Tại tọa đàm “Thương mại hóa 5G đã tác động đến kinh tế Việt Nam ra sao?” ngày 29/12, các chuyên gia và lãnh đạo ngành viễn thông đã chỉ ra bức tranh đa diện về mạng dùng riêng, từ những dự án đô thị thông minh hiện đại đến những rào cản từ nội tại các nhà máy trong nước.
Mạng 5G dùng riêng tại Việt Nam đang ở đâu?
Trong năm 2025, các nhà mạng lớn tại Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc trong việc triển khai mạng 5G, thể hiện cam kết mạnh mẽ với Chính phủ và mục tiêu chiến lược quốc gia. Đáng chú ý, Viettel đã lắp đặt 23.500 trạm mới, nâng tổng số trạm lên 30.000, phủ sóng ngoài trời 90% và trong nhà 70%.
Trên toàn cầu, 5G được chia làm ba nhóm chính: 5G cho người dùng cá nhân (B2C), 5G cho hộ gia đình (5G to Home) và 5G cho doanh nghiệp/chính phủ (5G to B/G). Nếu mạng di động đại chúng phục vụ nhu cầu cá nhân, mạng dùng riêng được xem lầ xương sống tạo ra nền kinh tế theo chiều sâu. Đây là giải pháp mạng được thiết kế chuyên biệt cho từng tổ chức, doanh nghiệp hoặc khu vực cụ thể, đảm bảo độ trễ thấp và tính bảo mật cao.
Theo ông Vũ Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam, một điểm mạnh của 5G là Internet vạn vật (IoT) - cơ sở để xây dựng một môi trường thông minh (nhà máy, doanh nghiệp, thành phố). Các công nghệ mới như 5G đã tạo sự chuyển biến cho đời sống kinh tế - xã hội, đóng góp ý nghĩa cho kinh tế quốc gia.
Tại Việt Nam, các nhà mạng lớn đã bắt đầu triển khai những mô hình mạng dùng riêng theo những hướng đi khác nhau.
Ông Nguyễn Quốc Khánh, Phó trưởng ban Công nghệ VNPT cho biết, ngay từ khi khai trương mạng 5G, VNPT đã thử nghiệm mạng dùng riêng cho mô hình giáo dục đại học.
Hiện nhà mạng này đang phối hợp với các đối tác để triển khai nhà máy thông minh (Smart Factory) tại Tây Ninh và Hải Phòng, đồng thời nghiên cứu ứng dụng cho cảng biển và sân bay.
VNPT sử dụng các công nghệ tiên tiến như Network Slicing và Network API trên kiến trúc Standalone (SA) để tạo ra các giải pháp "may đo" cho từng khách hàng.
Trong khi đó, ông Nguyễn Tuấn Huy, Trưởng ban Công nghệ, Tập đoàn MobiFone chia sẻ đơn vị đang tập trung vào mạng dùng riêng phục vụ quản trị đô thị như chống lụt, đỗ xe thông minh, năng lượng thông minh và an ninh quốc gia (B2G).
Ông nhấn mạnh 5G “mới ở bước đầu tiên, tạo nền tảng cho nền kinh tế số, mô hình kinh doanh và giải pháp số mới” và dự báo năm 2026 “mới thực sự bùng nổ”.
Đại diện MobiFone dẫn một số ví dụ cho thấy sự cần thiết của mạng dùng riêng trong quản trị đô thị. Chẳng hạn, các tuyến đường trọng điểm cần mạng dùng riêng để camera AI có thể giao tiếp liên tục với hệ thống, độ trễ thấp, bảo đảm “làn sóng xanh”, giảm thời gian lưu thông của các phương tiện.
Với Viettel, nhà mạng này đã cung cấp mạng dùng riêng cho nhà máy Pegatron (Hải Phòng) ngay từ giai đoạn đầu. Với hạ tầng 30.000 trạm 5G đã phủ khắp, bà Nguyễn Hà Thành, Phó Tổng Giám đốc Viettel Telecom tin rằng đây là điều kiện cần để các ứng dụng dùng riêng bùng nổ trong tương lai gần cho cả doanh nghiệp và chính quyền.
Sự lệch pha giữa kỳ vọng và thực tế
Lý giải việc mạng dùng riêng chưa bùng nổ trong khối doanh nghiệp (B2B), ông Nguyễn Tuấn Huy, chỉ ra ngành công nghiệp Việt Nam hiện vẫn chủ yếu là gia công thủ công (giày da, may mặc…) với mức độ tự động hóa rất thấp. Do đó, nhu cầu về một nhà máy thông minh thực sự chưa cao.
Ông Nguyễn Quốc Khánh, Phó trưởng ban Công nghệ VNPT bổ sung, thách thức còn nằm ở việc mạng dùng riêng đòi hỏi sự tích hợp phức tạp giữa Cloud, AI, Edge Computing và các hệ thống vận hành (OT) của từng ngành.
Do đó, khách hàng doanh nghiệp phải sẵn sàng đồng hành về vốn để đầu tư hạ tầng và thiết bị tương thích, thay vì chỉ dựa vào nhà mạng.
Chia sẻ tại tọa đàm, TS. Mai Liêm Trực, nguyên Thứ trưởng Bộ Bưu chính Viễn thông nhận xét kết quả triển khai mạng dùng riêng trong nước đang có sự khác biệt so với hình dung ban đầu.
Trước đây, giới chuyên gia tin rằng mạng dùng riêng sẽ phát triển mạnh mẽ và trở thành nguồn thu chủ yếu cho các nhà mạng khi 5G xuất hiện. Tuy nhiên, thực tế cho thấy khách hàng cá nhân hiện vẫn là đối tượng đóng góp nguồn thu chính.
Ông nhận định việc triển khai 5G tại các khu vực đặc thù như cảng biển, xí nghiệp đang diễn ra khá chậm. Nguyên nhân một phần đến từ việc các nhà mạng chưa thực sự làm tốt khâu hướng dẫn, khuyến khích và giải trình về lợi ích thực tế của 5G đối với quản trị doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp vẫn còn e ngại về các vấn đề kỹ thuật và pháp lý như câu chuyện tần số. Ông thẳng thắn cho rằng các nhà mạng dù năng động nhưng vẫn mang tư duy doanh nghiệp Nhà nước, đôi khi chưa "hăng hái" bằng khối tư nhân trong việc tiếp cận và giải quyết nhu cầu của khách hàng.
Dù hiện tại chưa đạt kỳ vọng, ông Mai Liêm Trực khẳng định mạng dùng riêng là một nguồn thu lớn mà các nhà mạng cần phải suy nghĩ thêm để tìm cách khai thác hiệu quả. Nguyên lãnh đạo Bộ Bưu chính Viễn thông lưu ý: “Không nên thụ động chờ đợi vài ba năm nữa khi nhu cầu doanh nghiệp lớn hơn mà cần có sự chủ động ngay từ bây giờ”.
