Trên 900.000 người rút BHXH 1 lần, số rút gần bằng số vào

Tại phiên chất vấn Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, ĐB Nguyễn Thị Diệu Thúy (TP.HCM) đã chất vấn và tranh luận về làn sóng rút BHXH một lần trong công nhân, người lao động (NLĐ).

900.000 người rút BHXH một lần

Theo ĐB Nguyễn Thị Diệu Thúy, làn sóng rút BHXH một lần trong công nhân lao động thời gian qua không giảm mà còn có dấu hiệu gia tăng, đặc biệt tăng cao khi có thông tin Chính phủ chuẩn bị trình Quốc hội phương án sửa Luật BHXH.

Qua thông tin nắm được từ công nhân lao động TP.HCM, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên nhưng nguyên nhân chính là sự bất an của NLĐ trước sự ổn định chính sách BHXH.

Công nhân xem BHXH là “của để dành” của cá nhân mình nhưng họ lo sợ các chính sách mới ban hành sẽ làm hạn chế quyền tự quyết, quyền tự chủ động và mức lương hưu họ được hưởng sẽ không đủ sống.

Trả lời ĐB Thuý, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho hay trước năm 2019, số rút BHXH một lần trong một năm khoảng 500.000 người. Năm 2023 con số này là trên 900.000 người. Số rút một lần gần bằng số vào, đây là nguy cơ. Tình trạng này không được hạn chế lại, giảm bớt đi thì nguy cơ người già về hưu khó bảo đảm an sinh xã hội và hệ thống chính sách an sinh xã hội khó đảm đương được tính bền vững.

ĐB Diệu Thúy chất vấn Bộ trưởng Đào Ngọc Dung. Ảnh: QH

Lý giải vì sao rút BHXH một lần thời gian qua tăng lên?. Bộ trưởng Dung cho rằng có nhiều nguyên nhân. Trước hết từ đời sống, thu nhập thấp, khó khăn thì người ta nghĩ ngay đến khoản để dành, nghĩ ngay việc rút BH.

“Tôi đã để ý kỹ và nghiên cứu kỹ vấn đề này. Tuyệt đại bộ phận rút BH một lần rơi vào công nhân lao động còn công chức, viên chức rất ít”, Bộ trưởng Dung nói.

Thứ hai là đối tượng rút BHXH một lần gia tăng còn có cả về địa lý, khu vực phía Nam chiếm tới 72%, phía Bắc và miền Trung ít hơn. Đây là vấn đề phải suy nghĩ.

“Tại phiên họp ngày 3-6, tôi đã báo cáo Chính phủ. Xin thưa không có một quốc gia nào có cơ chế rút BHXH một lần dễ dàng như Việt Nam. Điều 60 Luật Luật BHXH rất nhân văn, quy định 4 điều kiện để được rút BHXH một lần, nhưng sau đó khi luật chưa có hiệu lực, chúng ta ban hành Nghị quyết 93 cho rút BHXH một lần, ai có nhu cầu thì rút.

Tôi đã trực tiếp mời một chuyên gia được đánh giá là người giỏi nhất trong lĩnh vực BH xin tư vấn, bày mưu tính kế làm sao khắc phục việc này. Ông ấy nói Việt Nam hào phóng quá, hào phóng cả việc cho hưởng 75%, hào phóng cả việc rút BHXH một lần. Chữa là khó”- Bộ trưởng Dung phân trần.

Ông nói thêm: “Thông lệ quốc tế chỉ cho rút chủ yếu trong hai trường hợp, hoặc bị bệnh nan y, hoặc chuyển sang định cư ở nước ngoài”.

Thứ ba, vẫn theo Bộ trưởng Dung, là quyền lợi khi rút rất cao, cá nhân đóng 8% nhưng được hưởng toàn bộ phần đóng của Nhà nước và doanh nghiệp. Thực ra phần đóng của nhà nước và doanh nghiệp cũng là cho NLĐ. Nhiều trường hợp có khi chưa muốn rút nhưng thấy lợi ích tốt nên rút, sau đó quay lại.

Hiện khoảng 1/3 số người rút quay trở lại tiếp tục tham gia đóng BH. Thời gian qua, việc tổ chức tuyên truyền chưa tốt. Hà Nội cứ 10 người đi rút thì vận động được sáu người không rút nữa.

“Tôi cũng vào một số doanh nghiệp ở TP.HCM và Đồng Nai thì thấy khi công nhân đến, nếu chúng ta tuyên truyền vận động thì có một tỷ lệ không rút nữa”, Bộ trưởng Dung cho hay.

Giải pháp phải tính toán căn cơ là NLĐ tưởng rằng sẽ không được hưởng quyền lợi như hiện nay nên một bộ phận tranh thủ rút BHXH một lần.

“Tinh thần sửa luật BHXH lần này là không hạn chế quyền mà tăng quyền lợi, còn cách xử lý thế nào kỳ họp tới QH sẽ bàn các phương án xử lý làm sao hiệu quả nhất”, Bộ trưởng Dung nói.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung trả lời chất vấn của Quốc hội. Ảnh: QH

Luật phải ổn định để NLĐ an tâm

Giơ biển tranh luận, ĐB Thúy cho biết bà và các ngành có liên quan sẽ tiếp thu ý kiến của Bộ trưởng liên quan đến công tác tuyên truyền để điều chỉnh thời gian tới. Mặt khác, bà Thúy cho rằng mong muốn của NLĐ là chính sách BHXH nhất quán, ổn định lâu dài.

“Tuy nhiên, 10 năm sửa luật chúng ta lại có phương án về chính sách dành cho BHXH khác đi dẫn đến sự không an tâm của NLĐ đối với việc tham gia vào BHXH. Người ta phải tính toán lợi ích của việc rút BH một lần rồi tham gia lại như thế nào. Bộ trưởng trả lời sẽ sửa luật theo hướng tăng quyền lợi, không hạn chế quyền lợi, vậy sẽ tăng theo hướng nào?”, ĐB Thúy tranh luận.

Bộ trưởng Dung cho rằng: “Khi phân tích về nguyên nhân rút BHXH một lần, tôi có nói quan trọng nhất là làm sao cải thiện được đời sống, thu nhập, đảm bảo cuộc sống cho NLĐ. Trong các hạn chế, tôi nói chúng ta chưa quan tâm đầy đủ công tác thông tin tuyên truyền cho NLĐ. Nếu làm tốt công tác này thì thời gian qua không đến mức thế này. Đó là trách nhiệm của các cơ quan liên quan”.

Về việc sửa luật BHXH, Bộ trưởng Dung nói chắc chắn phải tính một cách tổng thể các chính sách liên quan đến BH. Ví dụ, NLĐ hiện nay nếu tiếp tục đóng 20 năm thì không chờ đợi được, nhất là những ngành như dệt may nếu kéo dài nam đủ 20 năm đủ 62 tuổi thì khó, nữ cũng khó.

Liên quan đến giảm số năm đóng BHXH, Bộ trưởng Dung bày tỏ quan điểm là giảm đến 15 năm, tiến tới có thể 10 năm theo thông lệ quốc tế. Khi đóng BHXH ngắn, đóng ít khi về hưu hưởng ít, phải chấp nhận điều đó.

Bộ trưởng cũng đề cập nguyên tắc chia sẻ và nguyên tắc bình đẳng, đóng hưởng là nguyên tắc hàng đầu. Về rút BHXH một lần, Bộ trưởng cho biết cơ quan chức năng đã bàn nhiều, đưa ra nhiều phương án khác nhau. Bây giờ dừng rút BHXH một lần là vấn đề rất khó khăn.

“Tôi xin nói theo điều 60, chúng ta đưa ra các điều kiện thế nào thì được rút. Quốc tế cũng đi theo hướng đó. Trường hợp nào được rút, rút thế nào, mức ra sao, Quốc hội kỳ họp sau sẽ quyết định chứ cá nhân Bộ trưởng không quyết định được”, Bộ trưởng Dung nói.