Hãy tưởng tượng hơn 1 tỷ thùng dầu đang lênh đênh trên biển, nằm im lìm trong các kho chứa nổi vì người bán mỏi mắt cũng không tìm ra người mua. Đó không phải là kịch bản của một bộ phim tận thế, mà là thực tế đang diễn ra trên thị trường năng lượng toàn cầu.
Lần đầu tiên kể từ đầu năm 2021, giá dầu thô ngọt nhẹ Mỹ (WTI) đã thủng mốc 55 USD/thùng, trong khi dầu Brent - thước đo cho thị trường toàn cầu - cũng lui về dưới ngưỡng 60 USD. Cả hai chỉ số này đều đã "bốc hơi" hơn 22% chỉ trong vòng 6 tháng qua.
Sự sụt giảm này không đơn thuần là một nhịp điều chỉnh kỹ thuật. Nó là tiếng chuông cảnh báo về một trạng thái mất cân bằng cung - cầu nghiêm trọng, nơi mà dòng chảy "vàng đen" đang ngập tràn thị trường, nhấn chìm mọi nỗ lực đỡ giá.
Dầu Brent đã rơi xuống dưới 60 USD/thùng, trong khi WTI tiến sát mốc 55 USD, giảm hơn 22% trong vòng 6 tháng qua (Ảnh: Pro-Gas Services).
Khi nguồn cung trở thành "cơn đại hồng thủy"
Câu chuyện của thị trường dầu mỏ hiện tại có thể gói gọn trong cụm từ mà các nhà phân tích tại Macquarie đã phải thốt lên: "Dư cung đến mức khó tin".
Mỹ, cường quốc năng lượng mới, đang bơm dầu ra thị trường với tốc độ kỷ lục. Số liệu từ Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) cho thấy sản lượng của nước này đã đạt đỉnh 13,8 triệu thùng quy đổi mỗi ngày vào tháng 9. Trong khi đó, Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ và các đồng minh (OPEC+) cũng không đứng ngoài cuộc chơi. Từ tháng 4 đến tháng 12, khối này đã tăng sản lượng thêm khoảng 2,9 triệu thùng/ngày, phần lớn đến từ động thái của Saudi Arabia nhằm giành lại thị phần.
Hệ quả là thế giới đang bơi trong dầu. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã đưa ra một dự báo đáng chú ý đối với giới đầu tư: Thị trường toàn cầu sẽ đối mặt với mức dư thừa kỷ lục, có thể vượt 4 triệu thùng/ngày trong năm tới.
Sự dư thừa này đã tạo ra một hiện tượng thú vị trên thị trường tài chính gọi là "Contango". Hiểu nôm na, đây là lúc giá dầu giao trong tương lai lại đắt hơn giá giao ngay hiện tại. Điều này phản ánh tâm lý của giới buôn dầu: Hàng hiện tại ế ẩm, chi phí lưu kho tốn kém, và ai cũng kỳ vọng nguồn cung sẽ chỉ bớt "ngập lụt" ở thì tương lai xa. Ngay cả giá dầu Dubai hay dầu tại Vịnh Mexico cũng đã rơi vào trạng thái này, một chỉ báo kỹ thuật cho thấy sự bi quan đang bao trùm.
Biến số hòa bình và nỗi lo từ Trung Quốc
Nếu như nguồn cung là tảng đá đè nặng lên giá dầu, thì những diễn biến địa chính trị lại đang đóng vai trò là người tháo dây neo.
Giới giao dịch đang nín thở theo dõi những bước tiến trong các cuộc đàm phán do Mỹ làm trung gian giữa Nga và Ukraine. Một thỏa thuận ngừng bắn, hay xa hơn là hòa bình, có thể mở đường cho việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, đưa dòng dầu khổng lồ của Nga quay trở lại thị trường chính ngạch. Dù xuất khẩu dầu qua đường biển của Nga vẫn duy trì tốt bất chấp lệnh trừng phạt nhắm vào Rosneft hay Lukoil, nhưng việc tìm kiếm người mua vẫn gặp nhiều trở ngại. Nếu rào cản này được gỡ bỏ, "vòi van" từ Nga sẽ càng làm trầm trọng thêm tình trạng dư cung.
Ở chiều ngược lại, sức cầu vốn là niềm hy vọng để cân bằng thị trường lại đang tỏ ra hụt hơi. Trung Quốc, công xưởng của thế giới, đang đối mặt với kinh tế suy yếu, kéo theo nhu cầu năng lượng sụt giảm mạnh. Tại Mỹ, dù Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã có động thái cắt giảm lãi suất nhằm kích thích kinh tế, nhưng tác động tích cực này dường như quá nhỏ bé trước áp lực từ các yếu tố nền tảng.
Ông Warren Patterson, Trưởng bộ phận chiến lược hàng hóa tại ING, nhận định ngắn gọn: "Thị trường sẽ quan sát chặt chẽ các diễn biến đàm phán, bởi rủi ro nguồn cung liên quan đến các lệnh trừng phạt Nga là rất lớn".
Kịch bản 30 USD
Trong khi người tiêu dùng Mỹ đang hân hoan vì giá xăng dự kiến giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2020 vào dịp Giáng sinh (giúp tiết kiệm khoảng 521 triệu USD chỉ trong một tuần), thì ngành công nghiệp dầu khí lại đang đứng ngồi không yên.
Các chiến lược gia tại các "nhà băng" sừng sỏ như JPMorgan Chase và Goldman Sachs đã bắt đầu nói về những con số đáng sợ. Họ dự báo giá dầu Brent có thể rớt về vùng 50 USD/thùng trong năm 2026. Nhưng kịch bản tồi tệ hơn được JPMorgan vạch ra: Nếu OPEC+ không cắt giảm sản lượng và các nhà sản xuất khác không hãm phanh, giá dầu có thể rơi tự do về vùng 40 USD, thậm chí 30 USD/thùng.
Đây là mức giá thảm họa đối với các doanh nghiệp khai thác. Trong một cuộc khảo sát của Fed Dallas, nhiều lãnh đạo doanh nghiệp dầu khí đã cảnh báo về rủi ro tài chính nghiêm trọng. "Chính quyền đang thúc đẩy mức giá dầu 40 USD/thùng, trong khi chi phí đầu vào tăng cao. Hoạt động khoan sẽ biến mất và ngành dầu mỏ sẽ lại mất đi nhiều lao động lành nghề", một lãnh đạo doanh nghiệp than thở. Các công ty dịch vụ dầu khí như Halliburton cũng chung cảnh ngộ "đang chảy máu" khi các giàn khoan dần ngừng hoạt động.
Trên thị trường tài chính, các vị thế bán khống đang chiếm ưu thế rõ rệt, phản ánh kỳ vọng giá dầu còn chịu áp lực giảm. Dù các nhịp hồi kỹ thuật có thể xuất hiện trong ngắn hạn nếu có thông tin tích cực bất ngờ, xu hướng chủ đạo vẫn bị chi phối bởi trạng thái dư cung và triển vọng nhu cầu yếu.
Như giới phân tích nhận định, với thị trường năng lượng, các yếu tố cung - cầu cơ bản vẫn là nhân tố quyết định, và hiện tại cán cân này vẫn chưa ủng hộ một sự đảo chiều bền vững của giá dầu.
