Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo: Phơi bày chiến thuật của ngành công nghiệp đối với các sản phẩm thuốc lá và nicotine

Thông tin trên được đưa ra tại Hội thảo khoa học về tư vấn và điều trị nghiện thuốc lá do Bệnh viện Bạch Mai tổ chức nhằm hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá với chủ đề “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo: Phơi bày các chiến thuật của ngành công nghiệp đối với các sản phẩm thuốc lá và nicotine”.

Sự kiện là diễn đàn quy tụ các chuyên gia đầu ngành, nơi cùng nhau phân tích những chiến lược tinh vi của ngành công nghiệp thuốc lá và làm rõ hơn những hệ lụy nghiêm trọng mà các sản phẩm chứa nicotine gây ra đối với sức khỏe cộng đồng.

Đại diện của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam thông tin sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có chứa nicotine, có khoảng 15.500 loại hương liệu được sử dụng, trong đó rất nhiều loại hương liệu độc hại, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, có thể gây cháy nổ và pha trộn các chất khác vào dung dịch (ma tuý, cần sa).

WHO đưa ra khuyến cáo thuốc lá điện tử nguy hại hơn thuốc lá truyền thống. Nó có thể gây tác động sớm đối với sức khoẻ, hoặc gây bệnh phổi kẽ. Ngoài ra, thuốc lá điện tử cũng không có công dụng cai nghiện thuốc lá điếu thông thường.

Bức tranh báo động về tác hại của thuốc lá

Thuốc lá vẫn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong trên toàn cầu. Theo số liệu mới nhất từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, hơn 8 triệu người tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó 1,3 triệu người là nạn nhân của khói thuốc thụ động.

Nhóm học sinh ở Quảng Ninh bị ngộ độc do hút thuốc lá nung nóng chứa nicotine

Tại Việt Nam, con số này cũng vô cùng đáng lo ngại: hơn 100.000 người tử vong mỗi năm do các bệnh lí liên quan đến thuốc lá. Trong đó, khoảng 84.500 người chết do hút thuốc chủ động và 18.800 người do hút thuốc thụ động. Những con số lạnh lùng nhưng phản ánh rõ một thực tế nóng bỏng – thuốc lá đang âm thầm tước đoạt sinh mạng và chất lượng sống của hàng ngàn người Việt mỗi năm.

Không chỉ thiệt hại về mặt sức khỏe, gánh nặng kinh tế do thuốc lá gây ra tại Việt Nam lên tới 108 nghìn tỷ đồng/năm, cao hơn gấp 5 lần nguồn thu từ thuế thuốc lá.

PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, chuyên gia trong lĩnh vực Hô hấp, nhận định: “Chúng ta cần nhìn nhận toàn diện về gánh nặng mà thuốc lá gây ra. Nó không chỉ là vấn đề y tế mà còn là một thách thức phát triển bền vững”.

PGS.TS. Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ về tác hại khủng khiếp của các loại thuốc lá.

Sự thật đằng sau “thuốc lá thế hệ mới”

Trước sự suy giảm tiêu thụ thuốc lá truyền thống, ngành công nghiệp này đã chuyển hướng sang quảng bá thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng như những sản phẩm “an toàn hơn”. Tuy nhiên, thực tế lại không hề “êm ái” như những lời quảng cáo có cánh.

TS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cảnh báo: “Thuốc lá điện tử vẫn chứa nicotine – một chất gây nghiện mạnh và nhiều thành phần khác chưa được đánh giá đầy đủ về độ an toàn. Chúng tôi đã tiếp nhận trên 120 ca ngộ độc nicotine liên quan đến thuốc lá điện tử trong hai năm gần đây, với những biểu hiện nghiêm trọng như co giật, suy đa tạng, đột quỵ. Nhiều trường hợp là học sinh, sinh viên”.

Bên cạnh đó, các chiến lược tiếp thị nhắm vào giới trẻ như thiết kế bao bì bắt mắt, hương vị hấp dẫn càng khiến các sản phẩm này tiềm ẩn nhiều nguy cơ. TS. Jennifer Horton, Phó Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nhận định: “Chúng tôi đặc biệt lo ngại về cách ngành công nghiệp đánh vào tâm lí tò mò và xu hướng của giới trẻ, khiến họ mất cảnh giác trước rủi ro sức khỏe và khả năng nghiện”.

Trong bối cảnh thông tin đa chiều và các sản phẩm biến tướng ngày càng phổ biến, vai trò của đội ngũ nhân viên y tế càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Họ không chỉ là người chăm sóc sức khỏe, mà còn là người đồng hành, tư vấn, định hướng giúp người dân nhận thức rõ và dứt bỏ thói quen hút thuốc.

PGS.TS. Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ: “Chỉ cần một lời khuyên đúng lúc, tỷ lệ người bỏ thuốc có thể tăng 5–10%. Khi áp dụng đúng quy trình 5A (Ask, Advise, Assess, Assist, Arrange), tỷ lệ bỏ thuốc có thể đạt tới gần 30%”. Tại Bệnh viện Bạch Mai, trong năm 2024 đã có hơn 7.400 lượt bệnh nhân được tiếp cận chương trình tư vấn cai nghiện thuốc lá, với 81,6% người bệnh thể hiện quyết tâm bỏ thuốc. Tổng đài tư vấn miễn phí 1800.6606 tiếp tục đóng vai trò là một “người bạn đồng hành” đáng tin cậy trong hành trình sống không khói thuốc của hàng nghìn người dân.

TS. Jennifer Horton, Phó Trưởng Đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam đã chia sẻ những quan ngại về chiến lược tiếp thị của ngành công nghiệp thuốc lá.

TS. Jennifer Horton cũng nhấn mạnh: “Mỗi đô la đầu tư vào chương trình hỗ trợ cai nghiện có thể mang lại lợi ích gấp 7 lần trong tương lai. Đầu tư vào y tế dự phòng, trong đó có phòng chống tác hại thuốc lá, là đầu tư cho tương lai của cả quốc gia”.