Khi còn là học viên cao học ngành chính sách khoa học và công nghệ tại Đại học Bang Arizona (Mỹ), Jonathan Roll từng dành thời gian nghiên cứu về chương trình không gian đang lên của Trung Quốc. Ba năm sau, khi được yêu cầu khảo sát lại lĩnh vực này với tư cách là nhà phân tích nghiên cứu toàn thời gian, anh không khỏi bất ngờ trước tốc độ phát triển vượt bậc của quốc gia này.
Mô hình tên lửa Trường Chinh được trưng bày tại Triển lãm Hàng không và Vũ trụ Quốc tế Trung Quốc. (Nguồn: Bloomberg)
“Tôi từng nghĩ mình đã nắm khá rõ về tình hình khi còn học cao học,” Roll chia sẻ, “Nhưng giờ đây, gần như mọi thứ đều cần cập nhật – hoặc đã thay đổi hoàn toàn. Họ đang học hỏi từ mô hình phương Tây về cách thúc đẩy đổi mới, và họ đang tăng tốc với điều đó.”
Báo cáo 'Redshift' chỉ ra sự vươn lên của Trung Quốc
Roll là đồng tác giả của báo cáo “Redshift” do Liên đoàn Không gian Thương mại Mỹ tài trợ. Báo cáo nhận định Trung Quốc không chỉ bắt kịp mà còn đang dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực không gian, từ thương mại đến dân sự.
“Cuộc đua không gian mới sẽ không thể giành chiến thắng bằng một thành tựu đơn lẻ, mà bằng sự cam kết bền bỉ và khả năng thích nghi lâu dài,” báo cáo viết.
Trạm vũ trụ Thiên Cung đang hoạt động của Trung Quốc nằm ở quỹ đạo tầm thấp của Trái Đất. (Nguồn: Getty Images)
Những bước tiến đáng kể của Trung Quốc có thể chỉ ra như sau:
- Đầu tư vào không gian thương mại tăng từ 164 triệu USD (2016) lên 2,86 tỷ USD (2024).
- Trung Quốc có 6 sân bay vũ trụ đang hoạt động, mở rộng hệ thống mặt đất cạnh tranh với SpaceX.
- Hơn 12 công ty phóng tên lửa tư nhân đã huy động hơn 3 tỷ USD kể từ 2020.
- Sáng kiến “Con đường Tơ lụa” tạo ra hơn 80 dự án không gian ở nước ngoài, làm xói mòn ảnh hưởng của Mỹ.
- Trạm Thiên Cung có thể thay thế ISS sau năm 2030.
- Trung Quốc đạt tiến bộ đều đặn trong khám phá Mặt Trăng và Sao Hỏa, không giống chương trình Artemis của NASA.
- Các trung tâm nghiên cứu không gian mọc lên tại Thượng Hải, Bắc Kinh, Thành Đô, Tây An, Quảng Châu, Tế Nam…
Một hình ảnh ghi lại tên lửa Trung Quốc sắp được phóng vào không gian. (Nguồn: Galaxy Space)
Mỹ cần hành động để giữ vị thế
Dave Cavossa – Chủ tịch Liên đoàn Chuyến bay Vũ trụ Thương mại – cho rằng Mỹ vẫn dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực, nhưng lợi thế này đang bị thu hẹp. “Nếu không có SpaceX, số vụ phóng của Trung Quốc đã vượt Mỹ,” ông nói.
Cavossa đề xuất Mỹ cần đẩy mạnh ngành không gian thương mại, nơi vốn tư nhân và đổi mới đang tạo ra động lực phát triển. Ông đánh giá cao sắc lệnh hành pháp “Cho phép Cạnh tranh trong Ngành Công nghiệp Không gian Thương mại” được ký hồi tháng 8/2025, giúp đơn giản hóa quy trình cấp phép.
Cavossa cảnh báo chính phủ Mỹ không nên cắt giảm mua dữ liệu viễn thám và truyền thông vệ tinh thương mại. Ông kêu gọi đảm bảo quá trình chuyển đổi từ ISS sang các điểm đến thương mại ở quỹ đạo thấp (LEO) diễn ra suôn sẻ.
Điểm mấu chốt, Cavossa nói, là hiện tại đây là cơ hội cuối cùng để Mỹ đầu tư, cho phép ngành công nghiệp vũ trụ của nước này duy trì vị thế dẫn đầu so với Trung Quốc. Nếu không, Trung Quốc sẽ sớm đạt được sự ngang bằng và có khả năng vượt lên.
