Ảnh minh họa
Theo số liệu thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan, trong 4 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã chi khoảng 517 triệu USD để nhập khẩu các loại trái cây và quả hạch đã qua chế biến từ nhiều quốc gia, tăng 39% so với cùng kỳ năm trước. Các mặt hàng được nhập nhiều nhất gồm hạt dẻ cười, táo, hạnh nhân, nho và quýt.
Bên cạnh các loại trái cây trên, hai mặt hàng có mức tăng trưởng đột biến là cau và dừa chế biến – những sản phẩm mà Việt Nam vốn có lợi thế về nguyên liệu. Trong 4 tháng đầu năm, Việt Nam đã chi 11,3 triệu USD nhập khẩu cau chế biến, tăng gấp 14 lần cùng kỳ năm ngoái. Dừa chế biến cũng tăng hơn 11 lần, đạt 7,2 triệu USD.
Theo đại diện Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nước ta chủ yếu nhập khẩu kẹo cau từ Trung Quốc. Dù có vùng trồng lớn, Việt Nam vẫn chưa có nhà máy chế biến cau quy mô lớn, nên phần lớn cau vẫn được xuất khẩu ở dạng nguyên liệu thô. Kẹo cau hiện nay chủ yếu phục vụ người Trung Quốc đang sinh sống tại Việt Nam hoặc được mua làm quà biếu.
Khảo sát trên các sàn thương mại điện tử, kẹo cau Trung Quốc được rao bán tràn lan với mức giá dao động từ 80.000 - 200.000 đồng/gói, tùy theo trọng lượng. Nếu tính theo cân, 1kg kẹo cau có giá khoảng 3 - 3,3 triệu đồng tùy loại.
Tại Việt Nam, cây cau được trồng ở nhiều địa phương, trong đó Quảng Ngãi là thủ phủ với diện tích hàng nghìn hecta, tập trung ở các xã như Sơn Dung, Sơn Long, Sơn Mùa... Khoảng 600 hộ dân trồng từ 1.000 cây trở lên, coi đây là nguồn thu nhập chính và ổn định.
Trước đó, tháng 8/2024 đã trở thành tháng cao điểm của trái cau Việt Nam khi kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng đến 4 chữ số. Cụ thể, theo báo cáo tổng hợp từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT), trong tháng 8/2024, xuất khẩu cau của Việt Nam đạt 9,28 triệu USD, tăng 1.240% so với cùng kỳ năm 2023. Lũy kế 8 tháng của năm 2024 đạt 21,2 triệu USD so với cùng kỳ năm ngoái, tăng 51,3%. Cau trở thành mặt hàng xuất khẩu đứng thứ 13 của Việt Nam trong 8 tháng qua; đứng trên cả hạt hạnh nhân, quả vải, macca và chôm chôm.
Vì sao Trung Quốc tăng cường mua cau từ Việt Nam? Vạn Ninh - một huyện thuộc tỉnh Hải Nam, đóng vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp cau tươi cho Trung Quốc. Hải Nam sản xuất tới 90% sản lượng cau tươi của cả nước, trong đó huyện Vạn Ninh chiếm một nửa.
Tuy nhiên, từ năm 1980, cây cau ở đây đã phải đối mặt với dịch bệnh vàng lá, một loại bệnh gây thiệt hại lớn cho sản lượng cau.
Đến tháng 6/2024, 80% cây cau tại Vạn Ninh đã bị nhiễm bệnh vàng lá, khiến sản lượng cau tụt giảm mạnh. Từ 220.000 tấn cau tươi vào năm 2014, sản lượng đã giảm xuống còn 40.000 tấn vào năm 2024.
Bệnh vàng lá không có thuốc chữa, và sau hơn 40 năm nỗ lực, các nhà khoa học và nông dân Trung Quốc vẫn chưa tìm ra cách phòng ngừa hiệu quả. Điều này đã khiến Trung Quốc phải tăng cường nhập khẩu cau từ các quốc gia khác, trong đó Việt Nam là một nguồn cung quan trọng.
Với nhu cầu lớn từ Trung Quốc, giá cau tại Việt Nam đã tăng vọt trong năm 2024. Tại các tỉnh miền Trung như Quảng Ngãi, Bình Định, giá cau đã chạm mức 45.000 đồng/kg, gấp 10 lần so với các năm trước. Điều này mang lại nguồn thu nhập lớn cho nông dân, đặc biệt là ở những vùng trồng cau lâu năm.
