong lịch sử lại đang đối mặt với nguy cơ bị "đào thải" ngay từ vạch xuất phát.
Sự lo lắng không còn là giả thuyết. Khảo sát của Resume Builder cho thấy 37% gen Z có bằng cử nhân đang phải tìm đến các công việc tay nghề hoặc lao động phổ thông vì tin rằng chúng "miễn nhiễm" với AI.
Trong bối cảnh u ám đó, khi những con đường sự nghiệp truyền thống ngày càng chật hẹp, những bộ óc vĩ đại nhất của thung lũng Silicon lại khuyên chúng ta nên... ngước nhìn lên bầu trời. Họ cho rằng công nghệ đang lấy đi việc làm trên Trái Đất cũng chính là chìa khóa mở ra một nền kinh tế hoàn toàn mới, một thị trường lao động khổng lồ ngoài không gian.
3 "nhà tiên tri vũ trụ" và lời hứa về một miền đất mới
Sam Altman: Từ "Cha đẻ ChatGPT" đến người vẽ giấc mơ liên hành tinh
Nổi danh toàn cầu với vai trò CEO của OpenAI, Sam Altman không chỉ nhìn thấy tương lai của AI mà còn là tương lai của nhân loại trong vũ trụ. Với ông, sự phát triển bùng nổ của AI chính là chất xúc tác để biến khoa học viễn tưởng thành hiện thực.
"Vào năm 2035", Altman dự đoán một cách đầy lạc quan, "sinh viên vừa tốt nghiệp hoàn toàn có thể tham gia một sứ mệnh khám phá hệ Mặt Trời với một công việc hoàn toàn mới, đầy hứng khởi, lương cực cao và vô cùng thú vị".
Theo phân tích của Altman, tốc độ đổi mới do AI mang lại sẽ giải quyết các thách thức khổng lồ của việc du hành và sinh sống trong không gian, từ năng lượng, vật liệu đến y tế. Những công việc mà ông hình dung sẽ không chỉ mang lại thu nhập "trên trời" mà còn khiến thế hệ tương lai "cảm thấy tội nghiệp cho chúng ta khi từng phải làm những công việc cũ kỹ, tẻ nhạt".
Đối với Altman, vũ trụ không chỉ là một lựa chọn, mà là một bước tiến hóa tất yếu của sự nghiệp con người, được thúc đẩy bởi chính cỗ máy AI mà ông đang góp phần xây dựng.
Elon Musk: Người kiến tạo "giấc mơ Sao Hỏa"
Không ai thể hiện tham vọng chinh phục vũ trụ một cách mạnh mẽ và cụ thể hơn Elon Musk. Vị CEO của Tesla và SpaceX không chỉ nói về tương lai, ông đang chế tạo nó. Với mục tiêu đưa con người lên Sao Hỏa, Musk đã đặt ra những cột mốc thời gian cực kỳ tham vọng: các chuyến bay không người lái có thể bắt đầu trong vài năm tới, và chuyến bay có người lái đầu tiên có thể diễn ra ngay cuối thập kỷ này.
"Tôi muốn chết trên Sao Hỏa, chỉ là không phải chết do va chạm", câu nói nổi tiếng của Musk đã tóm gọn quyết tâm sắt đá của ông.
SpaceX, dưới sự điều hành của Musk, đang hợp tác chặt chẽ với NASA, từng bước hiện thực hóa các công nghệ cần thiết cho một cuộc sống đa hành tinh. Tầm nhìn của ông không chỉ dừng lại ở việc cắm cờ, mà là xây dựng một thành phố tự duy trì với hàng triệu người trên Hành tinh Đỏ.
Đối với gen Z, điều này không còn là chuyện trong phim ảnh, mà là một lộ trình kỹ thuật đang được triển khai, hứa hẹn một loạt ngành nghề mới: kỹ sư địa chất hành tinh, kiến trúc sư môi trường khép kín, chuyên gia nông nghiệp vũ trụ, luật sư không gian.
Jeff Bezos: Xây dựng "con đường tơ lụa" lên vũ trụ
Nếu Musk là người tiên phong khám phá thì Jeff Bezos, nhà sáng lập Amazon, lại mang tầm nhìn của một nhà công nghiệp kiến tạo hạ tầng. Với công ty hàng không vũ trụ Blue Origin, Bezos không chỉ nhắm đến du lịch không gian mà còn là xây dựng "một tương lai nơi hàng triệu người sống và làm việc trong không gian".
Ông tin rằng việc di dời các ngành công nghiệp nặng ra khỏi Trái Đất là cách duy nhất để bảo tồn hành tinh của chúng ta.
Bezos từng khẳng định rằng Blue Origin sẽ là "thương vụ kinh doanh tuyệt vời nhất" mà ông từng tham gia, vượt qua cả đế chế Amazon trị giá hàng nghìn tỷ USD. Tầm nhìn dài hạn này cho thấy một niềm tin mãnh liệt rằng nền kinh tế vũ trụ sẽ sớm trở thành hiện thực trong đời của chúng ta.
Bằng việc phát triển các tên lửa tái sử dụng và hợp tác với NASA trong các dự án lên Mặt Trăng, Blue Origin đang từng bước xây dựng "cơ sở hạ tầng" cho cuộc di cư kinh tế vĩ đại nhất lịch sử.
Việc làm cho gen Z ngày càng ít, các tỷ phú công nghệ tin rằng cơ hội mới sẽ nằm ngoài Trái Đất (Ảnh: Getty).
Tiếng nói phản biện từ mặt đất: Hãy cứu lấy Trái Đất trước đã
Giữa những viễn cảnh hào hùng về các thành phố trên Sao Hỏa, một tiếng nói đầy trọng lượng đã vang lên, kéo chúng ta trở về với thực tại. Bill Gates, nhà đồng sáng lập Microsoft, lại có một góc nhìn hoàn toàn khác. Ông cho rằng việc đổ hàng trăm tỷ USD vào việc chinh phục các hành tinh khác là một sự lãng phí tài nguyên nghiêm trọng.
"Không gian ư? Chúng ta còn quá nhiều việc phải làm ngay trên Trái Đất", Gates thẳng thắn chia sẻ. Ông đặt ra một phép so sánh đầy sức nặng: "Thực tế là đi đến Sao Hỏa rất tốn kém. Bạn có thể mua vaccine sởi và cứu sống một người chỉ với 1.000 USD. Điều đó khiến bạn trở lại thực tại. Đừng đi tới Sao Hỏa".
Quan điểm của Gates không phải là chống lại sự tiến bộ, mà là một câu hỏi sâu sắc về thứ tự ưu tiên. Khi thế giới vẫn còn đối mặt với bệnh tật, đói nghèo và biến đổi khí hậu, liệu việc theo đuổi "giấc mơ Sao Hỏa" có phải là điều nhân loại cần làm nhất lúc này?
Lập luận của ông là lời nhắc nhở rằng, trước khi tìm kiếm một ngôi nhà mới, chúng ta có trách nhiệm phải chăm sóc và sửa chữa ngôi nhà hiện tại của mình.
Gen Z nên chuẩn bị hành trang gì?
Vậy, thế hệ Z nên làm gì trước những viễn cảnh có phần xa vời này? Bỏ CV trên Trái Đất và chờ đợi một công việc trên Sao Hỏa? Câu trả lời là không. Nhưng việc chuẩn bị cho một tương lai mà không gian đóng vai trò trung tâm là hoàn toàn khôn ngoan.
Nắm vững nền tảng STEM: Vật lý, kỹ thuật, toán học, và khoa học máy tính sẽ là những "ngôn ngữ" chính của nền kinh tế vũ trụ.
Học cách làm việc với AI: Thay vì sợ hãi, hãy học cách sử dụng AI như một công cụ đắc lực. Chính AI sẽ là trợ lý, là đối tác trong các công việc phức tạp cả trên Trái Đất và ngoài không gian.
Rèn luyện kỹ năng liên ngành: Một nhà sinh vật học biết lập trình, một kỹ sư hiểu về kinh tế hay một luật sư am hiểu về công nghệ sẽ là những người có giá trị nhất. Nền kinh tế vũ trụ đòi hỏi khả năng giải quyết các vấn đề phức hợp chưa từng có tiền lệ.
Trau dồi sự thích ứng và khả năng phục hồi (resilience): Dù làm việc ở đâu, khả năng thích ứng với thay đổi và đứng dậy sau thất bại sẽ là kỹ năng sinh tồn quan trọng nhất.
Cuộc di cư của việc làm lên vũ trụ có thể không xảy ra trong 5-10 năm tới, nhưng những nền móng đầu tiên đang được xây dựng một cách chắc chắn. Đối với gen Z, đây vừa là một thách thức, vừa là một cơ hội vàng. Thay vì chỉ lo lắng về những công việc đang dần biến mất, hãy nhìn xa hơn, nhìn lên cao hơn.
Tương lai của sự nghiệp có thể không nằm dưới chân bạn mà là lơ lửng giữa các vì sao. Và những người chuẩn bị sẵn sàng sẽ là những người đầu tiên sở hữu tấm vé cho hành trình vĩ đại đó.
