Một ngôi làng trên núi Tĩnh Mai nằm giữa rừng trà cổ thụ.
Những cây trà nằm sâu trong rừng này được người dân bản địa chăm sóc theo các kỹ thuật cổ xưa, tạo ra một loại thức uống hảo hạng “quý như vàng”.
Trà cổ thụ nghìn năm
Trong hơn một thiên niên kỷ, người Blang, cùng với một nhóm thổ dân khác gọi là Dai ở vùng núi Tĩnh Mai, được cho là đã liên tục duy trì, bảo vệ những cánh rừng cổ xưa Camellia sinensis var. assamica, một phân loài sản xuất trà đen, gồm cả trà Pu’er đậm đà.
Hỗn hợp hấp dẫn này đã được một số người sành trà gọi là “vàng có thể uống được”, một phần do kỹ thuật chế biến cầu kỳ, được cho lên men tối thiểu 10 năm, tạo ra hương vị đậm đà độc đáo. Trong tầng lớp giàu có đang phát triển của Trung Quốc, loại trà này đã được so sánh với rượu vang hảo hạng.
6.000 cư dân trong vùng đã sử dụng các biện pháp tự nhiên để quản lý 1.600 ha với hơn một triệu cây trà. Nhưng mô hình phát triển bền vững của họ hiện phải đối mặt với những căng thẳng mới từ biến đổi khí hậu.
Vào mùa Xuân năm 2024, khu vực này chịu đựng một đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trong 60 năm qua và một mùa Đông ấm áp bất thường đã khiến sâu bất ngờ bùng phát lên đến đỉnh điểm đe dọa những lá trà quý giá ngay trước khi thu hoạch. Không ít người đã tìm đến một cây trà cổ thụ nghìn năm tuổi để cầu khấn một cách thành kính, mong thần linh cho sâu bệnh qua đi.
Niềm tin tâm linh vào trà của người Blang dựa trên một người thật. Theo truyền thuyết, vào khoảng thế kỷ thứ 10, Pa Aileng đã dẫn dắt người dân của mình đến định cư tại Tĩnh Mai, nơi ông phát hiện ra đặc tính dược liệu của cây trà hoang dại và bắt đầu thuần hóa chúng.
Gần cuối đời, Pa đã truyền đạt những hiểu biết của mình cho mọi người trong việc canh tác và chế biến trà. Người ta truyền lại lời ông nói rằng: “Ta có thể cho các ngươi gia súc, nhưng chúng có thể chết vì bệnh tật. Ta có thể cho các ngươi vàng, nhưng rồi nó sẽ bị phung phí. Vì vậy, ta sẽ cho các ngươi cây trà, thứ có thể mang lại sự giàu có cho nhiều thế hệ”.
Người Blang tin rằng, mọi thứ đều có linh hồn, một lời nhắc nhở để giữ thiên nhiên không bị xáo trộn, vì vậy khi chăm sóc rừng, họ tránh sử dụng thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ, cũng như các biện pháp mạnh như cắt tỉa. Khi thu hoạch, người ta đi giày nhẹ và đeo trên vai những chiếc giỏ lớn nhẹ nhàng, cẩn thận di chuyển, rà soát những cây cổ thụ để tìm những chồi non nhất và hái bằng tay, đảm bảo chúng không bị dập nát.
Hái trà.
Tích cực bảo tồn di sản
Trong nửa sau của thế kỷ 20, khi những người trồng trà trên khắp các ngọn núi ở Vân Nam khác đã đốn hạ những cây trà cổ thụ để trồng những cây trẻ hơn, năng suất cao hơn, thì người dân Tĩnh Mai vẫn kiên định bảo vệ kho báu trên cây của họ.
Tuy nhiên, vào khoảng năm 2000, Chính phủ Trung Quốc đầu tư vào đường sá và điện lưới mới cho các vùng nông thôn. Một số dân làng phá hủy các khu rừng để khai thác gỗ phục vụ xây dựng mới, những người khác sử dụng hóa chất cho cây trồng và cắt tỉa mạnh tay để tăng lợi nhuận.
Đến năm 2003, Su Guowen, một giáo viên tiểu học đã nghỉ hưu tự nhận là hậu duệ của Pa Aileng, cảm thấy cần phải hành động. Tại các cuộc họp cộng đồng, ông đã viện dẫn lời chỉ dẫn được cho là của Pa là bảo vệ rừng “như chính mắt mình”, lập luận rằng việc tiếp tục bảo tồn các tập quán và truyền thống cổ xưa sẽ mang lại cho người trồng trọt những lợi ích lâu dài. Trưởng làng Ai Sen cũng tập hợp người Dai vận động bảo vệ các tầng sinh quyển do họ tạo ra. Cả hai đều thúc đẩy lệnh cấm chặt phá rừng và sử dụng hóa chất.
Khoảng năm 2010, phong trào này diễn ra nhanh hơn khi các già làng hợp tác với Chính phủ Trung Quốc kiến nghị núi Tĩnh Mai được công nhận là Di sản thế giới. Chính quyền đã đặt một trạm kiểm soát trên con đường duy nhất dẫn lên núi để ngăn chặn mọi người mang theo các loài thực vật và động vật không thuộc bản địa, xây dựng một con đường bằng đá thay vì nhựa đường, chính thức hạn chế việc xây dựng và phá rừng trong khu vực.
Zuo Jing, một giáo sư tại Đại học An Huy, đã tham gia nỗ lực giúp ghi chép lại di sản văn hóa đặc biệt của khu vực. Được chính phủ tài trợ, nhóm của ông cũng đã xây dựng những ngôi nhà mẫu thân thiện với môi trường nhưng vẫn bảo tồn được kiến trúc cổ, điều mà cộng đồng đã nhanh chóng áp dụng. Ông nói rằng “núi Tĩnh Mai giống như một cây trà cổ thụ có cả lịch sử độc đáo và sức sống đương đại mạnh mẽ vẫn tiếp tục phát triển”.
